Arsenik, cok guclu zehirleyici ozelliği olan elementtir. Butun kanser turlerinde arseniğe rastlanır. Ancak bircok tedavide de arsenik kullanılır.
Arsenik, endustriyel acıdan faydalı bir element olmasına rağmen insanlar icin oldukca tehlikeli bir maddedir. Kanserojen ozelliği sebebiyle bircok kanserin oluşumunda etkin olduğu belirtiliyor. Tavuklar, pirinc ve meyve suları başta olmak uzere bircok besin ve gıdada arsenik iceriği tespit edildi. Cin malı oyuncaklar ve boyalar arsenik iceriyor. Bazı bileşiklerinin cok cuzi miktarları bile kısa surede insanı oldurebiliyor. Renksiz ve kokusuz zehirli bileşikleri, bazı cinayetlerde ve suikastlarda kullanılmış. Sigara icenlere de kotu bir haberimiz daha var. Tahmin ettiğiniz gibi sigarada arsenik de bulunuyor. Sigara icmemeniz icin bir bahane daha… Arsenik zararlarına rağmen ilginc bir şekilde bircok hastalığın tedavisinde de kullanılabilen gizemli bir element. “Zehirlerin kralı” olarak bilinen arsenikle ilgili bircok bilgi makalemizde mevcut.
[h=4]Tarihcesi [/h]Arseniğin keşif gecmişi ve ozelliklerinin ortaya cıkarılması 13. yuzyıla dayanıyor. Ancak M.O. 5. yuzyılda tıbbi maksatlarla arsenik bileşikleri kullanıldığına dair bazı bilgiler mevcut. Antik cağlarda tunc yapımında arsenik kullanıldığı belirtiliyor. Eski Mısır ’da metallerin parlatılması icin kullanılmış. Eski Yunan ’da, Cin ’de arsenik bilinen ve kullanılan bir maddeydi.
Element arseniğin keşfi ise, 1250 ’li yıllarda Alman filozof ve simyacı Albetrus Magnus ’a atfediliyor. 1649 yılında Alman eczacı Johann Schroeder, saf arseniği izole eden isim oldu. 18. yuzyılda arsenik bir yarı metal olarak tanımlandı. 1786 yılında İngiliz doktor Thomas Fowler, arsenik icerikli bir tonik ureterek sedef gibi bazı cilt hastalıklarının tedavisinde kullandı. 1909 yılında Paul Ehirlich, organik bir arsenik bileşiğinin frengi hastalığını tedavi ettiğini belirledi. 1940 ’lı yıllara kadar arsenik iceren ilaclar frengi tedavisinde kullanılmıştır.
“Arsenik” kelimesinin, Yunanca “sarı renk” anlamındaki “arsenikon” kelimesinden turetildiği tahmin ediliyor. Latince “guclu” anlamındaki “arsenikum” kelimesinden de esinlenildiği ongoruluyor.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri[/h]Kimyasal sembolu “As” olan arseniğin atom numarası 33, atom ağırlığı 74,92 ’dir. Erime noktası 814 derece, kaynama noktası (buharlaşma) 615 derecedir. Periyodik tablonun 5-A grubunda, 4. periyodunda, metaloid element serisinde yer alan bir elementtir. Metal ile ametal arasında ozellikler gosteren yarı metaldir. Metalik gri rengindedir. Kristal sistemi trigonaldır. Isıtıldığında havada soluk mavimtrak bir alevle yanarak arsenik oksit meydana getirir. Kimyasal ozellikleri bakımından periyodik tablodaki komşusu fosfor ile benzerlik gosterir. Azot grubu elementler arasındadır.
Arseniğin uc allotropu bulunur. Gri arsenik, metalik halde bulunur ve kararlıdır. Sarı arsenik, ametal halde bulunur, ucucudur ve 4 atomlu arsenik molekullerinden meydana gelir. Siyah arsenik ise, amorftur, asrin (AsH3) bileşiğinin ısı ile bozunması sonucu oluşur.
Bileşikleri 5+, 3+ ve -3 değerliklidir. Karbon ile organik bileşik oluşturabilir. Kukurt, halojenler ve metallerle reaksiyona girer. Metalik yani gri arsenik, ısıyı cok iyi iletir. Elektriği ise bakırın yuzde 5 ’i kadar bir oranda iletir. 610 derecede katı halden doğrudan sublimleşir yani buharlaşır. 814 derecede, 36 atmosfer basıncı altındayken erir. 400 derecenin uzerinde yanarak arsenik trioksidi verir. Arsenik trioksit, alkalilerde cozunduğunde arsenit tuzlarını verir. Kukurt ile bileşikleri asidik ozelliktedir ve kuvvetli bazlarla cozunur.
Doğada serbest halde, cok geniş alanlara dağılmış olarak bulunur. Yerkabuğunda kalay ve antimonun miktarları kadar arsenik iceriği olduğu tahmin ediliyor. İşlenmemiş verimli topraklar milyonda birkac kısım arsenik icerir. Deniz suyunda milyonda 10 civarında arsenik bulunur. En yaygın minerali arsenopirittir. Minerallerde genellikle arsenit ve arsenat filizleri şeklinde bulunur. Kurşun, bakır, kobalt ve nikel cevherlerinde de bulunur. Hidrotermal damarlarda, dolomitik kirectaşlarında, tuz domlarının anhidritli kısımlarında oluşumları vardır. Doğada bileşikleri; realgar, orpigmen ve arsenikli nikel sulfur şeklindedir. Doğadaki tek kararlı izotopu As-75 ’tir.
[h=4]Hangi Alanlarda Kullanılır? [/h]Arsenik ve bileşikleri, bircok urunun uretiminde ve iceriğinde kullanılmaktadır. Kimya endustrisinde kimyasal uygulamalarda etkin bir maddedir. Ticari olarak genellikle bakır, kurşun, kobalt ve altın cevherlerinden yan urun olarak elde edilir. Kırmızı ve sarı arsenik sulfurler, pigment olarak kullanılır. Cam endustrisinde de kullanılan arsenikten kurşunun sert alaşımlarının uretiminde faydalanılır. Yarı iletkenlerin yapısında arsenik kullanılır.
Arsenik ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı urunler şunlardır; matbaa murekkebi, bocek olduruculer, tekstil boyaları, sinek kÂğıdı, deri koruyucular, ahşap koruyucu kimyasallar, pigmentler, diş uygulamaları, fare zehri, kanser ilacları, boya, duvar kÂğıtları, seramik, lazer, LED ’ler…
(1862 yılına ait, Viktorya donemi İngiltere'de cilt beyazlatıcı olarak kullanılan arseniği "olumle dans" olarak değerlendiren bir karikatur.)
[h=3]Arseniğin Sağlığa Zararları [/h]Arseniğin bileşikleri renksiz, tatsız ve zehirlidir. Midede ve vucudun bazı bolgelerinde iltihaplara yol acar. Vucuttaki bazı kimyasallarla reaksiyona girdiğinde karaciğer tarafından kolayca işlenemeyen serbest radikaller icerir. Arseniğin bazı hayvanlarda, sentezlenmeyen yağ asitleri olan esansiyel iz elementi olarak bulunduğuna dair bazı kanıtlar elde edildi; ancak esansiyel fonksiyonun mekanizması henuz ortaya konulamadı. Tavuklar başta olmak uzere bazı hayvanların bunyelerindeki organik arseniği zararlı bir inorganik arseniğe cevirebileceği belirlendi.
Bilincsiz ve aşırı tarımsal ilaclamalar da arseniğe bağlı kanser vakalarının artmasına yol acmıştır. Konsantre meyve sularının da arsenik icerdiği belirtiliyor. Şebeke sularındaki en zararlı madde arseniktir. Mineraller ve madenlerden su kaynaklarına arsenik karışmaktadır. Madencilikte kullanılan siyanur de onemli bir arsenik kaynağıdır. Tarımsal ilaclamalar, orman yangınları ve endustriyel atıklar da sulara arsenik karışmasına yol acmaktadır. Bir litre icme suyunda 10 mikrogramdan fazla arsenik bulunması tehlikeli olarak gorulmektedir. Bu sebeple şebeke sularının icilmemesi ve yemeklerde kullanılmaması tavsiye ediliyor. Bazı ulkelerde yetişen pirinclerde de yuksek oranda arsenik tespit edilmiştir. Sigaralar da arsenik icermektedir.
Arsenik bileşiklerinin vucut dokuları ve fonksiyonları uzerindeki zararlı etkileri arsenik zehirlenmesi olarak tanımlanır. Genellikle bocek oldurucu ilacların teneffus edilmesi sonucu ortaya cıkar. İlaclı meyve ve sebzelerin yıkanmadan yenmesi de zamanla vucutta arsenik birikmesine yol acar ve zehirleyebilir. Arsenik iceren gıdaların tuketilmesi vucutta arsenik birikimine yol acar. Arseniğin toksik etkileri, vucuttaki bazı enzimlerle birleşerek hucre metabolizmasına zarar vermesi şeklinde gercekleşiyor.
Akut arsenik zehirlenmeleri, bir kerede yuksek dozda arsenik alınması sonucu ortaya cıkar. Akut zehirlenmeler; sırayla mide bulantısı, şiddetli karın ağrısı, kusma, ağız ve boğazda yanma, dolaşım bozukluğu, kalp yetersizliği sonucu birkac saat icinde olumle sonuclanabilir. Kronik zehirlenmeler ise, kucuk miktarlarda art arda arsenik alınması şeklinde gercekleşir. Bu tur zehirlenmede; yavaş yavaş gucten duşme, boşaltım sistemi bozuklukları, deride tumor ortaya cıkması, şuur kaybı, sinir sistemi bozukluğu, kansızlık, tırnaklarda cizik oluşması gibi belirtiler ortaya cıkar.
Arsenik zehirlenmelerine karşı İngiliz tuzu, demir hidroksitler, magnezyum, kalsiyum ve sulfur kullanılır. Bu sebeple duşuk dozlardaki arseniğin vucuttan atılması icin yumurta, sarımsak ve soğan gibi gıdaların tuketilmesi tavsiye edilir. Zehirlenme durumunda ilk etapta mide yıkanmalıdır.
(Pirinc ve tavuktaki arsenik miktarı uzun suredir tartışmalara yol acmaktadır.)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]Arsenik mineraline cekicle ve sert bir cisimle vurulduğunda sarımsak kokusuna benzer bir koku yayar.
Arsenik trioksid (As2O3), şiddetli bir zehirdir. 0,06 ila 0,2 gram arasındaki miktarlar bile insanı oldurebilir. Renksiz ve tatsız bir tozdur. Bu sebeple yiyecek ve iceceklerde fark edilmediğinden cinayet amacıyla da kullanılmış bir zehirdir.
1800 ’lu yılların ikinci yarısında arsenik miras icin işlenen cinayetlerde kullanılmış. Bu sebeple “miras ilacı” denirmiş.
Fransızların unlu komutanı Napolyon ’un yemeğine surekli arsenik konularak zehirlendiğine dair bazı kanıtlar ortaya cıkarıldı.
Roma İmparatorluğu doneminde arsenik icin “zehirlerin kralı” tanımı kullanılıyormuş.
Gunumuzde ortaya cıkan bircok kanser vakasında arseniğin izlerine rastlanmaktadır.
Gecmişte bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan arsenik bileşiklerinin yerini gunumuzde antibiyotikler aldı.
Cin ve Uzakdoğu ulkelerinden ithal edilen ucuz bazı boyalarda, oyuncaklarda ve kozmetik urunlerinde yasak olmasına rağmen arsenik kullanılmaktadır.
Her gun tavuk tuketen bir kişi yaklaşık 30 mikrogram arsenik almaktadır.
Karidesler, zararlı olmayan yuksek oranda organik arsenik icerir.
En buyuk arsenik ureticisi ulkeler Cin, Şili ve Kazakistan ’dır.
Arsenik, endustriyel acıdan faydalı bir element olmasına rağmen insanlar icin oldukca tehlikeli bir maddedir. Kanserojen ozelliği sebebiyle bircok kanserin oluşumunda etkin olduğu belirtiliyor. Tavuklar, pirinc ve meyve suları başta olmak uzere bircok besin ve gıdada arsenik iceriği tespit edildi. Cin malı oyuncaklar ve boyalar arsenik iceriyor. Bazı bileşiklerinin cok cuzi miktarları bile kısa surede insanı oldurebiliyor. Renksiz ve kokusuz zehirli bileşikleri, bazı cinayetlerde ve suikastlarda kullanılmış. Sigara icenlere de kotu bir haberimiz daha var. Tahmin ettiğiniz gibi sigarada arsenik de bulunuyor. Sigara icmemeniz icin bir bahane daha… Arsenik zararlarına rağmen ilginc bir şekilde bircok hastalığın tedavisinde de kullanılabilen gizemli bir element. “Zehirlerin kralı” olarak bilinen arsenikle ilgili bircok bilgi makalemizde mevcut. [h=4]Tarihcesi [/h]Arseniğin keşif gecmişi ve ozelliklerinin ortaya cıkarılması 13. yuzyıla dayanıyor. Ancak M.O. 5. yuzyılda tıbbi maksatlarla arsenik bileşikleri kullanıldığına dair bazı bilgiler mevcut. Antik cağlarda tunc yapımında arsenik kullanıldığı belirtiliyor. Eski Mısır ’da metallerin parlatılması icin kullanılmış. Eski Yunan ’da, Cin ’de arsenik bilinen ve kullanılan bir maddeydi.
Element arseniğin keşfi ise, 1250 ’li yıllarda Alman filozof ve simyacı Albetrus Magnus ’a atfediliyor. 1649 yılında Alman eczacı Johann Schroeder, saf arseniği izole eden isim oldu. 18. yuzyılda arsenik bir yarı metal olarak tanımlandı. 1786 yılında İngiliz doktor Thomas Fowler, arsenik icerikli bir tonik ureterek sedef gibi bazı cilt hastalıklarının tedavisinde kullandı. 1909 yılında Paul Ehirlich, organik bir arsenik bileşiğinin frengi hastalığını tedavi ettiğini belirledi. 1940 ’lı yıllara kadar arsenik iceren ilaclar frengi tedavisinde kullanılmıştır.
“Arsenik” kelimesinin, Yunanca “sarı renk” anlamındaki “arsenikon” kelimesinden turetildiği tahmin ediliyor. Latince “guclu” anlamındaki “arsenikum” kelimesinden de esinlenildiği ongoruluyor.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri[/h]Kimyasal sembolu “As” olan arseniğin atom numarası 33, atom ağırlığı 74,92 ’dir. Erime noktası 814 derece, kaynama noktası (buharlaşma) 615 derecedir. Periyodik tablonun 5-A grubunda, 4. periyodunda, metaloid element serisinde yer alan bir elementtir. Metal ile ametal arasında ozellikler gosteren yarı metaldir. Metalik gri rengindedir. Kristal sistemi trigonaldır. Isıtıldığında havada soluk mavimtrak bir alevle yanarak arsenik oksit meydana getirir. Kimyasal ozellikleri bakımından periyodik tablodaki komşusu fosfor ile benzerlik gosterir. Azot grubu elementler arasındadır.
Arseniğin uc allotropu bulunur. Gri arsenik, metalik halde bulunur ve kararlıdır. Sarı arsenik, ametal halde bulunur, ucucudur ve 4 atomlu arsenik molekullerinden meydana gelir. Siyah arsenik ise, amorftur, asrin (AsH3) bileşiğinin ısı ile bozunması sonucu oluşur.
Bileşikleri 5+, 3+ ve -3 değerliklidir. Karbon ile organik bileşik oluşturabilir. Kukurt, halojenler ve metallerle reaksiyona girer. Metalik yani gri arsenik, ısıyı cok iyi iletir. Elektriği ise bakırın yuzde 5 ’i kadar bir oranda iletir. 610 derecede katı halden doğrudan sublimleşir yani buharlaşır. 814 derecede, 36 atmosfer basıncı altındayken erir. 400 derecenin uzerinde yanarak arsenik trioksidi verir. Arsenik trioksit, alkalilerde cozunduğunde arsenit tuzlarını verir. Kukurt ile bileşikleri asidik ozelliktedir ve kuvvetli bazlarla cozunur.
Doğada serbest halde, cok geniş alanlara dağılmış olarak bulunur. Yerkabuğunda kalay ve antimonun miktarları kadar arsenik iceriği olduğu tahmin ediliyor. İşlenmemiş verimli topraklar milyonda birkac kısım arsenik icerir. Deniz suyunda milyonda 10 civarında arsenik bulunur. En yaygın minerali arsenopirittir. Minerallerde genellikle arsenit ve arsenat filizleri şeklinde bulunur. Kurşun, bakır, kobalt ve nikel cevherlerinde de bulunur. Hidrotermal damarlarda, dolomitik kirectaşlarında, tuz domlarının anhidritli kısımlarında oluşumları vardır. Doğada bileşikleri; realgar, orpigmen ve arsenikli nikel sulfur şeklindedir. Doğadaki tek kararlı izotopu As-75 ’tir.
[h=4]Hangi Alanlarda Kullanılır? [/h]Arsenik ve bileşikleri, bircok urunun uretiminde ve iceriğinde kullanılmaktadır. Kimya endustrisinde kimyasal uygulamalarda etkin bir maddedir. Ticari olarak genellikle bakır, kurşun, kobalt ve altın cevherlerinden yan urun olarak elde edilir. Kırmızı ve sarı arsenik sulfurler, pigment olarak kullanılır. Cam endustrisinde de kullanılan arsenikten kurşunun sert alaşımlarının uretiminde faydalanılır. Yarı iletkenlerin yapısında arsenik kullanılır.
Arsenik ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı urunler şunlardır; matbaa murekkebi, bocek olduruculer, tekstil boyaları, sinek kÂğıdı, deri koruyucular, ahşap koruyucu kimyasallar, pigmentler, diş uygulamaları, fare zehri, kanser ilacları, boya, duvar kÂğıtları, seramik, lazer, LED ’ler…
(1862 yılına ait, Viktorya donemi İngiltere'de cilt beyazlatıcı olarak kullanılan arseniği "olumle dans" olarak değerlendiren bir karikatur.)
[h=3]Arseniğin Sağlığa Zararları [/h]Arseniğin bileşikleri renksiz, tatsız ve zehirlidir. Midede ve vucudun bazı bolgelerinde iltihaplara yol acar. Vucuttaki bazı kimyasallarla reaksiyona girdiğinde karaciğer tarafından kolayca işlenemeyen serbest radikaller icerir. Arseniğin bazı hayvanlarda, sentezlenmeyen yağ asitleri olan esansiyel iz elementi olarak bulunduğuna dair bazı kanıtlar elde edildi; ancak esansiyel fonksiyonun mekanizması henuz ortaya konulamadı. Tavuklar başta olmak uzere bazı hayvanların bunyelerindeki organik arseniği zararlı bir inorganik arseniğe cevirebileceği belirlendi.
Bilincsiz ve aşırı tarımsal ilaclamalar da arseniğe bağlı kanser vakalarının artmasına yol acmıştır. Konsantre meyve sularının da arsenik icerdiği belirtiliyor. Şebeke sularındaki en zararlı madde arseniktir. Mineraller ve madenlerden su kaynaklarına arsenik karışmaktadır. Madencilikte kullanılan siyanur de onemli bir arsenik kaynağıdır. Tarımsal ilaclamalar, orman yangınları ve endustriyel atıklar da sulara arsenik karışmasına yol acmaktadır. Bir litre icme suyunda 10 mikrogramdan fazla arsenik bulunması tehlikeli olarak gorulmektedir. Bu sebeple şebeke sularının icilmemesi ve yemeklerde kullanılmaması tavsiye ediliyor. Bazı ulkelerde yetişen pirinclerde de yuksek oranda arsenik tespit edilmiştir. Sigaralar da arsenik icermektedir.
Arsenik bileşiklerinin vucut dokuları ve fonksiyonları uzerindeki zararlı etkileri arsenik zehirlenmesi olarak tanımlanır. Genellikle bocek oldurucu ilacların teneffus edilmesi sonucu ortaya cıkar. İlaclı meyve ve sebzelerin yıkanmadan yenmesi de zamanla vucutta arsenik birikmesine yol acar ve zehirleyebilir. Arsenik iceren gıdaların tuketilmesi vucutta arsenik birikimine yol acar. Arseniğin toksik etkileri, vucuttaki bazı enzimlerle birleşerek hucre metabolizmasına zarar vermesi şeklinde gercekleşiyor.
Akut arsenik zehirlenmeleri, bir kerede yuksek dozda arsenik alınması sonucu ortaya cıkar. Akut zehirlenmeler; sırayla mide bulantısı, şiddetli karın ağrısı, kusma, ağız ve boğazda yanma, dolaşım bozukluğu, kalp yetersizliği sonucu birkac saat icinde olumle sonuclanabilir. Kronik zehirlenmeler ise, kucuk miktarlarda art arda arsenik alınması şeklinde gercekleşir. Bu tur zehirlenmede; yavaş yavaş gucten duşme, boşaltım sistemi bozuklukları, deride tumor ortaya cıkması, şuur kaybı, sinir sistemi bozukluğu, kansızlık, tırnaklarda cizik oluşması gibi belirtiler ortaya cıkar.
Arsenik zehirlenmelerine karşı İngiliz tuzu, demir hidroksitler, magnezyum, kalsiyum ve sulfur kullanılır. Bu sebeple duşuk dozlardaki arseniğin vucuttan atılması icin yumurta, sarımsak ve soğan gibi gıdaların tuketilmesi tavsiye edilir. Zehirlenme durumunda ilk etapta mide yıkanmalıdır.
(Pirinc ve tavuktaki arsenik miktarı uzun suredir tartışmalara yol acmaktadır.)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]Arsenik mineraline cekicle ve sert bir cisimle vurulduğunda sarımsak kokusuna benzer bir koku yayar.
Arsenik trioksid (As2O3), şiddetli bir zehirdir. 0,06 ila 0,2 gram arasındaki miktarlar bile insanı oldurebilir. Renksiz ve tatsız bir tozdur. Bu sebeple yiyecek ve iceceklerde fark edilmediğinden cinayet amacıyla da kullanılmış bir zehirdir.
1800 ’lu yılların ikinci yarısında arsenik miras icin işlenen cinayetlerde kullanılmış. Bu sebeple “miras ilacı” denirmiş.
Fransızların unlu komutanı Napolyon ’un yemeğine surekli arsenik konularak zehirlendiğine dair bazı kanıtlar ortaya cıkarıldı.
Roma İmparatorluğu doneminde arsenik icin “zehirlerin kralı” tanımı kullanılıyormuş.
Gunumuzde ortaya cıkan bircok kanser vakasında arseniğin izlerine rastlanmaktadır.
Gecmişte bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan arsenik bileşiklerinin yerini gunumuzde antibiyotikler aldı.
Cin ve Uzakdoğu ulkelerinden ithal edilen ucuz bazı boyalarda, oyuncaklarda ve kozmetik urunlerinde yasak olmasına rağmen arsenik kullanılmaktadır.
Her gun tavuk tuketen bir kişi yaklaşık 30 mikrogram arsenik almaktadır.
Karidesler, zararlı olmayan yuksek oranda organik arsenik icerir.
En buyuk arsenik ureticisi ulkeler Cin, Şili ve Kazakistan ’dır.