Etilen glikol, yaygın olarak antifrizlerde ve buzlanma onleyicilerde kullanılan bir maddedir. Kimya sektorunun en onemli urunleri arasında yer alır.
Etilen glikol, “etandiol” olarak da bilinen kimyasal bir bileşiktir. “Turetilmiş alkol” anlamında bir alkol turudur. Antifriz yani sıvıların donmasını onleyen kimyasal maddelerde yaygın olarak kullanılır. Kimyasal maddelerde ideal bir cozucudur. Renksiz, kokusuz ve tatlı bir sıvıdır. Suda cozunebilen, toksik etkili, tatlı bir alkoldur. Yiyecek ve iceceklerde fark edilmediği icin zehirleyici ozelliği sebebiyle cinayet amacıyla da kullanılmıştır. Sentetik bir bileşendir. Kimya endustrisinde kullanılan en onemli glikol urunudur.
[h=4]Tarihcesi[/h]Etilen glikol, ilk olarak 1856 yılında Fransız kimyager Charles Adolphe Wurtz tarafından elde edilmiştir. Wurtz, etilen iyoduru gumuş asetat ile muameleye tabi tutarak etilen diasetat elde etti. Ardından etilen diasetat ile potasyum hidroksiti reaksiyona sokarak etilen glikol hazırladı. Elde ettiği bileşiğe “glikol” adını veren Wurtz, 1859 yılında farklı bir yontem daha kullanarak etilen oksidin hidratasyonuyla etilen glikol elde etti. Ticari olcekli etilen glikol uretimi 1917 yılında ABD ’de başladı. İlk buyuk glikol fabrikası 1925 yılında Virjinya ’da kuruldu.
[h=3]Ozellikleri [/h]Etilen glikol; renksiz ve tatlı bir viskozdur (koloidal seluloz cozeltisi). Saf (mono) etilen glikolun kimyasal formulu “HOCH2CH2OH” şeklindedir. Etilen oksidin hidratasyonuyla elde edilen petrokimya urunu bir polioldur. Organik bileşiklerin glikol ailesinin basit bir uyesidir. Erime noktası -13 derece, kaynama noktası 198 derece, parlama noktası 110 derecedir. Yoğunluğu 1,1132 gcm3 ’tur. Su ile karıştırıldığında erime noktası daha da duşer. Su, alkol, asetonla bileşik oluşturabilir. Eterde cozunmez. Coğu organik solvette cozunur.
Endustriyel olarak şoyle elde edilir: Etilenin klorlu sudan gecirilmesinin ardından etilen klorohidrin meydana gelir. Bu madde, sodyum bikarbonat sulu cozeltisi ile hidroliz edilir. Diğer bir yontem ise, etilen oksidin soğuk ve sulandırılmış hidroklorik asitle kimyasal işleme tabi tutulmasıdır.
Saf etilen glikol su ile karıştırıldığında kolayca kristalleşmez. Bu sebeple elde edilen karışımın donma noktası bastırılır. Yuzde 40 su, yuzde 60 etilen glikol karışımının donma noktası yaklaşık -45 derecedir. Bu sebeple buz cozucu, karlanmayı veya donmayı onlemek icin ideal bir karışım yani antifriz elde edilmiş olur.
[h=3]Bileşikleri [/h]Etilen glikolun en cok bilinen kimyasal bileşiklerini ve ozellikleri şoyledir;
Mono Etilen Glikol (MEG): Kimyasal formulu “HOCH2CH2OH” şeklindedir. Molekul ağırlığı 62,07 gmol ’dur. Kimya sektorunde “etan-1,2-diol”, “1,2-etandiol”, “glikol”, “etilen alkol” olarak da bilinir. Yapışkan, kaygan, renksiz ve kokusuzdur. Organik bileşikler, alkoller, ketonlar ve aldehitler ile karışabilir. Antifrizler, recineler, polyester ve elyaflarda kullanımı yaygındır. Boyalarda kullanılan MEG, kayganlık ve uygulama kolaylığı sağlar. Jelatin, fenol-formaldehit recine, alkid recine ve boyar maddeler icin ideal bir cozucudur. Ayrıca, ısı transfer ajanı da olabilir.
Di Etilen Glikol (DEG): Kimyasal formulu “C4H10O3” şeklindedir. Molekul ağırlığı 106,12 gmol ’dur. Renksiz, kokusuz, korozyona uğramaz, nem cekicidir ve şurup kıvamındadır. Eter, etilen, glikol, etanol ve su ile karıştırılarak kullanılabilir. Toluen, karbon tetraklorid ve benzen ile birleşmez. Plastikleştirici maddeler, poliuretan, doymamış polyester recine, boya murekkebi ve tekstil boyalarında ideal bir cozucudur. Tutun sektorunde nem tutucu, tutkal sektorunde inceltici olarak kullanılır. Ucak govdelerinin ve demiryollarının buzlanmaması icin kullanılan kimyasallarda da DEG iceriği vardır.
Tri Etilen Glikol (TEG): Kimyasal formulu “C6H14O4” şeklindedir. Homolog bir dihidroksi alkol serisinin bir uyesidir. Yuksek nem emici kapasiteli, yapışkan, renksiz bir sıvıdır. Erime noktası -7 derece, kaynama noktası 286 derecedir. Etanol, aseton, asetik asit, gliserin ve aldehitler icinde cozunur. Dietil eter icinde az cozunur. Yağlarda ve hidrokarbonların coğunda cozunmez. Toksitesi duşuktur. Vinil polimerler icin plastikleştirici olarak kullanımı yaygındır. Aerosol haline getirildiğinde dezenfektan gorevi gorur. Doğalgazlar icin sıvı kurutucu olarak faydalanılır. Hidrolik ve fren sıvılarında da bulunan TEG, eğlence sektorunde kullanılan duman makinelerinde bir akışkandır.
Poli Etilen Glikol (PEG): Kimyasal formulu “HO(CH2CH2O)nH” şeklindedir. Suda cozunen polieter alkoldur. PEG-400; berrak, viskoz, nem cekici ve renksiz bir sıvıdır. Su ile karışabilir. Alkol ve metilen klorurde cozunur. Mineral yağlarda cozunmez. PEG-3000, PEG-3350, PEG-4000, PEG-6000 ve PEG-8000 formları mumsu, parafin benzeri bir gorunume sahip, beyaz renkli katıya yakın maddelerdir. PEG-3000 ve PEG-3350 suda ve metilen klorurde cozunur. Alkolle cok az karışabilir. Mineral yağlarda cozunmez. Diğer formları ise suda ve metilen klorurde cozunur, alkol ve yağlarda cozunmez.
Başlıca kullanım alanları şunlardır; mineral yağlar, emulgator, nemlendirici, alkol kompenenti, kromatik ve sermik pigmentler, aşındırıcılar, hidrolik sıvılar, organik sentezler, ofis urunleri, solventler…
(Etilen glikol, motorlardaki radyatorlere katılan antifrizin en onemli bileşenidir.)
[h=3]Hangi Alanlarda Uygulamaları Vardır? [/h]Etilen glikolun donma ve kaynama noktaları arasındaki yuksek fark kullanım alanlarını genişletir. Genellikle antifrizlerde kullanılır. Basit bir anlatımla antifriz, donmayan veya donma dereceleri cok duşuk olan alkol ve şeker icerir. Antifrizler, aracların motorlarını soğutmak veya sabit sıcaklıkta tutmak icin kullanılan radyatorlere katılır. Boylece radyatordeki suyun donması onlenir. Ucak govdelerinde de aynı amacla kullanılır. Havalanmadan once ucakların yıkandığı suda etilen glikol iceren antifriz vardır. Bu şekilde havadaki aşırı soğuk atmosfere giren ucağın govdesinin donması veya buzlanması engellenir.
Dakron lifleri ve alkid recineleri etilen glikol turevleridir. Doğalgaz endustrisinde doğalgazdan su buharını gidermek icin susuzlaştırma ajanı olarak da kullanılır. Aynı zamanda jetski, kuvetler, bowling topları gibi urunlerde kullanılan cam elyafların da ana maddelerinden biridir. Alkolsuz iceceklerde icin kullanılan plastik urunlerin uretiminde kullanılan polietilen tereftalat etilen glikoldan elde edilir.
Etilen glikol ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı urunler ve alanlar şunlardır; deterjanlar, temizlik kimyasalları, parlatıcılar, sentetik mum, alkid ve polyester recineleri, yapıştırıcılar, patlayıcılar, cam, cimento, pas sokuculer, ester, kalıp ayırıcı, sıvı yağlar, hidrokarbon waxlar, tekstilde hamur koyulaştırıcı, cam temizleyiciler, dondurucu dinamitler, hidrolik fren sıvıları, gaz kompresorleri, havalandırma ve klima sistemleri, endustriyel soğutma urunleri, ambalaj urunleri, jeotermal ısı pompası, cilalar, ahşap koruyucular…
[h=4]Etilen Glikol Zehirlenmesi [/h]Etilen glikol, tatlı bir sıvıdır ancak zehirlidir. Ceşitli formlarının vucuda alınması halinde oldurucu etkileri vardır. Etanol zehirlenmesine benzer yan etkileri gorulur. Bulantı ve kusma gibi belirtilerle başlayan etilen glikol zehirlenmesi, solunum zorluğunun ardından komaya sokabilir.
İnsanın kısa surede yuksek oranda (akut) etilen glikola maruz bırakılması merkezi sinir sistemini depresyona uğratır. Ani solunum yolları veya nefes darlığı (kardiyopulmoner) yaşanır. Daha sonra da bobreklerde hasar meydana getirir. Kronik olarak (uzun surede) yavaş yavaş etilen glikola maruz kalmak boğaz ve ust solunum yollarında tahrişlere (irritasyon) yol acar. Bobreklerde zehirlenme belirtileri ve karaciğer hasarı da gorulebilir. Ana rahmindeki fetus (cenin) uzerinde de toksik etkileri (fetotoksik) gorulmuştur. Etilen glikol buharına maruz kalmak goz ve solunum yollarını tahriş eder. Ancak deri yoluyla cok az emilir, bu sebeple sistemik toksite ihtimali duşuktur.
Etilen glikol zehirlenmesi belirtileri; halsizlik, bitkinlik, baş ağrısı, baş donmesi, anormal goz hareketleri, goz kapağı şişkinliği, iris iltihaplanması, cilt hassaslaşması, karın ağrısı, bulantı, kusma, koordinasyon kaybı, bilinc kaybı, hızlı kalp atışı, kalp ritim bozuklukları, konjestif kalp yetmezliği ve bobrek ağrılarıdır.
Etilen glikoldan zehirlenenlere bir dizi tedavi uygulanır. Zehirlenme belirtilerinin ardından ortam havalandırılır ve zehirlenen kişi kusturulur. Midesi yıkandıktan sonra solunum icin oksijen takviyesi yapılır. Daha sonra ilgili sağlık birimlerinde ileri duzeyde tedavi yontemleri uygulanır. Etilen glikolun kanserojen ozelliği tespit edilememiştir.
(Ucakların govdeleri etilen glikol iceren kimyasallarla yıkanır.)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Etilen glikol, zehirli olması sebebiyle suikast amaclı da kullanılmıştır.Cevre icin tehdit oluşturan etilen glikol, toprağa nufuz edebilir, yer altı sularını, dereleri ve su birikintilerini kirletebilir.
Buz pateni pistlerinde de etilen glikol kullanılır.
Kıyafetler, doşemeler, halı, yastık ve yorgan gibi urunlerde kullanılan polyestere elyafların hammaddesidir.
Etilen glikol kullanıldığı bazı urunlere verimlilik, enerji tasarrufu ve geri donuşume olanak sağlar.
Etilen glikol, buyuk komur rezervlerinde sahip ulkelerde karbon monoksitten uretilir.
Etilen glikol uretiminin en fazla yapıldığı ulke Cin ’dir.
Dunya genelinde yılda yaklaşık 7 milyon ton etilen glikol uretilmektedir.
Etilen glikol, “etandiol” olarak da bilinen kimyasal bir bileşiktir. “Turetilmiş alkol” anlamında bir alkol turudur. Antifriz yani sıvıların donmasını onleyen kimyasal maddelerde yaygın olarak kullanılır. Kimyasal maddelerde ideal bir cozucudur. Renksiz, kokusuz ve tatlı bir sıvıdır. Suda cozunebilen, toksik etkili, tatlı bir alkoldur. Yiyecek ve iceceklerde fark edilmediği icin zehirleyici ozelliği sebebiyle cinayet amacıyla da kullanılmıştır. Sentetik bir bileşendir. Kimya endustrisinde kullanılan en onemli glikol urunudur. [h=4]Tarihcesi[/h]Etilen glikol, ilk olarak 1856 yılında Fransız kimyager Charles Adolphe Wurtz tarafından elde edilmiştir. Wurtz, etilen iyoduru gumuş asetat ile muameleye tabi tutarak etilen diasetat elde etti. Ardından etilen diasetat ile potasyum hidroksiti reaksiyona sokarak etilen glikol hazırladı. Elde ettiği bileşiğe “glikol” adını veren Wurtz, 1859 yılında farklı bir yontem daha kullanarak etilen oksidin hidratasyonuyla etilen glikol elde etti. Ticari olcekli etilen glikol uretimi 1917 yılında ABD ’de başladı. İlk buyuk glikol fabrikası 1925 yılında Virjinya ’da kuruldu.
[h=3]Ozellikleri [/h]Etilen glikol; renksiz ve tatlı bir viskozdur (koloidal seluloz cozeltisi). Saf (mono) etilen glikolun kimyasal formulu “HOCH2CH2OH” şeklindedir. Etilen oksidin hidratasyonuyla elde edilen petrokimya urunu bir polioldur. Organik bileşiklerin glikol ailesinin basit bir uyesidir. Erime noktası -13 derece, kaynama noktası 198 derece, parlama noktası 110 derecedir. Yoğunluğu 1,1132 gcm3 ’tur. Su ile karıştırıldığında erime noktası daha da duşer. Su, alkol, asetonla bileşik oluşturabilir. Eterde cozunmez. Coğu organik solvette cozunur.
Endustriyel olarak şoyle elde edilir: Etilenin klorlu sudan gecirilmesinin ardından etilen klorohidrin meydana gelir. Bu madde, sodyum bikarbonat sulu cozeltisi ile hidroliz edilir. Diğer bir yontem ise, etilen oksidin soğuk ve sulandırılmış hidroklorik asitle kimyasal işleme tabi tutulmasıdır.
Saf etilen glikol su ile karıştırıldığında kolayca kristalleşmez. Bu sebeple elde edilen karışımın donma noktası bastırılır. Yuzde 40 su, yuzde 60 etilen glikol karışımının donma noktası yaklaşık -45 derecedir. Bu sebeple buz cozucu, karlanmayı veya donmayı onlemek icin ideal bir karışım yani antifriz elde edilmiş olur.
[h=3]Bileşikleri [/h]Etilen glikolun en cok bilinen kimyasal bileşiklerini ve ozellikleri şoyledir;
Mono Etilen Glikol (MEG): Kimyasal formulu “HOCH2CH2OH” şeklindedir. Molekul ağırlığı 62,07 gmol ’dur. Kimya sektorunde “etan-1,2-diol”, “1,2-etandiol”, “glikol”, “etilen alkol” olarak da bilinir. Yapışkan, kaygan, renksiz ve kokusuzdur. Organik bileşikler, alkoller, ketonlar ve aldehitler ile karışabilir. Antifrizler, recineler, polyester ve elyaflarda kullanımı yaygındır. Boyalarda kullanılan MEG, kayganlık ve uygulama kolaylığı sağlar. Jelatin, fenol-formaldehit recine, alkid recine ve boyar maddeler icin ideal bir cozucudur. Ayrıca, ısı transfer ajanı da olabilir.
Di Etilen Glikol (DEG): Kimyasal formulu “C4H10O3” şeklindedir. Molekul ağırlığı 106,12 gmol ’dur. Renksiz, kokusuz, korozyona uğramaz, nem cekicidir ve şurup kıvamındadır. Eter, etilen, glikol, etanol ve su ile karıştırılarak kullanılabilir. Toluen, karbon tetraklorid ve benzen ile birleşmez. Plastikleştirici maddeler, poliuretan, doymamış polyester recine, boya murekkebi ve tekstil boyalarında ideal bir cozucudur. Tutun sektorunde nem tutucu, tutkal sektorunde inceltici olarak kullanılır. Ucak govdelerinin ve demiryollarının buzlanmaması icin kullanılan kimyasallarda da DEG iceriği vardır.
Tri Etilen Glikol (TEG): Kimyasal formulu “C6H14O4” şeklindedir. Homolog bir dihidroksi alkol serisinin bir uyesidir. Yuksek nem emici kapasiteli, yapışkan, renksiz bir sıvıdır. Erime noktası -7 derece, kaynama noktası 286 derecedir. Etanol, aseton, asetik asit, gliserin ve aldehitler icinde cozunur. Dietil eter icinde az cozunur. Yağlarda ve hidrokarbonların coğunda cozunmez. Toksitesi duşuktur. Vinil polimerler icin plastikleştirici olarak kullanımı yaygındır. Aerosol haline getirildiğinde dezenfektan gorevi gorur. Doğalgazlar icin sıvı kurutucu olarak faydalanılır. Hidrolik ve fren sıvılarında da bulunan TEG, eğlence sektorunde kullanılan duman makinelerinde bir akışkandır.
Poli Etilen Glikol (PEG): Kimyasal formulu “HO(CH2CH2O)nH” şeklindedir. Suda cozunen polieter alkoldur. PEG-400; berrak, viskoz, nem cekici ve renksiz bir sıvıdır. Su ile karışabilir. Alkol ve metilen klorurde cozunur. Mineral yağlarda cozunmez. PEG-3000, PEG-3350, PEG-4000, PEG-6000 ve PEG-8000 formları mumsu, parafin benzeri bir gorunume sahip, beyaz renkli katıya yakın maddelerdir. PEG-3000 ve PEG-3350 suda ve metilen klorurde cozunur. Alkolle cok az karışabilir. Mineral yağlarda cozunmez. Diğer formları ise suda ve metilen klorurde cozunur, alkol ve yağlarda cozunmez.
Başlıca kullanım alanları şunlardır; mineral yağlar, emulgator, nemlendirici, alkol kompenenti, kromatik ve sermik pigmentler, aşındırıcılar, hidrolik sıvılar, organik sentezler, ofis urunleri, solventler…
(Etilen glikol, motorlardaki radyatorlere katılan antifrizin en onemli bileşenidir.)
[h=3]Hangi Alanlarda Uygulamaları Vardır? [/h]Etilen glikolun donma ve kaynama noktaları arasındaki yuksek fark kullanım alanlarını genişletir. Genellikle antifrizlerde kullanılır. Basit bir anlatımla antifriz, donmayan veya donma dereceleri cok duşuk olan alkol ve şeker icerir. Antifrizler, aracların motorlarını soğutmak veya sabit sıcaklıkta tutmak icin kullanılan radyatorlere katılır. Boylece radyatordeki suyun donması onlenir. Ucak govdelerinde de aynı amacla kullanılır. Havalanmadan once ucakların yıkandığı suda etilen glikol iceren antifriz vardır. Bu şekilde havadaki aşırı soğuk atmosfere giren ucağın govdesinin donması veya buzlanması engellenir.
Dakron lifleri ve alkid recineleri etilen glikol turevleridir. Doğalgaz endustrisinde doğalgazdan su buharını gidermek icin susuzlaştırma ajanı olarak da kullanılır. Aynı zamanda jetski, kuvetler, bowling topları gibi urunlerde kullanılan cam elyafların da ana maddelerinden biridir. Alkolsuz iceceklerde icin kullanılan plastik urunlerin uretiminde kullanılan polietilen tereftalat etilen glikoldan elde edilir.
Etilen glikol ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı urunler ve alanlar şunlardır; deterjanlar, temizlik kimyasalları, parlatıcılar, sentetik mum, alkid ve polyester recineleri, yapıştırıcılar, patlayıcılar, cam, cimento, pas sokuculer, ester, kalıp ayırıcı, sıvı yağlar, hidrokarbon waxlar, tekstilde hamur koyulaştırıcı, cam temizleyiciler, dondurucu dinamitler, hidrolik fren sıvıları, gaz kompresorleri, havalandırma ve klima sistemleri, endustriyel soğutma urunleri, ambalaj urunleri, jeotermal ısı pompası, cilalar, ahşap koruyucular…
[h=4]Etilen Glikol Zehirlenmesi [/h]Etilen glikol, tatlı bir sıvıdır ancak zehirlidir. Ceşitli formlarının vucuda alınması halinde oldurucu etkileri vardır. Etanol zehirlenmesine benzer yan etkileri gorulur. Bulantı ve kusma gibi belirtilerle başlayan etilen glikol zehirlenmesi, solunum zorluğunun ardından komaya sokabilir.
İnsanın kısa surede yuksek oranda (akut) etilen glikola maruz bırakılması merkezi sinir sistemini depresyona uğratır. Ani solunum yolları veya nefes darlığı (kardiyopulmoner) yaşanır. Daha sonra da bobreklerde hasar meydana getirir. Kronik olarak (uzun surede) yavaş yavaş etilen glikola maruz kalmak boğaz ve ust solunum yollarında tahrişlere (irritasyon) yol acar. Bobreklerde zehirlenme belirtileri ve karaciğer hasarı da gorulebilir. Ana rahmindeki fetus (cenin) uzerinde de toksik etkileri (fetotoksik) gorulmuştur. Etilen glikol buharına maruz kalmak goz ve solunum yollarını tahriş eder. Ancak deri yoluyla cok az emilir, bu sebeple sistemik toksite ihtimali duşuktur.
Etilen glikol zehirlenmesi belirtileri; halsizlik, bitkinlik, baş ağrısı, baş donmesi, anormal goz hareketleri, goz kapağı şişkinliği, iris iltihaplanması, cilt hassaslaşması, karın ağrısı, bulantı, kusma, koordinasyon kaybı, bilinc kaybı, hızlı kalp atışı, kalp ritim bozuklukları, konjestif kalp yetmezliği ve bobrek ağrılarıdır.
Etilen glikoldan zehirlenenlere bir dizi tedavi uygulanır. Zehirlenme belirtilerinin ardından ortam havalandırılır ve zehirlenen kişi kusturulur. Midesi yıkandıktan sonra solunum icin oksijen takviyesi yapılır. Daha sonra ilgili sağlık birimlerinde ileri duzeyde tedavi yontemleri uygulanır. Etilen glikolun kanserojen ozelliği tespit edilememiştir.
(Ucakların govdeleri etilen glikol iceren kimyasallarla yıkanır.)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Etilen glikol, zehirli olması sebebiyle suikast amaclı da kullanılmıştır.Cevre icin tehdit oluşturan etilen glikol, toprağa nufuz edebilir, yer altı sularını, dereleri ve su birikintilerini kirletebilir.
Buz pateni pistlerinde de etilen glikol kullanılır.
Kıyafetler, doşemeler, halı, yastık ve yorgan gibi urunlerde kullanılan polyestere elyafların hammaddesidir.
Etilen glikol kullanıldığı bazı urunlere verimlilik, enerji tasarrufu ve geri donuşume olanak sağlar.
Etilen glikol, buyuk komur rezervlerinde sahip ulkelerde karbon monoksitten uretilir.
Etilen glikol uretiminin en fazla yapıldığı ulke Cin ’dir.
Dunya genelinde yılda yaklaşık 7 milyon ton etilen glikol uretilmektedir.