Tulyum, son yıllarda onemi artan medikal lazer uygulamalarının bir bileşenidir. Portatif rontgenlerde enerji kaynağı olarak kullanılabilir.
Tulyum, azrak yani nadir toprak elementlerinden biridir. Cerrahi lazerler başta olmak uzere sınırlı bazı uygulamalarda kullanılır. Ozellikle cilt sorunlarının tedavisinde kullanılan tulyum lazer, yanık izleri ve leke giderici olarak ideal bir lazer ceşididir. En nadir bulunan lantanitler arasında ikinci sıradadır. Diğer nadir toprak elementlerine benzer ozellikler sergiler; ancak manyetik ozellikleri sebebiyle kullanıldığı alanlar farklılık gosterir. Diğer detaylar makalemizde…
[h=4]Tarihcesi [/h]Tulyum, 1879 yılında İsvecli kimyager Per Teodor Cleve tarafından keşfedilmiştir. Tulyumun keşfi, bircok nadir toprak elementini bunyesinde barındıran gadolinit mineralinin 1787 yılında İsvec ’in Ytterby kasabasında bir taş ocağında bulunmasına kadar uzanan bir surec icinde gercekleşmiştir. Gadolinitin tam analizi 100 yıldan fazla surmuştur ve tulyum da dahil olmak uzere 9 farklı elementin keşfinde rol oynamıştır.
İsvec Uppsala Universitesi bilim adamlarından Cleve, İsvecli kimyager Carl Gustaf Mosander ’in lantan, erbiyum ve terbiyumu keşfetmek icin kullandığı yontemi kullanarak diğer nadir toprak elementlerinin oksitlerinde saf olmayan maddeleri aradı. Erbiyum oksit (erbia) uzerinde calışırken yeşil ve kahverengi iki farklı unsuru ayrıştırdı. Bunlar tulyum ve holmiyumun oksitleriydi. “Thulia” adını verdiği yeşil maddenin tulyum oksit, “holmia” adını verdiği maddenin de holmiyum oksit olduğu ortaya cıktı.
Saf tulyum, ilk olarak 1911 yılında İngiliz asıllı Amerikalı kimyager Charles James, tarafından izole edilmiştir. James, tulyum bromatın fraksiyonel krisitalleşme yontemi ile saf tulyumu izole etmiştir. James, materyalin homojen olduğunu belirlemek icin “James Yontemi” olarak bilinen ve 15 bin kez tekrarlanan saflaştırma uygulaması gercekleştirmiştir. Yuksek saflıkta tulyum oksit, 1950 ’li yılların sonlarında iyon değiştirme yontemi ile ticari olarak elde edilebilmiştir.
“Tulyum” kelimesi, İskandinavya ’nın Antik Yunan ’daki adı “Thule” sozcuğunden turetilmiştir. Bu isim, tulyumu keşfeden Cleve tarafından verilmiştir. Keşfedildiği yıllarda sembolu “Tu” olarak belirlenen tulyum icin daha sonra “Tm” simgesi uygun goruldu. İngilizcesi “thulium”dur.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Tulyumun kimyasal sembolu “Tm”dir. Atom numarası 69, atom ağırlığı 168,9, yoğunluğu 9,3 ’tur. Erime noktası 1545 derece, kaynama noktası 1950 derecedir. Periyodik tablonun 3-B grubunda, lantanitler yani nadir toprak elementleri serisinde yer alır. Gumuş gri renginde, parlak, gumuşî bir metaldir. Saf tulyum, gumuş gorunumundedir. Kristal yapısı hekzagonaldır. Sunektir, bıcak ile kesilebilecek kadar yumuşaktır. İşlenebilir, dovulebilir, ince tabakalara cekilebilir. Elektropozitifliği yuksektir.
Tulyum, bileşiklerinde +2 ve +3 değerliklidir. Kararlı +3 oksidasyon durumunda acık yeşil renginde bircok tuzu vardır. Oksijen ve halojenlerle yeşil bileşikler oluşturur. Baskın +3 durumuna oksitlenmeden once anında mor-kırmızı bir renk verir. Nemli havadan etkilenir. Metal oksit oluşturmak icin havada yavaşca kararır ve makul derecede kararlıdır. Havadaki oksijen ve diğer maddelerle kolayca reaksiyona girmez. Su ile reaksiyonunda hidroksit ve hidrojen gazı acığa cıkar. Hidroksit oluşturmak icin soğuk su ile yavaş, sıcak su ile hızla reaksiyona girer. Asitlerle hızlı tepki verir. Saf metal tulyum, havaya oldukca dayanıklıdır. Uc değerlikli oksit oluşturmak icin hava ile 150 derecede reaksiyona girer. Butun halojenlerle oda sıcaklığında yavaş, 200 derecenin uzerine hızla reaksiyona girebilir. Tulyum, -217 derecenin uzerindeki sıcaklıklarda guclu bir paramanyetiktir. Yani, herhangi bir manyetik alan icinde manyetik alanı oluşturan kaynağın manyetik alan cizgileri ile aynı yonde mıknatıslanabilir ve kendisini mıknatıslaştıran cisim tarafından cekilir. -241 derecenin altında ferromanyetiktir. -241 ile -217 derece arasında ise antiferromanyetik ozellik gosterir.
Tulyum, lantanitler arasında prometyumdan sonra en nadir ikinci elementtir. Doğada nadir olarak altın, cıva, gumuş ve kadmiyum kadar yaygındır. Saf olarak bulunmaz. Yerkabuğunda milyonda yaklaşık 0,2 ila 1 parca bulunduğu tahmin ediliyor. Genellikle nadir toprak elementleri minerallerinde bulunur. Başlıca mineralleri monazit, gadolinit, oksenit, ksenotim ve bastnasittir. Monazitteki iceriği yuzde 0,007 civarındadır. Bastnasit mineralinde ise yuzde 0,0008 oranında bulunur. Ticari olarak monazit mineralinden iyon değiştirme yontemi ile elde edilir. Metal tulyum, tulyum oksidi metal lantanla veya susuz tulyum florurunun metalik kalsiyumla indirgenmesi sonucu elde edilir. Tulyum, nukleer fisyon urunleri arasında da bulunur.
Tulyum, doğada 1 adet kararlı izotoptan oluşur. Bu izotop, Tm-169 ’dur. Tulyumun atom kutle numaraları 144 ila 179 arasında değişen 35 radyoaktif izotopu daha bulunur. Bu izotopların yarılanma omurleri 300 nanosaniye (Tm-178) ile 1,92 yıl (Tm-171) arasında değişir. Tulyumun ayrıca 26 adet nukleer izomeri de karakterize edilmiştir. Bazı izotoplarının yarılanma omurleri şoyledir; Tm-168 (93,1 gun), Tm-170 (128,6 gun), Tm-171 (1,92 yıl), Tm-172 (2,65 gun). Doğal Tm-169, notronlarla bombardımana tutulması sonucu radyoaktif hale gelir; x ışınlarına benzer yumuşak gama ışınları yayar ve yarılanma omru 128,6 gun olan radyoaktif Tm-170 izotopu elde edilir. Tm-171 izotopu da gama ışını yayar. Doğal Tm-169 izotopundan onceki izotoplarının birincil bozunma modu elektron yakalama, ikincil bozunma modu ise beta emisyonudur. Tm-169 ’dan onceki izotoplarının bozunma urunleri erbiyum izotopları, sonraki izotoplarının bozunma modu ise iterbiyum izotoplarıdır.
[h=3]Hangi Alanlarda Uygulamaları Vardır? [/h]Tulyum, pahalı bir metaldir. Bu sebeple uygulama alanları da sınırlı kalmaktadır. Ticari acıdan onemli bir bileşiği bulunmuyor. Diğer nadir toprak elementleri ile alaşımlarda kullanılabilir. Mikrodalga cihazlardaki seramik manyetik madde olarak kullanılan ferritlerin yapımında doğal tulyumdan faydalanılır. Kucuk makine parcalarının ve eski minyatur sanat eserlerinin uzerindeki işaret, yazı veya sembollerin incelenmesinde kullanılan kucuk rontgen cihazlarında tulyum vardır. İtriyum ile birlikte yuksek sıcaklıkta bazı super iletken oksitlerin bir bileşenidir. İtriyum takviyesi ile bazı aluminyum garnet ve lazer uygulamalarında kullanılabilir.
Doğal Tm-169, nukleer reaktorlerde notronlarla bombardımana tutulduğunda portatif x ışını cihazlarında radyasyon kaynağı olarak kullanılır. Tm-170, rontgen goruntuleme uygulamalarında kullanılır ve taşınabilir bir rontgen kaynağıdır. Tm-171 izotopu, x ışını ve enerji kaynağı olarak kullanılabilecek potansiyele sahiptir.
Tulyum, alaşımları ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı urun ve alanlar şunlardır; super iletkenler, dozimetreler, radyografi, askeri uygulamalar, meteoroloji cihazları…
(Tulyum lazer, akne ve sivilce lekeleri gibi bazı cilt sorunlarında kullanılır.)
[h=4]Tulyum Lazer Nedir? [/h]Tulyum, cerrahi lazerlerde kullanılabilen elementtir. Fiber lazerlerde bir doping ajanıdır. Tulyum (thulium) lazer, “lavieen leke lazeri” veya “medikal leke lazeri” olarak da biliniyor. Tulyum lazerleri yuksek sıcaklıklarda oldukca verimli işlevler gorur ve daha az soğutmaya ihtiyac duyar. Lazer cerrahisi icin idealdir ve 2,000 nanometre dalga boyunda bir lazerin aktif ortamında kullanılır. Tulyum lazerler ayrıca uydularda ve uygu sistemlerinde de kullanılabiliyor.
Genellikle cilt lekeleri ve yanıkların giderilmesinde kullanılır. Hem medikal estetik hem de deri ve cilt hastalıklarında tedavi amacıyla uygulanabilir. Tek seansta bile olumlu sonuclar alınabilir. Tulyum lazer, ozellikle yun yumağı halinde buyuyen cilt lekelerine karşı etkili olabiliyor. Kozmetik yontemlerden daha kalıcı ve etkili sonuclar alınabiliyor. Cilde zarar vermeden cildin kendi yenileyici hucrelerini faaliyete gecirerek tedavi imkÂnı sağlıyor. Her turlu cilt yapısına uyum sağlayabilen tulyum lazer, cok acık veya cok koyu renkli ciltlerde de uygulanabiliyor.
Tulyum lazerin uygulandığı bazı rahatsızlıklar şunlar; guneş lekeleri (melazma), doğum lekeleri, sivilce, akne ve yanık izleri, kırışıklık, yaşlılık lekeleri (antiaging), cilt tonu dengelenmesi, ciller, yara izleri, cilt kızarıklıkları, catlakların iyileştirilmesi, cilde parlaklık ve canlılık kazandırılması, cilt gozeneklerinin sıklaştırılması, cilt dokularının yenilenmesi, cilt sarkmaları, gerginleştirme…
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Tulyum, euro (avro) banknotlarında da kullanılır. Ultraviyole ışığı altında mavi fluoresan ışığı verir ve boylece sahteciliğin onune gecilir.
Tulyumun insanlar ve hayvanlar icin bilinen bir biyolojik rolu bulunmuyor. Metabolizmayı uyardığı belirtiliyor. Diğer nadir toprak elementleri gibi toksik ozellikler gosterebilir. Cozunur tuzları hafif zehirlidir. Dikkatli kullanılmalıdır.
Radyoaktif tulyum izotopları, radyasyon zehirlenmesine yol acabilir.
Tulyum iceren minerallerin cevherleri başlıca Cin, ABD, Gronland, Tanzanya, Brezilya, Hindistan, Sri Lanka ve Avustralya ’da bulunur.
Dunyadaki toplam tulyum rezervinin 100 bin ton civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Tulyumun dunya genelinde yıllık uretimi 50 ton civarındadır.
Tulyum, azrak yani nadir toprak elementlerinden biridir. Cerrahi lazerler başta olmak uzere sınırlı bazı uygulamalarda kullanılır. Ozellikle cilt sorunlarının tedavisinde kullanılan tulyum lazer, yanık izleri ve leke giderici olarak ideal bir lazer ceşididir. En nadir bulunan lantanitler arasında ikinci sıradadır. Diğer nadir toprak elementlerine benzer ozellikler sergiler; ancak manyetik ozellikleri sebebiyle kullanıldığı alanlar farklılık gosterir. Diğer detaylar makalemizde… [h=4]Tarihcesi [/h]Tulyum, 1879 yılında İsvecli kimyager Per Teodor Cleve tarafından keşfedilmiştir. Tulyumun keşfi, bircok nadir toprak elementini bunyesinde barındıran gadolinit mineralinin 1787 yılında İsvec ’in Ytterby kasabasında bir taş ocağında bulunmasına kadar uzanan bir surec icinde gercekleşmiştir. Gadolinitin tam analizi 100 yıldan fazla surmuştur ve tulyum da dahil olmak uzere 9 farklı elementin keşfinde rol oynamıştır.
İsvec Uppsala Universitesi bilim adamlarından Cleve, İsvecli kimyager Carl Gustaf Mosander ’in lantan, erbiyum ve terbiyumu keşfetmek icin kullandığı yontemi kullanarak diğer nadir toprak elementlerinin oksitlerinde saf olmayan maddeleri aradı. Erbiyum oksit (erbia) uzerinde calışırken yeşil ve kahverengi iki farklı unsuru ayrıştırdı. Bunlar tulyum ve holmiyumun oksitleriydi. “Thulia” adını verdiği yeşil maddenin tulyum oksit, “holmia” adını verdiği maddenin de holmiyum oksit olduğu ortaya cıktı.
Saf tulyum, ilk olarak 1911 yılında İngiliz asıllı Amerikalı kimyager Charles James, tarafından izole edilmiştir. James, tulyum bromatın fraksiyonel krisitalleşme yontemi ile saf tulyumu izole etmiştir. James, materyalin homojen olduğunu belirlemek icin “James Yontemi” olarak bilinen ve 15 bin kez tekrarlanan saflaştırma uygulaması gercekleştirmiştir. Yuksek saflıkta tulyum oksit, 1950 ’li yılların sonlarında iyon değiştirme yontemi ile ticari olarak elde edilebilmiştir.
“Tulyum” kelimesi, İskandinavya ’nın Antik Yunan ’daki adı “Thule” sozcuğunden turetilmiştir. Bu isim, tulyumu keşfeden Cleve tarafından verilmiştir. Keşfedildiği yıllarda sembolu “Tu” olarak belirlenen tulyum icin daha sonra “Tm” simgesi uygun goruldu. İngilizcesi “thulium”dur.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Tulyumun kimyasal sembolu “Tm”dir. Atom numarası 69, atom ağırlığı 168,9, yoğunluğu 9,3 ’tur. Erime noktası 1545 derece, kaynama noktası 1950 derecedir. Periyodik tablonun 3-B grubunda, lantanitler yani nadir toprak elementleri serisinde yer alır. Gumuş gri renginde, parlak, gumuşî bir metaldir. Saf tulyum, gumuş gorunumundedir. Kristal yapısı hekzagonaldır. Sunektir, bıcak ile kesilebilecek kadar yumuşaktır. İşlenebilir, dovulebilir, ince tabakalara cekilebilir. Elektropozitifliği yuksektir.
Tulyum, bileşiklerinde +2 ve +3 değerliklidir. Kararlı +3 oksidasyon durumunda acık yeşil renginde bircok tuzu vardır. Oksijen ve halojenlerle yeşil bileşikler oluşturur. Baskın +3 durumuna oksitlenmeden once anında mor-kırmızı bir renk verir. Nemli havadan etkilenir. Metal oksit oluşturmak icin havada yavaşca kararır ve makul derecede kararlıdır. Havadaki oksijen ve diğer maddelerle kolayca reaksiyona girmez. Su ile reaksiyonunda hidroksit ve hidrojen gazı acığa cıkar. Hidroksit oluşturmak icin soğuk su ile yavaş, sıcak su ile hızla reaksiyona girer. Asitlerle hızlı tepki verir. Saf metal tulyum, havaya oldukca dayanıklıdır. Uc değerlikli oksit oluşturmak icin hava ile 150 derecede reaksiyona girer. Butun halojenlerle oda sıcaklığında yavaş, 200 derecenin uzerine hızla reaksiyona girebilir. Tulyum, -217 derecenin uzerindeki sıcaklıklarda guclu bir paramanyetiktir. Yani, herhangi bir manyetik alan icinde manyetik alanı oluşturan kaynağın manyetik alan cizgileri ile aynı yonde mıknatıslanabilir ve kendisini mıknatıslaştıran cisim tarafından cekilir. -241 derecenin altında ferromanyetiktir. -241 ile -217 derece arasında ise antiferromanyetik ozellik gosterir.
Tulyum, lantanitler arasında prometyumdan sonra en nadir ikinci elementtir. Doğada nadir olarak altın, cıva, gumuş ve kadmiyum kadar yaygındır. Saf olarak bulunmaz. Yerkabuğunda milyonda yaklaşık 0,2 ila 1 parca bulunduğu tahmin ediliyor. Genellikle nadir toprak elementleri minerallerinde bulunur. Başlıca mineralleri monazit, gadolinit, oksenit, ksenotim ve bastnasittir. Monazitteki iceriği yuzde 0,007 civarındadır. Bastnasit mineralinde ise yuzde 0,0008 oranında bulunur. Ticari olarak monazit mineralinden iyon değiştirme yontemi ile elde edilir. Metal tulyum, tulyum oksidi metal lantanla veya susuz tulyum florurunun metalik kalsiyumla indirgenmesi sonucu elde edilir. Tulyum, nukleer fisyon urunleri arasında da bulunur.
Tulyum, doğada 1 adet kararlı izotoptan oluşur. Bu izotop, Tm-169 ’dur. Tulyumun atom kutle numaraları 144 ila 179 arasında değişen 35 radyoaktif izotopu daha bulunur. Bu izotopların yarılanma omurleri 300 nanosaniye (Tm-178) ile 1,92 yıl (Tm-171) arasında değişir. Tulyumun ayrıca 26 adet nukleer izomeri de karakterize edilmiştir. Bazı izotoplarının yarılanma omurleri şoyledir; Tm-168 (93,1 gun), Tm-170 (128,6 gun), Tm-171 (1,92 yıl), Tm-172 (2,65 gun). Doğal Tm-169, notronlarla bombardımana tutulması sonucu radyoaktif hale gelir; x ışınlarına benzer yumuşak gama ışınları yayar ve yarılanma omru 128,6 gun olan radyoaktif Tm-170 izotopu elde edilir. Tm-171 izotopu da gama ışını yayar. Doğal Tm-169 izotopundan onceki izotoplarının birincil bozunma modu elektron yakalama, ikincil bozunma modu ise beta emisyonudur. Tm-169 ’dan onceki izotoplarının bozunma urunleri erbiyum izotopları, sonraki izotoplarının bozunma modu ise iterbiyum izotoplarıdır.
[h=3]Hangi Alanlarda Uygulamaları Vardır? [/h]Tulyum, pahalı bir metaldir. Bu sebeple uygulama alanları da sınırlı kalmaktadır. Ticari acıdan onemli bir bileşiği bulunmuyor. Diğer nadir toprak elementleri ile alaşımlarda kullanılabilir. Mikrodalga cihazlardaki seramik manyetik madde olarak kullanılan ferritlerin yapımında doğal tulyumdan faydalanılır. Kucuk makine parcalarının ve eski minyatur sanat eserlerinin uzerindeki işaret, yazı veya sembollerin incelenmesinde kullanılan kucuk rontgen cihazlarında tulyum vardır. İtriyum ile birlikte yuksek sıcaklıkta bazı super iletken oksitlerin bir bileşenidir. İtriyum takviyesi ile bazı aluminyum garnet ve lazer uygulamalarında kullanılabilir.
Doğal Tm-169, nukleer reaktorlerde notronlarla bombardımana tutulduğunda portatif x ışını cihazlarında radyasyon kaynağı olarak kullanılır. Tm-170, rontgen goruntuleme uygulamalarında kullanılır ve taşınabilir bir rontgen kaynağıdır. Tm-171 izotopu, x ışını ve enerji kaynağı olarak kullanılabilecek potansiyele sahiptir.
Tulyum, alaşımları ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı urun ve alanlar şunlardır; super iletkenler, dozimetreler, radyografi, askeri uygulamalar, meteoroloji cihazları…
(Tulyum lazer, akne ve sivilce lekeleri gibi bazı cilt sorunlarında kullanılır.)
[h=4]Tulyum Lazer Nedir? [/h]Tulyum, cerrahi lazerlerde kullanılabilen elementtir. Fiber lazerlerde bir doping ajanıdır. Tulyum (thulium) lazer, “lavieen leke lazeri” veya “medikal leke lazeri” olarak da biliniyor. Tulyum lazerleri yuksek sıcaklıklarda oldukca verimli işlevler gorur ve daha az soğutmaya ihtiyac duyar. Lazer cerrahisi icin idealdir ve 2,000 nanometre dalga boyunda bir lazerin aktif ortamında kullanılır. Tulyum lazerler ayrıca uydularda ve uygu sistemlerinde de kullanılabiliyor.
Genellikle cilt lekeleri ve yanıkların giderilmesinde kullanılır. Hem medikal estetik hem de deri ve cilt hastalıklarında tedavi amacıyla uygulanabilir. Tek seansta bile olumlu sonuclar alınabilir. Tulyum lazer, ozellikle yun yumağı halinde buyuyen cilt lekelerine karşı etkili olabiliyor. Kozmetik yontemlerden daha kalıcı ve etkili sonuclar alınabiliyor. Cilde zarar vermeden cildin kendi yenileyici hucrelerini faaliyete gecirerek tedavi imkÂnı sağlıyor. Her turlu cilt yapısına uyum sağlayabilen tulyum lazer, cok acık veya cok koyu renkli ciltlerde de uygulanabiliyor.
Tulyum lazerin uygulandığı bazı rahatsızlıklar şunlar; guneş lekeleri (melazma), doğum lekeleri, sivilce, akne ve yanık izleri, kırışıklık, yaşlılık lekeleri (antiaging), cilt tonu dengelenmesi, ciller, yara izleri, cilt kızarıklıkları, catlakların iyileştirilmesi, cilde parlaklık ve canlılık kazandırılması, cilt gozeneklerinin sıklaştırılması, cilt dokularının yenilenmesi, cilt sarkmaları, gerginleştirme…
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Tulyum, euro (avro) banknotlarında da kullanılır. Ultraviyole ışığı altında mavi fluoresan ışığı verir ve boylece sahteciliğin onune gecilir.
Tulyumun insanlar ve hayvanlar icin bilinen bir biyolojik rolu bulunmuyor. Metabolizmayı uyardığı belirtiliyor. Diğer nadir toprak elementleri gibi toksik ozellikler gosterebilir. Cozunur tuzları hafif zehirlidir. Dikkatli kullanılmalıdır.
Radyoaktif tulyum izotopları, radyasyon zehirlenmesine yol acabilir.
Tulyum iceren minerallerin cevherleri başlıca Cin, ABD, Gronland, Tanzanya, Brezilya, Hindistan, Sri Lanka ve Avustralya ’da bulunur.
Dunyadaki toplam tulyum rezervinin 100 bin ton civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Tulyumun dunya genelinde yıllık uretimi 50 ton civarındadır.