Rontgenyum, rontgen ışınlarını keşfeden fizikciden adını alan yapay bir elementtir. Altınla turdeş olduğu tahmin ediliyor. Bircok ozelliği bilinmiyor.
Rontgenyum, doğada bulunmayan yapay bir elementtir. 1994 yılında Almanya Darmstadt ’ta keşfedilmiştir. Adını, “rontgenin babası” olarak bilinen ve x ışınlarının mucidi unlu Alman fizikci Wilhelm C. Rontgen ’in isminden alır. Rontgen, aynı zamanda eşinin elini kullanarak ilk rontgen filmini ceken fizikcidir. Periyodik tablonun 111 ’nci elementidir. Bugune kadar az miktarda atomu uretilebildi. Ozellikleri tam olarak bilinmiyor. Oda sıcaklığında yoğun, metalik katı olacağı ongoruluyor. Oldukca radyoaktif ve son derece kararsız bir elementtir. Rontgenyum hakkında; tarihcesi, isimlendirilme hikÂyesi, belirlenen fiziksel ve kimyasal ozellikleri ve atomik verileri gibi bircok bilgiyi makalemizde bulabilirsiniz.
[h=4]Tarihcesi [/h]Rontgenyum, ilk olarak 8 Aralık 1994 yılında Almanya ’nın Hessen eyaletine bağlı Darmstadt kentinde bulunan Ağır İyon Araştırmaları Merkezi ’nde (Gesellschaft fur Schwerionenforschung - GSI) keşfedilmiştir. 111 numaralı elementin sentezi deneylerini Sigurd Hofmann başkanlığındaki bilim adamları ekibi gercekleştirmiştir. Ekipte, aralarında Peter Armbruster ve Gottfried Munzenberg isimlerinin de bulunduğu 13 bilim adamı yer aldı.
Rontgenyumun sentezlenmesi calışmaları sırasında Bizmut-209 hedefi Nikel-64 atomlarıyla bombardımana tutuldu. Ağır iyon hızlandırıcı cihazda gercekleşen bu reaksiyonda Rontgenyum-272 izotopunun tek bir atomu sentezlendi. Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) ve Uluslararası Temel ve Uygulamaları Fizik Birliği (IUPAP) bunyesinde 2001 yılında kurulan Ortak Calışma Grubu (JWP), oğenin ilk sentezi ile ilgili kanıtların yeterli olmadığına karar verdi. Bu nedenle Alman ekip, 2002 yılında deneyi tekrarladı. Bu deneyde 111 numaralı elementin 3 atomu tespit edildi. JWP, 2003 yılında Alman ekibin yeni kanıtlarını kabul etti ve 111 numaralı elementin keşfi doğrulandı.
“Rontgenyum” kelimesi, Alman fizikci Wilhelm Conrad Rontgen anısına turetilen bir sozcuktur. Uluslararası adı “roentgenium” şeklindedir. Bununla birlikte Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) tarafından 1979 yılında gecici olarak “Unununium” ismi ve “Uuu” sembolu verildi. Kalıcı ismi belirleninceye kadar bu isim kullanıldı. Elementi keşfeden GSI ekibine yeni bir isim onermesine izin verildi. Alman ekip, ilk rontgen ışınlarını keşfeden Alman bilim adamı ve fizikci Wilhelm Conrad Rontgen onuruna “roentgenium” ismini onerdi. IUPAC, GSI ekibinin onerdiği ismi, elementin ilk sentezinden yaklaşık 10 yıl sonra 1 Kasım 2004 tarihinde kabul etti. Bu arada, Mendeleyev tarafından periyodik tablo uzerinde tasarlanan terminolojiye gore keşfedilmeden onceki adı “eka-altın” olarak belirlendi.
(Wilhelm Rontgen'in 1895 yılında cektiği eşinin elinin rontgen filmi, ilk rontgen filmi olarak bilim literaturune girmiştir.)
[h=4]Wilhelm Conrad Rontgen Kimdir? [/h]Unlu fizikci Wilhelm C. Rontgen, 27 Mart 1845 tarihinde Almanya ’nın Remscheid kentine bağlı Lennep ilcesinde dunyaya geldi. Soyadından da anlaşılacağı gibi x ışınlarını bulan ve ilk rontgen filmini ceken fizikcidir. Vakumda elektrik deşarjı deneyi sırasında x ışınlarını fark etmiştir. Bu ışınların uzerine karısının elini getirdiğinde fotoğraf paletine eşinin parmağındaki yuzuğun ve parmak kemiklerinin duştuğunu fark etti. 1895 yılında gercekleşen bu işlem, ilk rontgen filmi olarak bilinir. Bu ışınlara “x-rays” adını verdi. Bu buluşu ile gunumuzde bircok şekilde hala kullanılan rontgen uygulamalarının onunu actı. Tıpta radyoloji alanında cığır acan bu buluşu sebebiyle 1901 yılında Nobel Fizik Odulu ’ne layık goruldu. Rontgen, aynı zamanda fizik dalında ilk Nobel odulu alan fizikcidir. Rontgen, 10 Şubat 1923 tarihinde bağırsak kanseri sebebiyle Almanya ’nın Munih kentinde hayata gozlerini yumdu.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Rontgenyumun kimyasal sembolu “Rg”dir. Atom numarası 111, atom ağırlığı 282 ’dir. Yoğunluğu tahmini olarak 28,7 grcm3 ’tur. Enerji seviyesi başına elektronları “2, 8, 18, 32, 32, 17, 2” şeklindedir. Oksidasyon durumları +5, +3, +1 ve -1 olarak tahmin ediliyor. +3 oksidasyon durumunda kararlı olması bekleniyor. Tahmini olarak atom yarıcapı 114 pm, kovalent yarıcapı 121 pm ’dir. 111 protonu, 170 notronu bulunur.
Periyodik tabloda 11. Grup, 7. Periyot, D-Blok elementleri arasında, geciş metalleri element serisinde yer alır. Geciş metallerinin 6-D serisinin dokuzuncu uyesidir. Super ağır yani transaktinit elementlerden biridir. Oda sıcaklığında ve normal basınc altında katı olacağı ongoruluyor. Nemli havada korozyon ve oksidasyona karşı direncli altın, gumuş, platin, rutenyum, rodyum, paladyum, osmiyum ve iridyum gibi asal metallere benzer ozellikte olması bekleniyor. Dış elektronlarının zemin durumu ve uyarılmış hali arasındaki fark goz onune alındığında gumuş renginde olması ongoruluyor. Yeterli miktarda uretilebilseydi muhtemelen yumuşak bir metal olacağı goruşu on plana cıkıyor. Kristal yapısının ise vucut merkezli kubik bir yapıda olabileceği tahmin ediliyor.
Super ağır diğer elementler gibi rontgenyumun bircok ozelliği tahmini olarak belirlenmiştir. Hafif homologları altın, gumuş ve bakır ile benzer ozellikte olması bekleniyor. Bazı ozellikleri ile homologlarından ayrılabileceği ongoruluyor. Değerleri henuz tam olarak doğrulanamayan bazı ozellikleri şunlardır; erime noktası, kaynama noktası, sıvı haldeki yoğunluğu, ergime ısısı, buharlaşma ısısı, kristal yapısı, elektronegatifliği, elektrik direnci, iletkenliği, ısı genleşmesi, ses hızı, sertlik değerleri…
[h=4]İzotopları [/h]Rontgenyum doğada bulunmaz, sentetik olarak sentezlenebilir. Doğal ve kararlı izotopu yoktur. Laboratuvar ortamında bizmut hedefinin nikel atomları ile kaynaştırılması sonucu oluşan reaksiyonun bir urunudur. Daha ağır elementlerin bozunum urunu olarak da elde edilebilir. Rontgenyumun yarılanma omurleri bilinen, atom kutle numaraları 272 ila 282 arasında değişen 8 radyoaktif izotopu bulunuyor. En kararlı izotopu 26 saniyelik yarılanma omrune sahip olan Rg-281 izotopudur. İzotoplar ve yarılanma omurleri şoyledir; Rg-272 (3,8 milisaniye), Rg-273 (5 milisaniye), Rg-274 (6,4 milisaniye), Rg- 278 (4,2 milisaniye), Rg-279 (0,17 saniye), Rg-280 (3,6 saniye), Rg-281 (26 saniye), Rg-282 (2,1 dakika).
Bilinen butun izotopları alfa bozunması veya spotan fisyona uğrar. Rg-280 izotopu, Meitneriyum-276 izotopuna kadar bozunur. Doğrulanmamış Rg-286 izotopunun yarılanma omrunun 11 dakika olacağı tahmin ediliyor. En ağır ve stabil olarak bilinen izotopu 2,1 yarılanma omru olan Rg-282 ’dir. Yarılanma omurleri ve atom kutleleri bilinen Rg-272 ve Rg-274 izotopları, teyit edilmemiş metastabil durumlara sahiptir. Keşfedilmemiş Rg-287 izotopunun en kararlı izotop olduğu; beta bozunması ile bozunacağı tahmin ediliyor. Bununla birlikte herhangi bir rontgenyum izotopunun beta bozunması ile bozunduğu gozlenmemiştir. Rg-277 izotopunun 1 saniye, Rg-283 izotopunun da 10 dakika yarılanma omru olacağı tahmin ediliyor. Keşfedilmeden once Rg-278, Rg-281 ve Rg-282 izotoplarının sırasıyla 1 saniye, 1 dakika ve 4 dakika yarılanma omurlerinin olduğu ongorulmuştu; ancak sırasıyla 4,2 milisaniye, 17 saniye ve 2,1 dakika yarılanma omurleri olduğu tespit edildi.
(Alman bilim adamı Sigurd Hofmann, rontgenyumun isimlendirme toreninde keşfettikleri elementin simgesi ile poz vermişti.)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Rontgenyumun, 22,51 gr cm3 değeri ile bilinen en yoğun doğal element olan osmiyumdan daha yoğun olacağı tahmin ediliyor.
Periyodik masada rontgenyumun uzerinde bulunan ve turdeşi olduğu tahmin edilen doğal altının bir orneğinde 2006 yılında yapılan incelemede Rg-261 ve Rg-265 izotoplarının bulunduğu iddia edildi.
1986 yılında Sovyetler Birliği (Rusya) Dubna ’daki Ortak Nukleer Araştırmalar Enstitusu ’nde (JINR) bir grup bilim adamı 111 numaralı elementi sentezlemek icin bizmut hedefini nikel ile bombardımana tuttu; ancak sentezi başaramadı.
Rontgenyum, gunumuze kadar gozlemlenebilecek veya incelenebilecek miktarda sentezlenememiştir. Bu sebeple laboratuvar deneyleri dışında herhangi bir uygulaması ve kullanımı bulunmuyor.
İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler icin bilinen bir biyolojik rolu bulunmayan rontgenyumun radyoaktifliği sebebiyle toksik veya kanserojen olabileceği ongoruluyor. Aşırı radyoaktivitesi sebebiyle insan sağlığı icin risk taşır. Cevre icin de tehdit icerdiği tahmin ediliyor.
Rontgenyum, doğada bulunmayan yapay bir elementtir. 1994 yılında Almanya Darmstadt ’ta keşfedilmiştir. Adını, “rontgenin babası” olarak bilinen ve x ışınlarının mucidi unlu Alman fizikci Wilhelm C. Rontgen ’in isminden alır. Rontgen, aynı zamanda eşinin elini kullanarak ilk rontgen filmini ceken fizikcidir. Periyodik tablonun 111 ’nci elementidir. Bugune kadar az miktarda atomu uretilebildi. Ozellikleri tam olarak bilinmiyor. Oda sıcaklığında yoğun, metalik katı olacağı ongoruluyor. Oldukca radyoaktif ve son derece kararsız bir elementtir. Rontgenyum hakkında; tarihcesi, isimlendirilme hikÂyesi, belirlenen fiziksel ve kimyasal ozellikleri ve atomik verileri gibi bircok bilgiyi makalemizde bulabilirsiniz. [h=4]Tarihcesi [/h]Rontgenyum, ilk olarak 8 Aralık 1994 yılında Almanya ’nın Hessen eyaletine bağlı Darmstadt kentinde bulunan Ağır İyon Araştırmaları Merkezi ’nde (Gesellschaft fur Schwerionenforschung - GSI) keşfedilmiştir. 111 numaralı elementin sentezi deneylerini Sigurd Hofmann başkanlığındaki bilim adamları ekibi gercekleştirmiştir. Ekipte, aralarında Peter Armbruster ve Gottfried Munzenberg isimlerinin de bulunduğu 13 bilim adamı yer aldı.
Rontgenyumun sentezlenmesi calışmaları sırasında Bizmut-209 hedefi Nikel-64 atomlarıyla bombardımana tutuldu. Ağır iyon hızlandırıcı cihazda gercekleşen bu reaksiyonda Rontgenyum-272 izotopunun tek bir atomu sentezlendi. Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) ve Uluslararası Temel ve Uygulamaları Fizik Birliği (IUPAP) bunyesinde 2001 yılında kurulan Ortak Calışma Grubu (JWP), oğenin ilk sentezi ile ilgili kanıtların yeterli olmadığına karar verdi. Bu nedenle Alman ekip, 2002 yılında deneyi tekrarladı. Bu deneyde 111 numaralı elementin 3 atomu tespit edildi. JWP, 2003 yılında Alman ekibin yeni kanıtlarını kabul etti ve 111 numaralı elementin keşfi doğrulandı.
“Rontgenyum” kelimesi, Alman fizikci Wilhelm Conrad Rontgen anısına turetilen bir sozcuktur. Uluslararası adı “roentgenium” şeklindedir. Bununla birlikte Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) tarafından 1979 yılında gecici olarak “Unununium” ismi ve “Uuu” sembolu verildi. Kalıcı ismi belirleninceye kadar bu isim kullanıldı. Elementi keşfeden GSI ekibine yeni bir isim onermesine izin verildi. Alman ekip, ilk rontgen ışınlarını keşfeden Alman bilim adamı ve fizikci Wilhelm Conrad Rontgen onuruna “roentgenium” ismini onerdi. IUPAC, GSI ekibinin onerdiği ismi, elementin ilk sentezinden yaklaşık 10 yıl sonra 1 Kasım 2004 tarihinde kabul etti. Bu arada, Mendeleyev tarafından periyodik tablo uzerinde tasarlanan terminolojiye gore keşfedilmeden onceki adı “eka-altın” olarak belirlendi.
(Wilhelm Rontgen'in 1895 yılında cektiği eşinin elinin rontgen filmi, ilk rontgen filmi olarak bilim literaturune girmiştir.)
[h=4]Wilhelm Conrad Rontgen Kimdir? [/h]Unlu fizikci Wilhelm C. Rontgen, 27 Mart 1845 tarihinde Almanya ’nın Remscheid kentine bağlı Lennep ilcesinde dunyaya geldi. Soyadından da anlaşılacağı gibi x ışınlarını bulan ve ilk rontgen filmini ceken fizikcidir. Vakumda elektrik deşarjı deneyi sırasında x ışınlarını fark etmiştir. Bu ışınların uzerine karısının elini getirdiğinde fotoğraf paletine eşinin parmağındaki yuzuğun ve parmak kemiklerinin duştuğunu fark etti. 1895 yılında gercekleşen bu işlem, ilk rontgen filmi olarak bilinir. Bu ışınlara “x-rays” adını verdi. Bu buluşu ile gunumuzde bircok şekilde hala kullanılan rontgen uygulamalarının onunu actı. Tıpta radyoloji alanında cığır acan bu buluşu sebebiyle 1901 yılında Nobel Fizik Odulu ’ne layık goruldu. Rontgen, aynı zamanda fizik dalında ilk Nobel odulu alan fizikcidir. Rontgen, 10 Şubat 1923 tarihinde bağırsak kanseri sebebiyle Almanya ’nın Munih kentinde hayata gozlerini yumdu.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Rontgenyumun kimyasal sembolu “Rg”dir. Atom numarası 111, atom ağırlığı 282 ’dir. Yoğunluğu tahmini olarak 28,7 grcm3 ’tur. Enerji seviyesi başına elektronları “2, 8, 18, 32, 32, 17, 2” şeklindedir. Oksidasyon durumları +5, +3, +1 ve -1 olarak tahmin ediliyor. +3 oksidasyon durumunda kararlı olması bekleniyor. Tahmini olarak atom yarıcapı 114 pm, kovalent yarıcapı 121 pm ’dir. 111 protonu, 170 notronu bulunur.
Periyodik tabloda 11. Grup, 7. Periyot, D-Blok elementleri arasında, geciş metalleri element serisinde yer alır. Geciş metallerinin 6-D serisinin dokuzuncu uyesidir. Super ağır yani transaktinit elementlerden biridir. Oda sıcaklığında ve normal basınc altında katı olacağı ongoruluyor. Nemli havada korozyon ve oksidasyona karşı direncli altın, gumuş, platin, rutenyum, rodyum, paladyum, osmiyum ve iridyum gibi asal metallere benzer ozellikte olması bekleniyor. Dış elektronlarının zemin durumu ve uyarılmış hali arasındaki fark goz onune alındığında gumuş renginde olması ongoruluyor. Yeterli miktarda uretilebilseydi muhtemelen yumuşak bir metal olacağı goruşu on plana cıkıyor. Kristal yapısının ise vucut merkezli kubik bir yapıda olabileceği tahmin ediliyor.
Super ağır diğer elementler gibi rontgenyumun bircok ozelliği tahmini olarak belirlenmiştir. Hafif homologları altın, gumuş ve bakır ile benzer ozellikte olması bekleniyor. Bazı ozellikleri ile homologlarından ayrılabileceği ongoruluyor. Değerleri henuz tam olarak doğrulanamayan bazı ozellikleri şunlardır; erime noktası, kaynama noktası, sıvı haldeki yoğunluğu, ergime ısısı, buharlaşma ısısı, kristal yapısı, elektronegatifliği, elektrik direnci, iletkenliği, ısı genleşmesi, ses hızı, sertlik değerleri…
[h=4]İzotopları [/h]Rontgenyum doğada bulunmaz, sentetik olarak sentezlenebilir. Doğal ve kararlı izotopu yoktur. Laboratuvar ortamında bizmut hedefinin nikel atomları ile kaynaştırılması sonucu oluşan reaksiyonun bir urunudur. Daha ağır elementlerin bozunum urunu olarak da elde edilebilir. Rontgenyumun yarılanma omurleri bilinen, atom kutle numaraları 272 ila 282 arasında değişen 8 radyoaktif izotopu bulunuyor. En kararlı izotopu 26 saniyelik yarılanma omrune sahip olan Rg-281 izotopudur. İzotoplar ve yarılanma omurleri şoyledir; Rg-272 (3,8 milisaniye), Rg-273 (5 milisaniye), Rg-274 (6,4 milisaniye), Rg- 278 (4,2 milisaniye), Rg-279 (0,17 saniye), Rg-280 (3,6 saniye), Rg-281 (26 saniye), Rg-282 (2,1 dakika).
Bilinen butun izotopları alfa bozunması veya spotan fisyona uğrar. Rg-280 izotopu, Meitneriyum-276 izotopuna kadar bozunur. Doğrulanmamış Rg-286 izotopunun yarılanma omrunun 11 dakika olacağı tahmin ediliyor. En ağır ve stabil olarak bilinen izotopu 2,1 yarılanma omru olan Rg-282 ’dir. Yarılanma omurleri ve atom kutleleri bilinen Rg-272 ve Rg-274 izotopları, teyit edilmemiş metastabil durumlara sahiptir. Keşfedilmemiş Rg-287 izotopunun en kararlı izotop olduğu; beta bozunması ile bozunacağı tahmin ediliyor. Bununla birlikte herhangi bir rontgenyum izotopunun beta bozunması ile bozunduğu gozlenmemiştir. Rg-277 izotopunun 1 saniye, Rg-283 izotopunun da 10 dakika yarılanma omru olacağı tahmin ediliyor. Keşfedilmeden once Rg-278, Rg-281 ve Rg-282 izotoplarının sırasıyla 1 saniye, 1 dakika ve 4 dakika yarılanma omurlerinin olduğu ongorulmuştu; ancak sırasıyla 4,2 milisaniye, 17 saniye ve 2,1 dakika yarılanma omurleri olduğu tespit edildi.
(Alman bilim adamı Sigurd Hofmann, rontgenyumun isimlendirme toreninde keşfettikleri elementin simgesi ile poz vermişti.)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Rontgenyumun, 22,51 gr cm3 değeri ile bilinen en yoğun doğal element olan osmiyumdan daha yoğun olacağı tahmin ediliyor.
Periyodik masada rontgenyumun uzerinde bulunan ve turdeşi olduğu tahmin edilen doğal altının bir orneğinde 2006 yılında yapılan incelemede Rg-261 ve Rg-265 izotoplarının bulunduğu iddia edildi.
1986 yılında Sovyetler Birliği (Rusya) Dubna ’daki Ortak Nukleer Araştırmalar Enstitusu ’nde (JINR) bir grup bilim adamı 111 numaralı elementi sentezlemek icin bizmut hedefini nikel ile bombardımana tuttu; ancak sentezi başaramadı.
Rontgenyum, gunumuze kadar gozlemlenebilecek veya incelenebilecek miktarda sentezlenememiştir. Bu sebeple laboratuvar deneyleri dışında herhangi bir uygulaması ve kullanımı bulunmuyor.
İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler icin bilinen bir biyolojik rolu bulunmayan rontgenyumun radyoaktifliği sebebiyle toksik veya kanserojen olabileceği ongoruluyor. Aşırı radyoaktivitesi sebebiyle insan sağlığı icin risk taşır. Cevre icin de tehdit icerdiği tahmin ediliyor.