Rutherfordyum, keşfinden isimlendirilmesine kadar yıllarca tartışılan bir elementtir. Super ağır elementlerin ilkidir. Bilinen ozellikleri tahminidir.
Rutherfordyum, Rutherfordiyum veya Kurcatovyum, doğada bulunmayan, sadece laboratuar ortamında nukleer reaksiyon sonucu elde edilebilen sentetik geciş elementlerinden biridir. Keşfedilen ilk super ağır veya transaktinit elementtir. Amerikalılar Rutherfordyum, Ruslar Kurcatovyum olarak adlandırır. Bunun sebebi elementin iki ulkede eş zamanlı olarak keşfedilmesidir. Kısacası rutherfordyum, Amerikalı ve Rus bilim adamları tarafından paylaşılamamıştır. 1964 yılında Rus ekibin keşif iddiasına rağmen uluslararası kimya otoriteleri tarafından 1969 yılında Amerikalı ekibin yaptığı keşif tanınmıştır. Kısa surede bozunduğu icin ticari bir uygulaması bulunmuyor, sadece bilimsel araştırmalarda kullanılabiliyor. Rutherfordyum ile ilgili gunumuze kadar belirlenen ozellikleri ve onemli detayları makalemizde okuyabilirsiniz.
[h=4]Tarihcesi [/h]Rutherfordyum, Amerikalı Albert Ghiorso başkanlığındaki bir ekip tarafından 1969 yılında keşfedilmiştir. Ancak keşfi ve ismi konusunda Amerikalı ve Rus bilim adamları arasında uzun sure tartışma yaşanmıştır. İki ulke bilim adamları tarafından eş zamanlı olarak sentezlenmiştir.
1964 yılında Rusya Dubna ’daki Ortak Nukleer Araştırma Merkezi ’nde ve 1969 yılında ABD Berkeley Kaliforniya Universitesi Lawrence Radyasyon Laboratuvarı ’nda gorevli bir grup bilim adamı tarafından yapılan araştırmalar sonucu keşfedilen rutherfordyum, 1960 ’lı ve 1970 ’li yıllarda bilim adamları arasında tartışma konusu olan elementlerdendir. 1973 yılında ABD ’li bilim adamlarından oluşan ekibin keşfi bağımsız olarak doğrulanmıştır. Rutherfordyum araştırmalarında bulunan Rus bilim adamlarının yaşanan tartışmalar sırasında elde ettikleri verileri daha guvenilir hale getirmek icin değiştirdikleri belirlendi. Rus ekip lideri Georgi Flerov da bunu inkÂr etmedi. Amerikalı ekibin keşif iddiasının doğrulanmasında Rus ekibin bulgularında yaptığı değişikliğin etkisi olmuştur.
Rus ekip, Neon-22 iyonları ile Plutonyum-242 izotopunu bombardımana tutarak gercekleşen reaksiyon sonucu rutherfordyumu sentezledi. Rus ekip, yaptıkları deneylerde 0,3 saniye yarılanma omrune sahip 104 kutle numaralı Rutherfordyum-259 izotopunun uretildiğini iddia etti. Rus ekibin keşif iddiası tanınmadı. Bunun uzerine Dubna ekibi sentezi tekrarladı. Keşfettikleri izotop uzerinde bazı deneyler gercekleştirdiler. Bu calışmada keşfettikleri izotopun yarılanma omrunun 0,3 saniye değil, 0,15 saniye olduğunu tespit ettiler ve bulgularını değiştirerek 1966 yılında rapor olarak sundular. Bu değişiklik, Rus ekibin deneyleri ve keşif iddiası uzerinde şuphe doğurdu.
Albert Ghiorso başkanlığındaki Amerikalı ekibin keşif calışması ise, Rus ekibin prosedurlerinden farklıydı. Amerikan ekibin calışması, Kaliforniyum-249 izotopunun Karbon-12 ve Karbon-13 iyonlarıyla bombardımana tutulmasını iceriyordu. Rus ekibin elde ettiği izotopu sentezleyemeseler de Amerikalı ekip, bu reaksiyonla 104 kutleli elementin uc adet izotopunu başarılı bir şekilde sentezlediklerini iddia etti. Amerikalı ekip, Kaliforniyum-249 izotopunun Karbon-12 iyonu ile bombardımanı sonucu 4 ila 5 saniye yarılanma omru olan Rutherfordyum-257 izotopunu; Karbon-13 iyonu ile bombardımanı sonucu da 3 ila 4 saniye yarılanma omru olan Rutherfordyum-259 izotopunu sentezledi. Aynı ekip, daha sonraki calışmalarında Kuriyum-248 izotopunu Oksijen-18 ile bombardımana tutarak 261 kutle numaralı ve 70 saniyelik yarılanma omru olan izotopu sentezlemeyi başardı. Amerikan sentezi, 1973 yılında bağımsız olarak teyit edildi.
Rus ekip, Rutherfordyum-260 izotopunun sadece birkac atomunu elde edebildi. Amerikalı ekip ise, kutle numaraları 257 ve 259 olan izotopların binlerce atomunu elde etti. Berkeley ekibi, ayrıca, Rutherforyum-259 ’un alfa parcacıklarının enerjilerini ve nobelyum izotopuna bozunduğunu belirleyerek daha kapsamlı bir keşif raporu sundu.
Elementin keşfi ile ilgili tartışmalar isminin belirlenmesinde de yaşandı. Amerikalıların “rutherfordyum” adını verdikleri elemente Ruslar “kurcatovyum” adını uygun gordu. İsim ve keşif tartışmaları uzerine Uluslararası Temel ve Uygulamaları Kimya Birliği Konseyi (IUPAC) devreye girdi. 1992 yılında IUPAC, hem Berkeley hem de Dubna bilim adamlarının keşiflerinin paylaşılmasını kararlaştırdı. Bunun uzerine Amerikalı ekip, keşiflerinin Ruslarla paylaşılmasına tepki gostererek, cok sert bir kınama yayınladı, Rusların 20 yıl boyunca keşif iddialarını değiştirdiklerine vurgu yaptı. Tepkiler uzerine IUPAC, elementin adının “rutherfordyum” olmasına karar verdi. Belirlenen isim bu sefer Rus ekibin tepkisini cekti. Uzun suren keşif ve isim tartışmaları sonucu 1997 yılında “rutherfordyum” ismi uzerinde mutabakata varıldı.
“Rutherfordyum” kelimesi, nukleer fizikci ve “modern atom teorisinin babası” olarak bilinen Yeni Zelandalı Ernest Rutherford onuruna turetilen bir sozcuktur. Rus bilim adamlarının keşif iddiası uzerine de Rus nukleer araştırmaların oncusu olarak kabul edilen Igor Vasilevich Kurchatov onuruna “kurcatovyum” adı verilmiştir. Sembolu de “Ku” olarak belirlenmiştir. Gecici adı “unnilquadium”, gecici sembolu “Uuq” olarak şeklindeydi. İngilizcesi “rutherfordium” şeklindedir.
1871-1937 yılları arasında yaşayan Ernest Rufherford, radyoaktif yarılanma omru kavramının keşfi ile radyoaktif elementler uzerinde yaptığı calışmalar sebebiyle 1908 yılında kimya dalında Nobel Odulu ’ne layık goruldu. Atomun yapısı ile ilgili en onemli calışmalarını Nobel odulunu aldıktan sonra gercekleştirdi. 1914 yılında “baron” unvanı verilen Rutherford, “Nelson 1. Baron Rutherford” olarak da bilinir.
(Rutherfordyum ismi, Nobel Kimya Odulu sahibi Ernest Rutherfordyum onuruna verilmiştir.)
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Rutherfordyumum kimyasal sembolu, “Rf”dir. Atom numarası 104, atom ağırlığı 267, yoğunluğu 23,2 grcm3 ’tur. Erime noktası 2100 derece, kaynama noktası 500 derecedir. Yoğunluğu, erime ve kaynama noktaları tahmini olarak belirlenmiştir. Notron sayısı 157 ’dir. +3 ve +4 oksidasyon durumları sergileyebilir. Suyun icinde +4 değerlikli iyon oluşturduğu gozlenmiştir. Kabuklarındaki elektron sayıları 2, 8, 18, 32, 32, 10 ve 2 şeklindedir.
Periyodik element tablosunun 4-B grubunda, geciş elementleri arasında yer alır. Transaktinit, yani super ağır elementlerin ilkidir. Periyodik tabloda D bloğundaki konumu sebebiyle metalik bir element olarak sınıflandırılır. Ancak gorunumu bilinmemektedir. Oda sıcaklığında katı olduğu tahmin edilmektedir. Metalik formunun gumuş beyaz veya gri renginde olduğu ongoruluyor.
Rutherfordyumun fiziksel ve kimyasal ozellikleri tam olarak belirlenememiştir. Atom yarıcapı henuz bilinmese de 150 olduğu tahmin ediliyor. Elektronegatifliği de henuz bilinmiyor. Belirlenen ozellikleri grubunda yer alan hafniyum, zirkonyum ve titanyum gibi elementlerin ozelliklerinden tahmin edilmiştir. Bazı ozellikleri ozellikle hafniyum ve zirkonyum ile benzerlik gostermektedir. Rutherfordyumun tespit edilemeyen bazı ozellikleri şunlardır; kristal yapısı, manyetikliği, iyonlaşma enerjisi, sıvı yoğunluğu, oz ısısı, buharlaşma ısısı, termal iletkenliği, gerilme direnci, mohs sertliği, kırılma indisi…
[h=4]İzotopları [/h]Rutherfordyum, doğada bulunmayan, laboratuvar ortamında elde edilebilen yapay, radyoaktif bir elementtir. Doğal veya stabil izotopu bulunmuyor. Radyoaktif izotoplarının sentezi iki atomun birleşmesinden veya diğer elementlerin curumesinden oluşur. Şu ana kadar atom kutle numaraları 253 ila 268 arasında değişen 16 radyoaktif izotopu karakterize edilmiştir. Bu izotopların hicbiri kararlı değildir. En kararlı izotopu Rf-263 ’un yarılanma omru 15 dakikadır ve spontane fisyon yoluyla bozunur. Rf-267 ’nin yarılanma omru 1,3 saat, Rf-253 ’un 48 mikrosaniye, Rf-261 ’in ise 78 saniyedir.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]Rutherfordyum izotoplarının cok kısa yarılanma omurleri bulunduğu icin herhangi bir uygulaması ve kullanımı bulunmuyor. Sadece laboratuar ortamında uretilebildiğinden pratik ve ticari olarak kullanılamıyor.
Cok kısa surede bozunduğu icin insanlar, hayvanlar ve bitkiler icin herhangi bir biyolojik rolu, yararı ve zararı tespit edilememiştir. Ancak radyoaktivitesi sebebiyle toksik veya kanserojen olabileceği tahmin ediliyor.
Cevre ve ekolojik denge icin tehlikeli olarak gorulmuyor.
Gunumuze kadar gozlenebilir veya incelenebilir miktarda rutherfordyum elde edilememiştir.
Rutherfordyumun cok kararlı, yuksek erime noktasına sahip bir oksit hali olduğuna inanılmaktadır.
Rutherfordyumun keşfi sırasında yanşan tartışmalar sırasında Rus ekip, keşif iddialarının kınanması uzerine yaptıkları calışmalar sırasında elementin gaz fazını izole etmiştir.
Rutherfordyumun gaz ve sıvı fazları uzerindeki deneyler ve araştırmalar devam etmektedir.
Rutherfordyum, Rutherfordiyum veya Kurcatovyum, doğada bulunmayan, sadece laboratuar ortamında nukleer reaksiyon sonucu elde edilebilen sentetik geciş elementlerinden biridir. Keşfedilen ilk super ağır veya transaktinit elementtir. Amerikalılar Rutherfordyum, Ruslar Kurcatovyum olarak adlandırır. Bunun sebebi elementin iki ulkede eş zamanlı olarak keşfedilmesidir. Kısacası rutherfordyum, Amerikalı ve Rus bilim adamları tarafından paylaşılamamıştır. 1964 yılında Rus ekibin keşif iddiasına rağmen uluslararası kimya otoriteleri tarafından 1969 yılında Amerikalı ekibin yaptığı keşif tanınmıştır. Kısa surede bozunduğu icin ticari bir uygulaması bulunmuyor, sadece bilimsel araştırmalarda kullanılabiliyor. Rutherfordyum ile ilgili gunumuze kadar belirlenen ozellikleri ve onemli detayları makalemizde okuyabilirsiniz. [h=4]Tarihcesi [/h]Rutherfordyum, Amerikalı Albert Ghiorso başkanlığındaki bir ekip tarafından 1969 yılında keşfedilmiştir. Ancak keşfi ve ismi konusunda Amerikalı ve Rus bilim adamları arasında uzun sure tartışma yaşanmıştır. İki ulke bilim adamları tarafından eş zamanlı olarak sentezlenmiştir.
1964 yılında Rusya Dubna ’daki Ortak Nukleer Araştırma Merkezi ’nde ve 1969 yılında ABD Berkeley Kaliforniya Universitesi Lawrence Radyasyon Laboratuvarı ’nda gorevli bir grup bilim adamı tarafından yapılan araştırmalar sonucu keşfedilen rutherfordyum, 1960 ’lı ve 1970 ’li yıllarda bilim adamları arasında tartışma konusu olan elementlerdendir. 1973 yılında ABD ’li bilim adamlarından oluşan ekibin keşfi bağımsız olarak doğrulanmıştır. Rutherfordyum araştırmalarında bulunan Rus bilim adamlarının yaşanan tartışmalar sırasında elde ettikleri verileri daha guvenilir hale getirmek icin değiştirdikleri belirlendi. Rus ekip lideri Georgi Flerov da bunu inkÂr etmedi. Amerikalı ekibin keşif iddiasının doğrulanmasında Rus ekibin bulgularında yaptığı değişikliğin etkisi olmuştur.
Rus ekip, Neon-22 iyonları ile Plutonyum-242 izotopunu bombardımana tutarak gercekleşen reaksiyon sonucu rutherfordyumu sentezledi. Rus ekip, yaptıkları deneylerde 0,3 saniye yarılanma omrune sahip 104 kutle numaralı Rutherfordyum-259 izotopunun uretildiğini iddia etti. Rus ekibin keşif iddiası tanınmadı. Bunun uzerine Dubna ekibi sentezi tekrarladı. Keşfettikleri izotop uzerinde bazı deneyler gercekleştirdiler. Bu calışmada keşfettikleri izotopun yarılanma omrunun 0,3 saniye değil, 0,15 saniye olduğunu tespit ettiler ve bulgularını değiştirerek 1966 yılında rapor olarak sundular. Bu değişiklik, Rus ekibin deneyleri ve keşif iddiası uzerinde şuphe doğurdu.
Albert Ghiorso başkanlığındaki Amerikalı ekibin keşif calışması ise, Rus ekibin prosedurlerinden farklıydı. Amerikan ekibin calışması, Kaliforniyum-249 izotopunun Karbon-12 ve Karbon-13 iyonlarıyla bombardımana tutulmasını iceriyordu. Rus ekibin elde ettiği izotopu sentezleyemeseler de Amerikalı ekip, bu reaksiyonla 104 kutleli elementin uc adet izotopunu başarılı bir şekilde sentezlediklerini iddia etti. Amerikalı ekip, Kaliforniyum-249 izotopunun Karbon-12 iyonu ile bombardımanı sonucu 4 ila 5 saniye yarılanma omru olan Rutherfordyum-257 izotopunu; Karbon-13 iyonu ile bombardımanı sonucu da 3 ila 4 saniye yarılanma omru olan Rutherfordyum-259 izotopunu sentezledi. Aynı ekip, daha sonraki calışmalarında Kuriyum-248 izotopunu Oksijen-18 ile bombardımana tutarak 261 kutle numaralı ve 70 saniyelik yarılanma omru olan izotopu sentezlemeyi başardı. Amerikan sentezi, 1973 yılında bağımsız olarak teyit edildi.
Rus ekip, Rutherfordyum-260 izotopunun sadece birkac atomunu elde edebildi. Amerikalı ekip ise, kutle numaraları 257 ve 259 olan izotopların binlerce atomunu elde etti. Berkeley ekibi, ayrıca, Rutherforyum-259 ’un alfa parcacıklarının enerjilerini ve nobelyum izotopuna bozunduğunu belirleyerek daha kapsamlı bir keşif raporu sundu.
Elementin keşfi ile ilgili tartışmalar isminin belirlenmesinde de yaşandı. Amerikalıların “rutherfordyum” adını verdikleri elemente Ruslar “kurcatovyum” adını uygun gordu. İsim ve keşif tartışmaları uzerine Uluslararası Temel ve Uygulamaları Kimya Birliği Konseyi (IUPAC) devreye girdi. 1992 yılında IUPAC, hem Berkeley hem de Dubna bilim adamlarının keşiflerinin paylaşılmasını kararlaştırdı. Bunun uzerine Amerikalı ekip, keşiflerinin Ruslarla paylaşılmasına tepki gostererek, cok sert bir kınama yayınladı, Rusların 20 yıl boyunca keşif iddialarını değiştirdiklerine vurgu yaptı. Tepkiler uzerine IUPAC, elementin adının “rutherfordyum” olmasına karar verdi. Belirlenen isim bu sefer Rus ekibin tepkisini cekti. Uzun suren keşif ve isim tartışmaları sonucu 1997 yılında “rutherfordyum” ismi uzerinde mutabakata varıldı.
“Rutherfordyum” kelimesi, nukleer fizikci ve “modern atom teorisinin babası” olarak bilinen Yeni Zelandalı Ernest Rutherford onuruna turetilen bir sozcuktur. Rus bilim adamlarının keşif iddiası uzerine de Rus nukleer araştırmaların oncusu olarak kabul edilen Igor Vasilevich Kurchatov onuruna “kurcatovyum” adı verilmiştir. Sembolu de “Ku” olarak belirlenmiştir. Gecici adı “unnilquadium”, gecici sembolu “Uuq” olarak şeklindeydi. İngilizcesi “rutherfordium” şeklindedir.
1871-1937 yılları arasında yaşayan Ernest Rufherford, radyoaktif yarılanma omru kavramının keşfi ile radyoaktif elementler uzerinde yaptığı calışmalar sebebiyle 1908 yılında kimya dalında Nobel Odulu ’ne layık goruldu. Atomun yapısı ile ilgili en onemli calışmalarını Nobel odulunu aldıktan sonra gercekleştirdi. 1914 yılında “baron” unvanı verilen Rutherford, “Nelson 1. Baron Rutherford” olarak da bilinir.
(Rutherfordyum ismi, Nobel Kimya Odulu sahibi Ernest Rutherfordyum onuruna verilmiştir.)
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Rutherfordyumum kimyasal sembolu, “Rf”dir. Atom numarası 104, atom ağırlığı 267, yoğunluğu 23,2 grcm3 ’tur. Erime noktası 2100 derece, kaynama noktası 500 derecedir. Yoğunluğu, erime ve kaynama noktaları tahmini olarak belirlenmiştir. Notron sayısı 157 ’dir. +3 ve +4 oksidasyon durumları sergileyebilir. Suyun icinde +4 değerlikli iyon oluşturduğu gozlenmiştir. Kabuklarındaki elektron sayıları 2, 8, 18, 32, 32, 10 ve 2 şeklindedir.
Periyodik element tablosunun 4-B grubunda, geciş elementleri arasında yer alır. Transaktinit, yani super ağır elementlerin ilkidir. Periyodik tabloda D bloğundaki konumu sebebiyle metalik bir element olarak sınıflandırılır. Ancak gorunumu bilinmemektedir. Oda sıcaklığında katı olduğu tahmin edilmektedir. Metalik formunun gumuş beyaz veya gri renginde olduğu ongoruluyor.
Rutherfordyumun fiziksel ve kimyasal ozellikleri tam olarak belirlenememiştir. Atom yarıcapı henuz bilinmese de 150 olduğu tahmin ediliyor. Elektronegatifliği de henuz bilinmiyor. Belirlenen ozellikleri grubunda yer alan hafniyum, zirkonyum ve titanyum gibi elementlerin ozelliklerinden tahmin edilmiştir. Bazı ozellikleri ozellikle hafniyum ve zirkonyum ile benzerlik gostermektedir. Rutherfordyumun tespit edilemeyen bazı ozellikleri şunlardır; kristal yapısı, manyetikliği, iyonlaşma enerjisi, sıvı yoğunluğu, oz ısısı, buharlaşma ısısı, termal iletkenliği, gerilme direnci, mohs sertliği, kırılma indisi…
[h=4]İzotopları [/h]Rutherfordyum, doğada bulunmayan, laboratuvar ortamında elde edilebilen yapay, radyoaktif bir elementtir. Doğal veya stabil izotopu bulunmuyor. Radyoaktif izotoplarının sentezi iki atomun birleşmesinden veya diğer elementlerin curumesinden oluşur. Şu ana kadar atom kutle numaraları 253 ila 268 arasında değişen 16 radyoaktif izotopu karakterize edilmiştir. Bu izotopların hicbiri kararlı değildir. En kararlı izotopu Rf-263 ’un yarılanma omru 15 dakikadır ve spontane fisyon yoluyla bozunur. Rf-267 ’nin yarılanma omru 1,3 saat, Rf-253 ’un 48 mikrosaniye, Rf-261 ’in ise 78 saniyedir.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]Rutherfordyum izotoplarının cok kısa yarılanma omurleri bulunduğu icin herhangi bir uygulaması ve kullanımı bulunmuyor. Sadece laboratuar ortamında uretilebildiğinden pratik ve ticari olarak kullanılamıyor.
Cok kısa surede bozunduğu icin insanlar, hayvanlar ve bitkiler icin herhangi bir biyolojik rolu, yararı ve zararı tespit edilememiştir. Ancak radyoaktivitesi sebebiyle toksik veya kanserojen olabileceği tahmin ediliyor.
Cevre ve ekolojik denge icin tehlikeli olarak gorulmuyor.
Gunumuze kadar gozlenebilir veya incelenebilir miktarda rutherfordyum elde edilememiştir.
Rutherfordyumun cok kararlı, yuksek erime noktasına sahip bir oksit hali olduğuna inanılmaktadır.
Rutherfordyumun keşfi sırasında yanşan tartışmalar sırasında Rus ekip, keşif iddialarının kınanması uzerine yaptıkları calışmalar sırasında elementin gaz fazını izole etmiştir.
Rutherfordyumun gaz ve sıvı fazları uzerindeki deneyler ve araştırmalar devam etmektedir.