Kuriyum, radyoaktivite teorisinin oncusu fizikciler Curie cifti onuruna isimlendirilen yapay bir elementtir. Radyoaktifliği cok yuksek bir aktinittir.
Kuriyum, doğada bulunmayan, yapay olarak elde edilebilen radyoaktif elementlerden biridir. Sentezi zor olan kuriyum, bilinen en ağır elementlerdedir. Radyoaktif izotopları, jeolojik zaman olceğinde hızla bozunur. Uranyum otesi (transuranyum) bir aktinittir. Radyoaktivite teorisinin temelini atan nukleer fizikci Marie Curie ve manyetizmanın onculerinden eşi Pierre Curie onuruna “curium (İngilizce)” adı verilmiştir. Doğal kaynaklarda henuz tespit edilemeyen kuriyum, nukleer reaktorlerde veya laboratuar ortamında elde edilebilir. Kuriyum, uzay araştırmalarında onemli bir alfa kaynağıdır. Devamını makalemizde bulabilirsiniz.
(Glenn T. Seaborg ve Marie Curie)
[h=4]Tarihcesi [/h]Kuriyum, 1944 yılında Amerikalı kimyager Gleen T. Seaborg, Albert Ghiorso ve Ralph A. James tarafından Amerika Birleşik Devletleri ’nde keşfedilmiştir. Kaliforniya Universitesi ’nde sentezlenen kuriyum, Chicago Universitesi ’nde kimyasal olarak tanımlanmıştır.
Seaborg ve ekibi, (Berkeley) Kaliforniya Universitesi ’nde yeni ve oldukca radyoaktif bir element sentezlemek icin yaptıkları araştırmalar kapsamında 60 inclik siklotron adı verilen hızlandırıcıda, helyum atomlarıyla (alfa parcacıkları) Plutonyum-239 atomlarını bombardımana tuttu. Ekip, bu yontemle sentezlenen yeni elementi tanımlamak icin Chicago Universitesi bunyesindeki metalurji laboratuvarında (yeni adı Argonne Ulusal Laboratuvarı), curume zinciri sırasında yayılan parcacıkların enerjisini inceledi. Yaptıkları incelemeler sonucu sentezledikleri maddenin 162,8 gun yarılanma omrune sahip ve oldukca karasız Kuriyum-242 izotopu olduğu tespit edildi. Her nukleer reaksiyon, bir Kuriyum-242 atomuna ek olarak bir notron uretti.
Kuriyum keşfi, nukleer silah uretim programı olan Manhattan Projesi kapsamında gercekleşti. İkinci Dunya Savaşı sebebiyle bir sure gizli tutulduktan sonra 11 Kasım 1945 tarihinde acıklandı. Seaborg, kuriyum keşfiyle ilgili ilk sunumu Amerikan Kimya Derneği ’nin toplantısında yaptı. Ancak Seaborg, resmi duyurudan 5 gun once 6 Kasım 1945 tarihinde NBC ’nin cocuk radyosundaki ‘Quiz Kids ’ adlı bir programda 95 (amerikyum) ve 96 (kuriyum) numaralı elementlerin keşfedildiğini acıklamıştı. Seaborg ’un bir cocuk radyosunda iki yeni elementin keşfedildiğini acıklaması “olağan dışı” olarak yorumlandı.
Kuriyum hidroksit formundaki Kuriyum-242 izotopunun gorunur miktarları ilk olarak 1947 yılında Kaliforniya Universitesi kimyagerlerden Louis Werner ve İsadore Perlman tarafından izole edilmiştir. Werner ve Perlman, Amerikyum-241 izotopunu yavaş hareket eden notronlarla 1 yıl boyunca bombardımana tutarak Kuriyum-242 ’yi izole etmiştir. Metalik kuriyum, ilk kez 1952 yılında aynı universiteden uc bilim adamı tarafından hazırlanmıştır.
“Kuriyum” kelimesi, nukleer fizikciler Pierre ve Marie (Sklodowska) Curie ciftinin soyadlarından esinlenilerek turetilen bir sozcuktur. Curie cifti, radyoaktiviteyle ilgili calışmalarından dolayı bir elemente adları verilerek onurlandırılmıştır.
Polonya asıllı Fransız kimyager ve fizikci olan Marie Curie, radyoaktivite uzerine yaptığı calışmalar sebebiyle fizik (1903) ve kimya (1911) dalında Nobel odulu kazanmıştır. Aynı zamanda radyoloji biliminin kurucusudur. Fransız fizikci Pierre Curie ise, manyetizma, kristal bilimi, piezoelektrik ve ışınetki bilimin onculerindendir. Eşi ile birlikte 1903 yılında fizik dalında Nobel odulunu paylaşmıştır. Curie cifti, aynı zamanda radyum ve polonyumu da keşfetmiştir. Marie Curie, radyum kaynaklı kanser sebebiyle hayatını kaybetmiştir.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Kuriyumun kimyasal sembolu “Cm”dir. Atom numarası 96, atom ağırlığı 247 ’dir. Yoğunluğu 13,5 grcm3 ’tur. Erime noktası 1067 derece, kaynama noktası 3110 derecedir. Atom yarıcapı 299 pm ’dir. Enerji seviyesi başına elektronları “2, 8, 18, 32, 27, 8, 1” şeklindedir. Oksidasyon durumu “+3” şeklindedir. Bileşiklerinin +2 değerlikli olduğu gorulmemiştir. Kuriyum, periyodik tabloda 7. Periyot, F-Blok ’ta yer alan bir elementtir. Aktinitler, yani radyoaktif nadir toprak element serisinin bir uyesidir. Kimyasal ozellikleri bakımından tortumla benzerlik gosterir.
Kuriyum, gumuş renginde katı bir metaldir. Saf kuriyum; sert, kırılgan, dovulebilir, yumuşak ve parlak gumuşîdir. Kimyasal olarak reaktiftir. Elektropozitifliği yuksektir. Havada kolayca oksitlenir ve yuzeyi koruyucu bir film tabakası ile kaplanır. Trivalent (+3 değerlikli) kuriyumun bircoğu kararlıdır, acık sarı veya sarı-yeşil renktedir. Seyreltik cozeltilerde hızla cozunerek Cm (III) cozeltileri oluşturur. Bugune kadar elde edilen bileşikleri şunlardır; kuriyum dioksit, kuriyum trioksit, kuriyum bromur, kuriyum klorur, kuriyum tetraflorur ve kuriyum iyodur.
(Kuriyum, yuksek radyoaktifliği sebebiyle suda kaynar, karanlıkta parlar.)
[h=4]İzotopları [/h]Kuriyum, doğal olarak oluşmaz. Nukleer reaktorlerde uranyum ve plutonyumun notronlarla bombardımanı sonucu sentezlenir. Kullanılmış nukleer yakıtlarda da kucuk miktarlarda bulunur. Sadece laboratuar ortamında sentezlenebilir.
Kuriyumun atom kutle numaraları 233 ila 252 arasında değişen 20 izotopu, 7 nukleer izomeri bulunur. Bunlardan 8 ’i doğal olarak oluşur. En uzun omurlu ve en kararlı izotopu Cm-247 ’nin yarılanma omru 15,6 milyon yıldır. Alfa bozunması ile Plutonyum-243 ’e donuşur. Plutonyum-239 izotopunun helyum cekirdekleri ile bombardımanı sonucu, onemli izotoplarından 162,8 gun yarılanma omru olan Cm-242 izotopu elde edilir. Sentetik Cm-242 izotopu, alfa curumesi ile Plutonyum-238 izotopuna donuşur ve spontan fisyon yoluyla bozunur. Kararlı izotopu Cm-244, 18,1 yıl yarılanma omrune sahiptir. Cm-244, Amerikyum-243 ve Amerikyum-244 izotoplarının notron bombardımanı sonucu elde edilir.
Diğer izotoplardan bazıları ve yarılanma omurleri şoyledir; Cm-233 (23 saniye), Cm-238 (2,4 saat), Cm-240 (27 gun), Cm-243 (29,1 yıl), Cm-245 (8423 yıl), Cm-246 (4706 yıl), Cm-248 (340 bin yıl), Cm-249 (64 dakika), Cm-251 (16,8 dakika), Cm-252 (2 gun).
[h=4]Hangi Alanlarda Uygulamaları Vardır? [/h]Kuriyum, doğada cok nadir bulunur ve az miktarlarda sentezlenebilir. Bu sebeple kullanım alanları da sınırlıdır. En onemli kullanımı temel bilimsel laboratuvar araştırmalarıdır. Metal kuriyum ve bileşiklerinin ticari kullanımı bulunmuyor. Radyoizotop termoelektrik jeneratorlerinde yakıt olarak ve alfa parcacıklı x-ışını spektrometrelerinde alfa parcacığı kaynağı olarak kullanılır. Bu araclar, uzay keşif calışmalarında onemli bir rol oynar. Kuriyum, aynı zamanda daha ağır transuranyum ve transaktinit elementlerin uretiminde de kullanılabilen elementtir. Cm-242 izotopu, gram başına yaklaşık 3 watt termal enerji uretir. Cm-244 de, guclu bir alfa vericisidir. Bu sebeple Cm-242 ve Cm-244 tıbbi uygulamalar icin guc kaynağı olarak kullanılır.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Kuriyum, izole edilebilen en radyoaktif elementtir. Yuksek radyoaktifliği sebebiyle kimyasal yapısını incelemek cok zordur. Radyoaktifliği sebebiyle suda kaynar, karanlıkta parlar.
Kuriyum-244 izotopu, Mars yuzeyindeki kayalarda ve topraklarda bulunan kimyasal elementlerin miktarını olcen Alfa Proton X-Işını Spektrometresi ’nde (APXS) kullanılmıştır.
Dunya genelinde bugune kadar elde edilen kuriyum miktarı 500 gram civarındadır.
Cm-242 ve Cm-244 izotopları gramlarla ifade edilen miktarlarda uretilebilirken, Cm-248 miligramlarla ifade edilen miktarlarda elde edilebilir.
Nukleer reaktorlerde kullanılan yaklaşık 1 tonluk nukleer yakıt atıklarında 20 gram civarında kuriyum bulunur.
Kuriyum, henuz doğal kaynaklarda tespit edilememiştir; ancak uranyumun notron yakalaması zincirinin bir sonucu olarak doğal kaynaklarda bulunduğu tahmin ediliyor. Bu ongoru henuz kanıtlanamamıştır.
Yaklaşık 16 milyon yıl yarılanma omru olan Cm-247 izotopunun omru, dunyanın yaşıyla karşılaştırıldığında nispeten kısadır. Dolayısıyla ilkel donemlerde doğal kaynaklarda bulunduğu ongorulen Cm-247 izotopu, milyonlarca yıl once yok oldu.
Yakın zamanda yapılan uzay araştırmalarında erken guneş sisteminde kuriyum varlığına dair bazı kanıtlar bulundu. Araştırmaya gore, guneş sisteminin erken donemlerinde oluşan bir mineral veya bir kayacın, Cm-247 izotopunun curumesinden sonra oluşan bir mineral veya kayactan daha fazla Cm-247 icerdiği ongoruluyor. Bilim adamları, yaklaşık 35 yıldır erken guneş sisteminde Cm-247 varlığı uzerinde tartışıyor.
Kuriyum, amerikyumdan hemen sonra keşfedilse de aslında keşfedilen ucuncu sentetik transuranyum elementtir.
Kuriyum, canlıların sağlığı icin toksik ve tehlikeli elementlerden biridir. Vucuda alındığında kemiklerde birikir. Yaydığı radyasyon alyuvarların oluşumunu engeller. Kemik, akciğer ve karaciğer kanserlerine yol acabilir.
Kuriyum, doğada bulunmayan, yapay olarak elde edilebilen radyoaktif elementlerden biridir. Sentezi zor olan kuriyum, bilinen en ağır elementlerdedir. Radyoaktif izotopları, jeolojik zaman olceğinde hızla bozunur. Uranyum otesi (transuranyum) bir aktinittir. Radyoaktivite teorisinin temelini atan nukleer fizikci Marie Curie ve manyetizmanın onculerinden eşi Pierre Curie onuruna “curium (İngilizce)” adı verilmiştir. Doğal kaynaklarda henuz tespit edilemeyen kuriyum, nukleer reaktorlerde veya laboratuar ortamında elde edilebilir. Kuriyum, uzay araştırmalarında onemli bir alfa kaynağıdır. Devamını makalemizde bulabilirsiniz. (Glenn T. Seaborg ve Marie Curie)
[h=4]Tarihcesi [/h]Kuriyum, 1944 yılında Amerikalı kimyager Gleen T. Seaborg, Albert Ghiorso ve Ralph A. James tarafından Amerika Birleşik Devletleri ’nde keşfedilmiştir. Kaliforniya Universitesi ’nde sentezlenen kuriyum, Chicago Universitesi ’nde kimyasal olarak tanımlanmıştır.
Seaborg ve ekibi, (Berkeley) Kaliforniya Universitesi ’nde yeni ve oldukca radyoaktif bir element sentezlemek icin yaptıkları araştırmalar kapsamında 60 inclik siklotron adı verilen hızlandırıcıda, helyum atomlarıyla (alfa parcacıkları) Plutonyum-239 atomlarını bombardımana tuttu. Ekip, bu yontemle sentezlenen yeni elementi tanımlamak icin Chicago Universitesi bunyesindeki metalurji laboratuvarında (yeni adı Argonne Ulusal Laboratuvarı), curume zinciri sırasında yayılan parcacıkların enerjisini inceledi. Yaptıkları incelemeler sonucu sentezledikleri maddenin 162,8 gun yarılanma omrune sahip ve oldukca karasız Kuriyum-242 izotopu olduğu tespit edildi. Her nukleer reaksiyon, bir Kuriyum-242 atomuna ek olarak bir notron uretti.
Kuriyum keşfi, nukleer silah uretim programı olan Manhattan Projesi kapsamında gercekleşti. İkinci Dunya Savaşı sebebiyle bir sure gizli tutulduktan sonra 11 Kasım 1945 tarihinde acıklandı. Seaborg, kuriyum keşfiyle ilgili ilk sunumu Amerikan Kimya Derneği ’nin toplantısında yaptı. Ancak Seaborg, resmi duyurudan 5 gun once 6 Kasım 1945 tarihinde NBC ’nin cocuk radyosundaki ‘Quiz Kids ’ adlı bir programda 95 (amerikyum) ve 96 (kuriyum) numaralı elementlerin keşfedildiğini acıklamıştı. Seaborg ’un bir cocuk radyosunda iki yeni elementin keşfedildiğini acıklaması “olağan dışı” olarak yorumlandı.
Kuriyum hidroksit formundaki Kuriyum-242 izotopunun gorunur miktarları ilk olarak 1947 yılında Kaliforniya Universitesi kimyagerlerden Louis Werner ve İsadore Perlman tarafından izole edilmiştir. Werner ve Perlman, Amerikyum-241 izotopunu yavaş hareket eden notronlarla 1 yıl boyunca bombardımana tutarak Kuriyum-242 ’yi izole etmiştir. Metalik kuriyum, ilk kez 1952 yılında aynı universiteden uc bilim adamı tarafından hazırlanmıştır.
“Kuriyum” kelimesi, nukleer fizikciler Pierre ve Marie (Sklodowska) Curie ciftinin soyadlarından esinlenilerek turetilen bir sozcuktur. Curie cifti, radyoaktiviteyle ilgili calışmalarından dolayı bir elemente adları verilerek onurlandırılmıştır.
Polonya asıllı Fransız kimyager ve fizikci olan Marie Curie, radyoaktivite uzerine yaptığı calışmalar sebebiyle fizik (1903) ve kimya (1911) dalında Nobel odulu kazanmıştır. Aynı zamanda radyoloji biliminin kurucusudur. Fransız fizikci Pierre Curie ise, manyetizma, kristal bilimi, piezoelektrik ve ışınetki bilimin onculerindendir. Eşi ile birlikte 1903 yılında fizik dalında Nobel odulunu paylaşmıştır. Curie cifti, aynı zamanda radyum ve polonyumu da keşfetmiştir. Marie Curie, radyum kaynaklı kanser sebebiyle hayatını kaybetmiştir.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Kuriyumun kimyasal sembolu “Cm”dir. Atom numarası 96, atom ağırlığı 247 ’dir. Yoğunluğu 13,5 grcm3 ’tur. Erime noktası 1067 derece, kaynama noktası 3110 derecedir. Atom yarıcapı 299 pm ’dir. Enerji seviyesi başına elektronları “2, 8, 18, 32, 27, 8, 1” şeklindedir. Oksidasyon durumu “+3” şeklindedir. Bileşiklerinin +2 değerlikli olduğu gorulmemiştir. Kuriyum, periyodik tabloda 7. Periyot, F-Blok ’ta yer alan bir elementtir. Aktinitler, yani radyoaktif nadir toprak element serisinin bir uyesidir. Kimyasal ozellikleri bakımından tortumla benzerlik gosterir.
Kuriyum, gumuş renginde katı bir metaldir. Saf kuriyum; sert, kırılgan, dovulebilir, yumuşak ve parlak gumuşîdir. Kimyasal olarak reaktiftir. Elektropozitifliği yuksektir. Havada kolayca oksitlenir ve yuzeyi koruyucu bir film tabakası ile kaplanır. Trivalent (+3 değerlikli) kuriyumun bircoğu kararlıdır, acık sarı veya sarı-yeşil renktedir. Seyreltik cozeltilerde hızla cozunerek Cm (III) cozeltileri oluşturur. Bugune kadar elde edilen bileşikleri şunlardır; kuriyum dioksit, kuriyum trioksit, kuriyum bromur, kuriyum klorur, kuriyum tetraflorur ve kuriyum iyodur.
(Kuriyum, yuksek radyoaktifliği sebebiyle suda kaynar, karanlıkta parlar.)
[h=4]İzotopları [/h]Kuriyum, doğal olarak oluşmaz. Nukleer reaktorlerde uranyum ve plutonyumun notronlarla bombardımanı sonucu sentezlenir. Kullanılmış nukleer yakıtlarda da kucuk miktarlarda bulunur. Sadece laboratuar ortamında sentezlenebilir.
Kuriyumun atom kutle numaraları 233 ila 252 arasında değişen 20 izotopu, 7 nukleer izomeri bulunur. Bunlardan 8 ’i doğal olarak oluşur. En uzun omurlu ve en kararlı izotopu Cm-247 ’nin yarılanma omru 15,6 milyon yıldır. Alfa bozunması ile Plutonyum-243 ’e donuşur. Plutonyum-239 izotopunun helyum cekirdekleri ile bombardımanı sonucu, onemli izotoplarından 162,8 gun yarılanma omru olan Cm-242 izotopu elde edilir. Sentetik Cm-242 izotopu, alfa curumesi ile Plutonyum-238 izotopuna donuşur ve spontan fisyon yoluyla bozunur. Kararlı izotopu Cm-244, 18,1 yıl yarılanma omrune sahiptir. Cm-244, Amerikyum-243 ve Amerikyum-244 izotoplarının notron bombardımanı sonucu elde edilir.
Diğer izotoplardan bazıları ve yarılanma omurleri şoyledir; Cm-233 (23 saniye), Cm-238 (2,4 saat), Cm-240 (27 gun), Cm-243 (29,1 yıl), Cm-245 (8423 yıl), Cm-246 (4706 yıl), Cm-248 (340 bin yıl), Cm-249 (64 dakika), Cm-251 (16,8 dakika), Cm-252 (2 gun).
[h=4]Hangi Alanlarda Uygulamaları Vardır? [/h]Kuriyum, doğada cok nadir bulunur ve az miktarlarda sentezlenebilir. Bu sebeple kullanım alanları da sınırlıdır. En onemli kullanımı temel bilimsel laboratuvar araştırmalarıdır. Metal kuriyum ve bileşiklerinin ticari kullanımı bulunmuyor. Radyoizotop termoelektrik jeneratorlerinde yakıt olarak ve alfa parcacıklı x-ışını spektrometrelerinde alfa parcacığı kaynağı olarak kullanılır. Bu araclar, uzay keşif calışmalarında onemli bir rol oynar. Kuriyum, aynı zamanda daha ağır transuranyum ve transaktinit elementlerin uretiminde de kullanılabilen elementtir. Cm-242 izotopu, gram başına yaklaşık 3 watt termal enerji uretir. Cm-244 de, guclu bir alfa vericisidir. Bu sebeple Cm-242 ve Cm-244 tıbbi uygulamalar icin guc kaynağı olarak kullanılır.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Kuriyum, izole edilebilen en radyoaktif elementtir. Yuksek radyoaktifliği sebebiyle kimyasal yapısını incelemek cok zordur. Radyoaktifliği sebebiyle suda kaynar, karanlıkta parlar.
Kuriyum-244 izotopu, Mars yuzeyindeki kayalarda ve topraklarda bulunan kimyasal elementlerin miktarını olcen Alfa Proton X-Işını Spektrometresi ’nde (APXS) kullanılmıştır.
Dunya genelinde bugune kadar elde edilen kuriyum miktarı 500 gram civarındadır.
Cm-242 ve Cm-244 izotopları gramlarla ifade edilen miktarlarda uretilebilirken, Cm-248 miligramlarla ifade edilen miktarlarda elde edilebilir.
Nukleer reaktorlerde kullanılan yaklaşık 1 tonluk nukleer yakıt atıklarında 20 gram civarında kuriyum bulunur.
Kuriyum, henuz doğal kaynaklarda tespit edilememiştir; ancak uranyumun notron yakalaması zincirinin bir sonucu olarak doğal kaynaklarda bulunduğu tahmin ediliyor. Bu ongoru henuz kanıtlanamamıştır.
Yaklaşık 16 milyon yıl yarılanma omru olan Cm-247 izotopunun omru, dunyanın yaşıyla karşılaştırıldığında nispeten kısadır. Dolayısıyla ilkel donemlerde doğal kaynaklarda bulunduğu ongorulen Cm-247 izotopu, milyonlarca yıl once yok oldu.
Yakın zamanda yapılan uzay araştırmalarında erken guneş sisteminde kuriyum varlığına dair bazı kanıtlar bulundu. Araştırmaya gore, guneş sisteminin erken donemlerinde oluşan bir mineral veya bir kayacın, Cm-247 izotopunun curumesinden sonra oluşan bir mineral veya kayactan daha fazla Cm-247 icerdiği ongoruluyor. Bilim adamları, yaklaşık 35 yıldır erken guneş sisteminde Cm-247 varlığı uzerinde tartışıyor.
Kuriyum, amerikyumdan hemen sonra keşfedilse de aslında keşfedilen ucuncu sentetik transuranyum elementtir.
Kuriyum, canlıların sağlığı icin toksik ve tehlikeli elementlerden biridir. Vucuda alındığında kemiklerde birikir. Yaydığı radyasyon alyuvarların oluşumunu engeller. Kemik, akciğer ve karaciğer kanserlerine yol acabilir.