Mendelevyum, Periyodik Kanun ’u bulan Dimitri Mendeleyev ’in onuruna isimlendirilen aktinit bir elementtir. Doğada bulunmaz, yapay olarak elde edilebilir.
Mendelevyum, doğada bulunmayan radyoaktif nadir toprak elementidir. Aktinit serisinin bir uyesidir. Bircok ozelliği belirlenememiştir. Transuranyum (uranyum otesi) elementlerin dokuzuncusu, transfermiyum (fermiyum otesi) elementlerin ilkidir. Ozelliklerinin bircoğu bilinmiyor. Adını periyodik tabloyu keşfeden unlu Rus kimyager Dimitri Mendeleyev ’den alıyor. Amerikalı bilim adamlarının keşfettiği bir elemente Soğuk Savaş doneminde Rus bir bilim adamının adının verilmesi “cesur bir jest” olarak değerlendirilmiştir. Bilimsel araştırmalar dışında herhangi bir ticari kullanımı bulunmuyor. Adını belki de hic duymadığınız mendelevyumu biraz tanıyalım.
(Mendelevyumu sentez calışmaları... - 1955)
[h=4]Tarihcesi [/h]Mendelevyum, 19 Şubat 1955 tarihinde yapay olarak elde edilmiştir. Berkeley Kaliforniya Universitesi bilim adamlarından Albert Ghiorso, Glenn T. Seaborg, Bernard G. Harvey, Gregory R. Choppin ve Stanley G. Thompson tarafından Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı ’nda sentezlenmiştir.
Seaborg ve Ghiorso başkanlığındaki ekip, Aynştaynyum-253 izotopunu alfa parcacıkları (helyum iyonları) ile bombardımana tutarak Mendelevyum-256 izotopunu elde etti. “Siklotron” adı verilen parcacık hızlandırıcıda sentezlenen ilk mendelevyum orneği 17 atom iceriyordu. Berkeley ekibi, sentezin spontan fisyon olayları deneyleri sırasında mendelevyum elementinin varlığını tespit etti. Bu keşif, 1952 yılında başlayan plutonyumun notronlarla ışınlanması yonteminin bir parcasıydı. Bu yontem, fermiyumun bilinen beta bozunma izotoplarının eksikliği nedeniyle kullanılamayan notron yakalama yonteminin yerine transuranyum elementlerin sentezi icin gerekli bir yontemdi.
“Mendelevyum” kelimesi, “periyodik element tablosunun babası” olarak bilinen unlu Rus kimyager Dimitri Mendeleyev ’in onuruna soyadından turetilen bir sozcuktur. Soğuk Savaş ’ın tam ortasında Amerikalı bilim adamları tarafından keşfedilen bir element icin Rus bir bilim adamının adını kullanmak bazı tartışmalara yol actı. Ayrıca bu element, ikinci yuz elementin ilk sırasında (101) yer alıyordu. Gleen T. Seaborg, “Ruslara yapılacak bu jest icin” ABD hukumetinden izin aldı. Onerilen isim “mendelevium” ve simgesi “Mv” şeklindeydi. İsim onerisi Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) tarafından 1955 yılında kabul edildi. IUPAC, 1957 yılında 101 numaralı elementin simgesini “Md” olarak değiştirdi.
(Mendeleyev ve ilk periyodik tablo...)
[h=4]Dimitri İvanovic Mendeleyev Kimdir? [/h]8 Şubat 1834 tarihinde Sibirya ’nın Tobolsk kentinde dunyaya gelen Rus kimyager ve mucit Mendeleyev, elementleri sıralamak icin Periyodik Kanun ’u bulmuştur. O zamana kadar keşfedilen elementleri periyodik bir tabloda sıralayan Mendeleyev, henuz keşfedilmemiş 8 elementin ozelliklerini de tahmin etmiştir. Periyodik masanın mucidi Mendeleyev, kimyasal elementler arasına atom ağırlıklarına dayalı temel bir bağlantı bulunduğunu keşfetti. 1869 yılında periyodik tabloyu yayınladı.
Cağdaş kimyanın belkemiği olan elementleri periyodik olarak bir terminolojide sıralayarak aynı kimyasal ve fiziksel ozellikteki elementlerin uye oldukları aileleri tanımlamaya yardımcı oldu. Aileler arasındaki boşluklara “muhtemel elementlerin” geleceğini ongordu. Bunun icin daha gelişmiş arac ve ekipmanların kullanılması gerektiğini varsayarak, gelecekteki kimyagerlerin bu boşlukları doldurabileceğine inandı. Gercekten de Mendeleyev ’in tahmin ettiği boşluklardaki butun elementler keşfedildi. Mendeleyev ’in bir ruya uzerine periyodik tablodaki terminolojiyi geliştirdiği iddia edilir. Mendeleyev, ruya iddiası ile ilgili sorular uzerine “20 yıl periyodik tablo uzerinde calıştığını, sadece uykudayken ruya gormediğini” vurgulamıştır. Periyodik tablo, “Mendeleyev ’in yorumculuğu ve kÂşifliğinin bir urunu” olarak nitelendirilir.
Kimyager olarak bilinen Mendeleyev, aslında başka alanlarda da uğraştı. Gemi yapımı uzerinde de calışan Mendeleyev, dunyanın ilk buzkıranının yapımında gorev aldı. Hava basıncı ile calışan hava aracları ve balonlar uzerinde de calışmaları biliniyor. Mendeleyev, uc farklı konuda Nobel Odulu ’ne aday gosterildiği halde odule layık gorulmedi. Bunun sebebi olarak Nobel kardeşler ile Mendeleyev arasındaki bir anlaşmazlık gosteriliyor. Mendeleyev, 2 Şubat 1907 tarihinde St. Petersburg ’da (Leningard) oldu.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Mendelevyumun kimyasal sembolu “Md”dir. Atom numarası 101, atom ağırlığı 258 grcm3 ’tur. Erime noktası tahmini olarak 827 derecedir. Kaynama noktası bilinmiyor. Oda sıcaklığındaki tahmini yoğunluğu 10,3 grcm3 ’tur. Enerji seviyesi başına elektronları “2, 8, 18, 32, 31, 8, 2” şeklindedir. Oda sıcaklığında sert bir metal olması bekleniyor. Kristal yapısı belirlenemese de yuzey merkezli kubik olarak ongorulmuştur.
Mendelevyum, periyodik tabloda 7. Periyot, F-Blok elementlerinden biridir. Aktinit element serisinde yer alır. Yani, radyoaktif nadir toprak elementidir. Aktinit serisinde keşfedilen dokuzuncu uranyum otesi (transuranyum) aktinittir. Gorunumu ve rengi bilinmiyor; ancak metalik gumuş gorunumunde olacağı ongoruluyor. +3 ve +2 değerlikli iyonlar oluşturur. Bu oksidasyon halleri sulu cozeltide deneysel verilerle kanıtlanmıştır. +1 durumu da bildirilmiş; ancak henuz doğrulanamamıştır. Kimyasal reaksiyonlarda diğer radyoaktif geciş metallerine ve bazen de bazı alkali toprak metallerine benzer şekilde davranır. Alkali metal klorurlerde mendelevyumun kristalleşmesi ve termodinamiği uzerine yapılan araştırmalarda iki değerlikli elementlerle karışık kristaller oluşturabileceği ve boylece birlikte kristalleşebileceği sonucuna varıldı.
Mendelevyum, doğada bulunmayan, sentetik olarak elde edilebilen elementlerden biridir. Bu sebeple cok kucuk miktarlarda elde edilebilmiştir. Deneysel verilerle ozelliklerinin tamamı belirlenememiştir. Belirlenen ozellikleri de tahminidir; periyodik tablodaki homolog elementlerin aktiviteleri ve ozelliklerine dayanmaktadır. Değerleri belirlenemeyen ozelliklerinden bazıları şunlardır; kaynama noktası, ergime ısısı, buharlaşma ısısı, kristal yapısı, atom yarıcapı, kovalent yarıcapı, elektrik direnci, ısı iletkenliği, ses hızı, mohs sertliği…
[h=4]İzotopları [/h]Mendelevyum, doğada bulunmayan yapay elementlerdendir. Atom kutle numaraları 245 ila 260 arasında değişen 16 izotopu ve 5 nukleer izomeri karakterize edilmiştir. Hepsi radyoaktif ve kararsızdır. En kararlı izotopu Md-258, 51,5 gun yarılanma omrune sahiptir. En onemli izotoplarından Md-256, 78,1 dakikalık yarılanma omrunun yuzde 90 ’ında elektron yakalama yoluyla, kalan yuzde 10 ’luk zamanda alfa bozunumu ile bozunur. Kalan izotoplarından ucu haric diğerlerinin bir bucuk saatin altında yarılanma omru vardır. Coğunun da yarılanma omru 5 dakikadan daha azdır. Mendelevyum izotoplarının yarılanma omurleri coğunlukla Md-245 izotopundan itibaren duzenli artmakta ve Md-258 izotopunda maksimuma ulaşmaktadır. Bu sebeple keşfedilmemiş daha uzun yarılanma omurlu izotopları veya keşfedilmiş izotoplarının yarılanma omurlerinin artması ongorulmemektedir.
Mendelevyum; bizmut hedeflerini argon iyonlarıyla, plutonyum veya amerikyum hedeflerini karbon veya azot iyonlarıyla, aynştaynyum atomlarını helyum iyonlarıyla (alfa parcacıkları) bombardımana tutarak elde edilebilir. Hafif elementlerin notron bombardımanı ile makroskopik miktarlarda uretilmesi mumkun değildir.
Mendelevyumun bazı izotopları ve yarılanma omurleri şoyledir; Md-245 (0,90 milisaniye), Md-247 (1,2 saniye), Md-248 (13 saniye), Md-249 (21,7 saniye), Md-250 (25 saniye), Md-253 (6 dakika), Md-254 (28 dakika), Md-255 (27 dakika), Md-256 (77 dakika), Md-259 (96 dakika), Md-260 (31,8 gun).
(Mendelevyumun keşfi ile ilgili bir haber kupuru...)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Mendelevyum, mikrogram miktarlardaki aynştaynyum orneklerinden femtogram miktarlarda uretilebilir. (1 gram, 1 katrilyon femtogramdır)
Mendelevyumun ilk sentezi olan Md-256 izotopunun 17 atomu, her 3 saatte bir ya da uc atom olmak uzere bir gecede, bir deneyde uretildi. Her nukleer reaksiyonda Md-256 izotopu ve 1 notron elde edildi.
Mendelevyum, doğada bulunmadığı icin nukleer reaksiyonlardan cok kucuk miktarlarda uretilebilir. Bu sebeple herhangi bir uygulaması, kullanımı, faydası ve zararı bulunmuyor.
Mendelevyum, sadece sınırlı bilim araştırmalarda kullanılabilir. Elementin ozelliklerini belirlemek ve diğer daha ağır elementlerin atom cekirdeklerinin sentezi icin bilimsel deneylerde faydalanılır.
Mendelevyumun insanlar, hayvanlar ve bitkiler icin bilinen bir biyolojik rolu bulunmuyor. Radyoaktivitesi sebebiyle toksik veya kanserojen olabileceği ongoruluyor. Cevre icin de tehdit unsurları icerdiği değerlendiriliyor.
Mendelevyum, doğada bulunmayan radyoaktif nadir toprak elementidir. Aktinit serisinin bir uyesidir. Bircok ozelliği belirlenememiştir. Transuranyum (uranyum otesi) elementlerin dokuzuncusu, transfermiyum (fermiyum otesi) elementlerin ilkidir. Ozelliklerinin bircoğu bilinmiyor. Adını periyodik tabloyu keşfeden unlu Rus kimyager Dimitri Mendeleyev ’den alıyor. Amerikalı bilim adamlarının keşfettiği bir elemente Soğuk Savaş doneminde Rus bir bilim adamının adının verilmesi “cesur bir jest” olarak değerlendirilmiştir. Bilimsel araştırmalar dışında herhangi bir ticari kullanımı bulunmuyor. Adını belki de hic duymadığınız mendelevyumu biraz tanıyalım. (Mendelevyumu sentez calışmaları... - 1955)
[h=4]Tarihcesi [/h]Mendelevyum, 19 Şubat 1955 tarihinde yapay olarak elde edilmiştir. Berkeley Kaliforniya Universitesi bilim adamlarından Albert Ghiorso, Glenn T. Seaborg, Bernard G. Harvey, Gregory R. Choppin ve Stanley G. Thompson tarafından Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı ’nda sentezlenmiştir.
Seaborg ve Ghiorso başkanlığındaki ekip, Aynştaynyum-253 izotopunu alfa parcacıkları (helyum iyonları) ile bombardımana tutarak Mendelevyum-256 izotopunu elde etti. “Siklotron” adı verilen parcacık hızlandırıcıda sentezlenen ilk mendelevyum orneği 17 atom iceriyordu. Berkeley ekibi, sentezin spontan fisyon olayları deneyleri sırasında mendelevyum elementinin varlığını tespit etti. Bu keşif, 1952 yılında başlayan plutonyumun notronlarla ışınlanması yonteminin bir parcasıydı. Bu yontem, fermiyumun bilinen beta bozunma izotoplarının eksikliği nedeniyle kullanılamayan notron yakalama yonteminin yerine transuranyum elementlerin sentezi icin gerekli bir yontemdi.
“Mendelevyum” kelimesi, “periyodik element tablosunun babası” olarak bilinen unlu Rus kimyager Dimitri Mendeleyev ’in onuruna soyadından turetilen bir sozcuktur. Soğuk Savaş ’ın tam ortasında Amerikalı bilim adamları tarafından keşfedilen bir element icin Rus bir bilim adamının adını kullanmak bazı tartışmalara yol actı. Ayrıca bu element, ikinci yuz elementin ilk sırasında (101) yer alıyordu. Gleen T. Seaborg, “Ruslara yapılacak bu jest icin” ABD hukumetinden izin aldı. Onerilen isim “mendelevium” ve simgesi “Mv” şeklindeydi. İsim onerisi Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) tarafından 1955 yılında kabul edildi. IUPAC, 1957 yılında 101 numaralı elementin simgesini “Md” olarak değiştirdi.
(Mendeleyev ve ilk periyodik tablo...)
[h=4]Dimitri İvanovic Mendeleyev Kimdir? [/h]8 Şubat 1834 tarihinde Sibirya ’nın Tobolsk kentinde dunyaya gelen Rus kimyager ve mucit Mendeleyev, elementleri sıralamak icin Periyodik Kanun ’u bulmuştur. O zamana kadar keşfedilen elementleri periyodik bir tabloda sıralayan Mendeleyev, henuz keşfedilmemiş 8 elementin ozelliklerini de tahmin etmiştir. Periyodik masanın mucidi Mendeleyev, kimyasal elementler arasına atom ağırlıklarına dayalı temel bir bağlantı bulunduğunu keşfetti. 1869 yılında periyodik tabloyu yayınladı.
Cağdaş kimyanın belkemiği olan elementleri periyodik olarak bir terminolojide sıralayarak aynı kimyasal ve fiziksel ozellikteki elementlerin uye oldukları aileleri tanımlamaya yardımcı oldu. Aileler arasındaki boşluklara “muhtemel elementlerin” geleceğini ongordu. Bunun icin daha gelişmiş arac ve ekipmanların kullanılması gerektiğini varsayarak, gelecekteki kimyagerlerin bu boşlukları doldurabileceğine inandı. Gercekten de Mendeleyev ’in tahmin ettiği boşluklardaki butun elementler keşfedildi. Mendeleyev ’in bir ruya uzerine periyodik tablodaki terminolojiyi geliştirdiği iddia edilir. Mendeleyev, ruya iddiası ile ilgili sorular uzerine “20 yıl periyodik tablo uzerinde calıştığını, sadece uykudayken ruya gormediğini” vurgulamıştır. Periyodik tablo, “Mendeleyev ’in yorumculuğu ve kÂşifliğinin bir urunu” olarak nitelendirilir.
Kimyager olarak bilinen Mendeleyev, aslında başka alanlarda da uğraştı. Gemi yapımı uzerinde de calışan Mendeleyev, dunyanın ilk buzkıranının yapımında gorev aldı. Hava basıncı ile calışan hava aracları ve balonlar uzerinde de calışmaları biliniyor. Mendeleyev, uc farklı konuda Nobel Odulu ’ne aday gosterildiği halde odule layık gorulmedi. Bunun sebebi olarak Nobel kardeşler ile Mendeleyev arasındaki bir anlaşmazlık gosteriliyor. Mendeleyev, 2 Şubat 1907 tarihinde St. Petersburg ’da (Leningard) oldu.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Mendelevyumun kimyasal sembolu “Md”dir. Atom numarası 101, atom ağırlığı 258 grcm3 ’tur. Erime noktası tahmini olarak 827 derecedir. Kaynama noktası bilinmiyor. Oda sıcaklığındaki tahmini yoğunluğu 10,3 grcm3 ’tur. Enerji seviyesi başına elektronları “2, 8, 18, 32, 31, 8, 2” şeklindedir. Oda sıcaklığında sert bir metal olması bekleniyor. Kristal yapısı belirlenemese de yuzey merkezli kubik olarak ongorulmuştur.
Mendelevyum, periyodik tabloda 7. Periyot, F-Blok elementlerinden biridir. Aktinit element serisinde yer alır. Yani, radyoaktif nadir toprak elementidir. Aktinit serisinde keşfedilen dokuzuncu uranyum otesi (transuranyum) aktinittir. Gorunumu ve rengi bilinmiyor; ancak metalik gumuş gorunumunde olacağı ongoruluyor. +3 ve +2 değerlikli iyonlar oluşturur. Bu oksidasyon halleri sulu cozeltide deneysel verilerle kanıtlanmıştır. +1 durumu da bildirilmiş; ancak henuz doğrulanamamıştır. Kimyasal reaksiyonlarda diğer radyoaktif geciş metallerine ve bazen de bazı alkali toprak metallerine benzer şekilde davranır. Alkali metal klorurlerde mendelevyumun kristalleşmesi ve termodinamiği uzerine yapılan araştırmalarda iki değerlikli elementlerle karışık kristaller oluşturabileceği ve boylece birlikte kristalleşebileceği sonucuna varıldı.
Mendelevyum, doğada bulunmayan, sentetik olarak elde edilebilen elementlerden biridir. Bu sebeple cok kucuk miktarlarda elde edilebilmiştir. Deneysel verilerle ozelliklerinin tamamı belirlenememiştir. Belirlenen ozellikleri de tahminidir; periyodik tablodaki homolog elementlerin aktiviteleri ve ozelliklerine dayanmaktadır. Değerleri belirlenemeyen ozelliklerinden bazıları şunlardır; kaynama noktası, ergime ısısı, buharlaşma ısısı, kristal yapısı, atom yarıcapı, kovalent yarıcapı, elektrik direnci, ısı iletkenliği, ses hızı, mohs sertliği…
[h=4]İzotopları [/h]Mendelevyum, doğada bulunmayan yapay elementlerdendir. Atom kutle numaraları 245 ila 260 arasında değişen 16 izotopu ve 5 nukleer izomeri karakterize edilmiştir. Hepsi radyoaktif ve kararsızdır. En kararlı izotopu Md-258, 51,5 gun yarılanma omrune sahiptir. En onemli izotoplarından Md-256, 78,1 dakikalık yarılanma omrunun yuzde 90 ’ında elektron yakalama yoluyla, kalan yuzde 10 ’luk zamanda alfa bozunumu ile bozunur. Kalan izotoplarından ucu haric diğerlerinin bir bucuk saatin altında yarılanma omru vardır. Coğunun da yarılanma omru 5 dakikadan daha azdır. Mendelevyum izotoplarının yarılanma omurleri coğunlukla Md-245 izotopundan itibaren duzenli artmakta ve Md-258 izotopunda maksimuma ulaşmaktadır. Bu sebeple keşfedilmemiş daha uzun yarılanma omurlu izotopları veya keşfedilmiş izotoplarının yarılanma omurlerinin artması ongorulmemektedir.
Mendelevyum; bizmut hedeflerini argon iyonlarıyla, plutonyum veya amerikyum hedeflerini karbon veya azot iyonlarıyla, aynştaynyum atomlarını helyum iyonlarıyla (alfa parcacıkları) bombardımana tutarak elde edilebilir. Hafif elementlerin notron bombardımanı ile makroskopik miktarlarda uretilmesi mumkun değildir.
Mendelevyumun bazı izotopları ve yarılanma omurleri şoyledir; Md-245 (0,90 milisaniye), Md-247 (1,2 saniye), Md-248 (13 saniye), Md-249 (21,7 saniye), Md-250 (25 saniye), Md-253 (6 dakika), Md-254 (28 dakika), Md-255 (27 dakika), Md-256 (77 dakika), Md-259 (96 dakika), Md-260 (31,8 gun).
(Mendelevyumun keşfi ile ilgili bir haber kupuru...)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Mendelevyum, mikrogram miktarlardaki aynştaynyum orneklerinden femtogram miktarlarda uretilebilir. (1 gram, 1 katrilyon femtogramdır)
Mendelevyumun ilk sentezi olan Md-256 izotopunun 17 atomu, her 3 saatte bir ya da uc atom olmak uzere bir gecede, bir deneyde uretildi. Her nukleer reaksiyonda Md-256 izotopu ve 1 notron elde edildi.
Mendelevyum, doğada bulunmadığı icin nukleer reaksiyonlardan cok kucuk miktarlarda uretilebilir. Bu sebeple herhangi bir uygulaması, kullanımı, faydası ve zararı bulunmuyor.
Mendelevyum, sadece sınırlı bilim araştırmalarda kullanılabilir. Elementin ozelliklerini belirlemek ve diğer daha ağır elementlerin atom cekirdeklerinin sentezi icin bilimsel deneylerde faydalanılır.
Mendelevyumun insanlar, hayvanlar ve bitkiler icin bilinen bir biyolojik rolu bulunmuyor. Radyoaktivitesi sebebiyle toksik veya kanserojen olabileceği ongoruluyor. Cevre icin de tehdit unsurları icerdiği değerlendiriliyor.