Dunyadaki en değerli metal olan altın, parlak sarı gorunumu ile yuzyıllardır vazgecilemeyen en eski metallerden biridir. İşlenmesi en kolay elementtir.
Altın, tarih boyunca en kıymetli metal olarak bilinir. Parlak sarı rengi, doğada saf olarak bulunabilmesi ve kolay işlenmesi gibi ozellikleri ile yuzyıllardan beri insanları etkileyen bir metaldir. Yıllar gecse bile paslanmayan ve kararmayan ozelliği insanları cezp etmiştir. Altının cazibesine kapılmayan medeniyet yok. Tarihi, M.O. 4000 ’li yıllara kadar uzanıyor. Duğunlerde hala en populer takılar, altın takılardır. Geline hala “5 ’i bir yerde” takılır, kolları altın bileziklerle suslenir. Bazı duğunlerde ceyrek, yarım ve tam altınlar havada ucuşur. Kultur, sanat, spor ve bilim dunyasında dağıtılan bircok odulun objeleri altın icerir. Kimyasal acıdan cok onemli tepkileri ve reaksiyonları yoktur; ancak maddi acıdan inanılmaz etkileri vardır. Her yaştan ve meslek grubundan insanların “istisnasız” tanıdığı altın aslında nedir? Neden bu kadar değerli? Dunyada kac ton altın var? Bu ve benzeri bircok sorunun cevabını makalemizde bulabilirsiniz.


[h=4]Tarihcesi [/h]Altının gecmişinin hangi uygarlığa kadar uzandığını tespit etmek zor; ancak milattan once 4000 ’li yıllara kadar uzanan tarihi olduğu tahmin ediliyor. 3200 ’lu yıllarda eski Mısır ’da para olarak kullanıldığına dair bazı kanıtlar var. Peru ’daki bazı antik kalıntılarda M.O. 2000 ’li yıllara ait altın ziynet eşyalarına rastlanmış. Aztekler, İnkalar, İskitler, Yunanlar, Sarmatlar, Mısırlılar, İranlılar, Asurlar, Sumerler ve Lidyalar başta olmak uzere hemen hemen butun medeniyetlerde para, takı, mucevher ve sus eşyası olarak altının izine rastlamak mumkun. Simyacıların “filozof taşı” olarak adlandırdıkları efsanevi madde de, kurşunla birlikte “muhtemelen” altından oluşuyordu. İlk saf altın paranın, M.O. 560 yılında Lidya ’nın Kucuk Asya krallığında uretildiği kaydediliyor. Yakın tarihte altınla ilgili en onemli ilk kimyasal işlem, Japonya ’da yapılmıştır. Altının radyoaktif izotoplarının ilk sentezi, 1924 yılında Japon fizikci Hantaro Nagaoka tarafından “notron bombardımanı” yoluyla gercekleştirilmiştir.
“Altın” kelimesi, Latince “parlayan, ışıldayan” anlamlarındaki “aurum” kelimesinden turetilen bir sozcuktur. Simgesini de bu sozcukten alır. İngilizcesi “gold”dur. Diğer bazı dillerde de, “şafak, parlaklık, şafak parıltısı” gibi anlamlara gelen benzer kelimelerden turetilen sozcuklerle ifade edilir. Turkcedeki “altın” ifadesinin en eski kaynağının ise, Orhun Yazıtları ’ndaki “altun kumuş kergeksiz kelurdi” şeklinde yer alan “eksiksiz altın ve gumuş getirdi” anlamındaki cumleden geldiği belirtiliyor.


[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Altının kimyasal sembolu “Au”dur. Atom numarası 79, atom ağırlığı 197, yoğunluğu 19,3 gr/cm3 ’tur. Erime noktası 1064 derece, kaynama noktası 2856 derecedir. Enerji seviyesi başına elektronları “2, 8, 18, 32, 18, 1” şeklindedir. Atom yarıcapı 135 pm, kovalent yarıcapı 144 pm ’dir. Kristal yapısı yuzey merkezli kubiktir.
Periyodik tabloda 11. Grup, 6. Periyot, D-Blok elementlerinden biridir. Geciş metalleri element serisinde yer alır. Saf halde yumuşak, parlak, sarı renkli bir elementtir. Kolay işlenebilen ağır bir metaldir. Kolayca dovulebilir, haddelenebilir, kabartılabilir, oyulabilir, dokulebilir, kakılabilir. Metaller arasında en yumuşak ve kolay işlenebilen metal olarak bilinir. Gumuş ve bakırdan sonra elektrik iletkenliği en yuksek metaldir. Kolayca kimyasal tepkimeye girmez. Asitlere karşı dayanıklıdır, cok kararlıdır, havadan ve sudan etkilenmez, paslanmaz, kararmaz ve matlaşmaz. Sadece “kral suyu”nda cozulebilir. Bileşiklerinde +1 ve +3 değerliklidir. +3 değerlikli bileşikleri genellikle kararlıdır. Organik tuzları kararsızdır. Butun bileşiklerden kolaylıkla metal formuna indirgenebilir.
Altın, doğada saf olarak bulunabilir. Doğada Au-197 (% 100) izotopundan oluşur. Ayrıca, atom kutle numaraları 169 ila 205 arasında değişen 36 yapay radyoaktif izotopu karakterize edilmiştir.


[h=4]Hangi Alanlarda Kullanımı Vardır? [/h]Altın, başta takı ve yatırım sektorleri olmak uzere bircok urunde kullanılabilir. Kuyumculuk ve takı sektorunun vazgecilmez metalidir. Kuyumculukta genellikle platin, bakır, gumuş ve paladyum gibi metallerle alaşımları kullanılır. Yuksek elektrik iletkenliği sebebiyle elektronik cihazlarda faydalanılır. Altın, kızılotesi ışınların yuzde 98 ’ini yansıtma ozelliğine sahiptir. Bu sebeple uzay sistemlerinde bu ozelliğinden faydalanılır. İnce levha haline getirilerek buyuk binaların pencerelerinde ısı yalıtımı amacıyla kullanılabilmektedir. Bilgisayar işlemcilerinin bacakları altın alaşımıdır. Altın paralar, genellikle altın-bakır alaşımıdır.
Altın, bileşikleri ve alaşımlarının kullanıldığı onlarca urun ve alandan bazıları şunlardır; elektrik terminalleri, baskı devreleri, transistorler, yarı iletken sistemler, uzay kıyafetleri, uzay aracları, lal camlar, potansiyometre, sus eşyaları, kaplama, kokpit camları, fotoğrafcılık, CD ve DVD ’ler, diş uygulamaları, haberleşme cihazları…
[h=4]Beyaz Altın Nedir? [/h]Beyaz altın, bir alaşımdır. Bu alaşımda yuzde 80 altın, yuzde 16 nikel, yuzde 3 cinko ve yuzde 1 bakır kullanılır. Bakır, platin, paladyum ve iridyum gibi metaller de alaşıma katılabilir. Beyaz altın uretimi bitince kirli beyaz bir renk alır. Elde edilen alaşım, rodyum ile kaplanarak parlak ve tam beyaz yuzey elde edilir. Bu işleme kuyumculukta “rodyum yansıması” adı verilir. Nikel katılan alaşımda genellikle rodyum kaplama ihtiyacı duyulmaz. Ancak nikelli beyaz altınlar, bazı insanlarda alerjik durumlara yol acabilir.
[h=4]Altın Ayarı Nedir? [/h]Altın ayarı, saflık derecesini ifade eder. Dunyada “karat” olarak bilinen olcu birimi, Turkiye ’de “ayar” olarak adlandırılır. Altının butununun her bir parcası “ayar” olarak ifade edilir. En saf altın (% 99,95) 24 ayardır; yani ayarı, butunun 24 ’te biridir. 22 ayar altın, yuzde 91,6 oranında altın, yuzde 8,4 oranında diğer metalleri icerir. 18 ayar altın, yuzde 75,14 oranında, 14 ayar altın ise yuzde 58,5 oranında altın icerir. 10 ayar altında, yuzde 41,7 oranında altın vardır. Duşuk ayarlı altınlar oldukca yumuşaktır. Şeklini koruyamadığı icin genellikle kuyumculukta kullanılmaz. Bu sebeple ceşitli elementlerle sertleştirilir. Beyaz altının ayarı 19,2 olarak kabul edilir.


[h=3]Hangi Ulkelerde Rezervleri Bulunur? [/h]Altın, dunyanın pek cok ulkesinde duşuk oranlarda bulunur. Yerkabuğu kutlesinin milyonda birini icerdiği tahmin edilmektedir. Deniz suyu 1 milyon tonda 4 gram altın icerir. Altın iceren başlıca mineraller kalaverit, silvanit ve krennerittir. Ayrıca, kurşun ve bakır minerallerinde, volkanik kuvarslarda, kumlu akarsu yataklarında altına rastlanmaktadır. Minerallerde saf veya bileşikler halinde bulunabilir.
En buyuk altın rezervi bulunan ulkeler; Guney Afrika, Rusya, Amerika Birleşik Devletleri, Yeni Gine, Kanada, Endonezya, Ozbekistan, Peru, Gana, Burkina Faso, Mali ve Avustralya ’dır. Dunya rezervinin ucte ikisi Guney Afrika ’da bulunur.
Dunya genelinde yıllık altın uretimi 1500 ton civarındadır. Bazı ulkelerin sahip olduğu altın miktarları şoyledir; ABD (8000 ton), Almanya (3400 ton), İtalya (2450 ton), Fransa (2430 ton), Cin (1050 ton), İsvicre (1040 ton), Rusya (920 ton), Japonya (755 ton), Hollanda (610 ton), Hindistan (550 ton), Turkiye (500 ton). (Ulkelerin altın rezervleri aylık ve yıllık olarak değişebilmektedir.)
Turkiye ’deki onemli altın madenleri şu bolgelerde bulunur; Uşak-Eşme, Gumuşhane-Mastra, İzmir-Bergama, Erzincan-İlic, Balıkesir-Kaz Dağları-Havran, Niğde-Ulukışla, Artvin-Cerattepe, Erzincan-Copler.


[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Altın rezervlerinden tarih boyunca toplam 160 ila 165 bin ton altın cıkarıldığı tahmin edilmektedir. Bu miktar, iki olimpik havuzu dolduracak kadardır.
Tarih boyunca uretilen altının değerinin 5 - 5,5 trilyon dolar olduğu tahmin ediliyor.
Tarih boyunca cevherlerden cıkarılan veya uretilen altının yarıdan fazlası hukumetlerde ve merkez bankalarında bulunur. Mevcut ve kullanılan altınların coğu “antik” olarak kabul edilir.
Dunya altın uretiminin yuzde 50 ’si takılarda, yuzde 40 ’ı yatırım icin, yuzde 10 ’u da sanayide kullanılır.
Dunyanın en buyuk altını Venezuella ’da bulunuyor. 7,7 onsluk altın, yaklaşık 1,5 milyon dolar değerinde…
Periyodik tablodaki elementler arasında para birimi olarak secilen tek metal altındır. Bunun en buyuk nedeni paslanmaması, kolay işlenmesi, saf olarak bulunabilmesi ve toksik olmamasıdır.
Altın, emtia piyasasında onemli bir yatırım ve milletlerarası odeme aracıdır. En risksiz yatırım araclarından biri olarak kabul edilir. Arzın sabit veya az olması sebebiyle altın fiyatlarında talebe gore inişler ve cıkışlar yaşanır.
Dunyadaki en değerli ticari metal altındır. Diğer değerli metaller şunlardır; rodyum, platin, iridyum, paladyum, osmiyum, renyum, rutenyum, gumuş. (Emtia piyasalarına gore sıralama değişebilmektedir.)
Doğadaki en saf altın binde 999,9 oranında saflıktadır. Yuzde 100 saflıkta altın doğada bulunmaz.
Altına; gumuş katılınca yeşilimsi, cinko katılınca sarı, nikel ve platin katılınca beyaz, bakır katılınca sarı ila kırmızı arasında renkler kazandırılabilir. Takılardaki rengine gore halk arasında “beyaz altın”, “yeşil altın”, “sarı altın” veya “kırmızı altın” gibi ifadelerle bilinir.
Altın oldukca yumuşak fiziksel yapısı sebebiyle her turlu işleme imkÂn verir. Orneğin; 10 gram altın dovulerek 11 metrekarelik ince bir levha cekilebilir veya 570 metre uzunluğunda ince bir tel cekilebilir.
“Kral suyu” olarak bilinen nitrik asit ile hidroklorik asit karışımı guclu asit, altını cozebildiği icin “altın suyu” olarak da bilinir.
Dunyada takılarda en fazla altın kullanan ulkeler Hindistan ve Cin ’dir. Hindistan ’daki duğunlerde yılda bin tonun uzerinde altın takılar kullanılmaktadır.
Hindistan ’da ceşitli kutlamalarda bazı yiyeceklerin uzerine altın tozu serpilir, bazı iceceklere de altın parcaları katılır.
Yapılan araştırmalara gore, ağız yoluyla vucuda alınan altın sindirilemez ve vucuttan atılır. Yani altın vucuda alınsa bile sağlığa zararlı değildir.
Altın toksik değildir; ancak altının uretimi ve işlenmesinde oldukca zehirli olan siyanur kullanılır. Altın uretiminin yuzde 80 ’den fazlası siyanurle yapılır. Son yıllarda farklı uretim alternatifleri araştırılmakta veya uygulanmaktadır.
2012 yılında yapılan bir araştırma, radyoaktif Au-198 izotopunun, prostat kanserine karşı kullanılabileceğini ortaya koydu. Au-198 ’in, kanserli hucreleri yok edebildiği, diğer hucrelere zarar vermediği yonunde olumlu sonuclar ortaya cıktı.
2013 yılında yapılan bir araştırmaya gore, yerkabuğunda yaşanan depremler sırasında oluşan kırıklardan buharlaşan suyun altın oluşumunu sağladığı belirtiliyor.
2015 yılı itibariyle yerkabuğundaki altın miktarının 186 bin 700 ton olduğu tahmin ediliyor.