Temizlik denildiğinde aklımıza belki de hic gelmeyecek bir malzeme; boraks. HÂlbuki boraks tamamen doğal, cevreci ve ekonomik olma ozelliği ile mukemmel bir temizlik bileşenidir. Peki, boraksın diğer kullanım alanları nelerdir ve nasıl kullanılır?
Boraks, onemli bir bor bileşenidir. Başka bir ifadeyle; borun oksi asidinin tuzuna ‘boraks ’ denmektedir. Coğunlukla sanayi ham maddesi olarak değerlendirilen boraksın bilinen diğer isimleri; sodyum borat, sodyum tetraborat, disodyumtetraborat olarak sıralanabilir. Boraks, koken olarak Arapca ’dan dilimize gecmiştir. Parlak anlamında kullanılan ‘burak ’ sozcuğunden turetilmiştir. Ulkemizde Anadolu ’da bazı yerlerde ismi ‘tenekar ’ olarak bilinmektedir.
Boraks toz halindeyken renksiz, kristal gorunumunde, suda kolayca cozulen ve yumuşak bir yapıdadır. Doğal bir maddedir. Gliserinde de cozunur, ancak alkolde cozunmez. 75 derecede erimeye başlar ve 200 derecede kaynar. Su, oksijen, bor ve sodyumun birleşiminden ortaya cıkmaktadır.Yoğunluğu 1,73 gr / cm3 ‘tur. Boraks kristalleri, tuzlu gol sularının buharlaşması ve ardından kristalleşmesiyle elde edilmektedir. Daha sonra laboratuvarlarda borik asit ve susuz sodyum karbonatının reaksiyona girmesiyle uretilir. Boraks, sıcak suyla temas ettiğinde suyun icindeki molekulleri hidrojen peroksite cevirerek, ağartıcı bir ozelliğe sahip olur.
Turkiye ’deki kaynaklar dunya bor rezervlerinin hemen hemen yuzde 63 ’unu kapsar. Bu da yıl icinde 1.72 milyon tonluk boraks minerali ve bileşikleri uretimi anlamına gelmektedir. Amerika ’dan sonra en buyuk bor uretimi, tum dunya genelinde, ulkemizde yapılmaktadır. Bor minerallerinin bir kısmı tesislerde işlenir ve konsantretinkal, boraks pentahidrat, susuz boraks, borik asit, sodyum perborat şeklinde yuksek boraks iceriğine sahip olan bor bileşikleri olarak sanayide kullanılır.
[h=4]Boraksın Tarihteki Yolculuğuyla İlgili Notlar [/h]
Boraksın gecmişi bir hayli eskidir. İlk olarak 4 bin yıl once Babiller ’in Uzak Doğu ’dan boraks ithal ettiği soyleniyor. Ayrıca o tarihlerde boraks, altın işletmeciliğinde kullanılan bir malzeme olarak oldukca populerdi.
İlk defa boraks Tibet ’te kuru gol yataklarında keşfedildi. O donemlerde boraks koyunlar aracılığıyla, boyunlarına bağlanan buyuk torbalarda Himalayalar ’ dan Hindistan ’a kadar getirilmiştir.
Arabistan ’da milattan sonra 875 yılında ilac olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Roma ’da ve Eski Yunan ’da kullanılan en yaygın temizlik malzemelerinden biri borakstı.
[h=3]Boraksın Ceşitli Kullanım Alanları [/h]Temizlik
Antiseptik, antibiyotik ve antifungal ozellikleri olan boraks, doğal bir dezenfektan maddedir. Temizlik amaclı kullanıldığında birden fazla şekilde değerlendirilir. Hem koku giderme, hem derinlemesine temizleme ozelliği olmakla beraber; mantar ve kuf oluşumuna karşı da birebirdir. Boraks uzun yıllardır ev temizliğinde doğal bir secenek olarak yaygın şekilde kullanılır. Guclu bir mikrop oldurucudur. Ozellikle son yıllarda kimyasal temizlik urunlerinin insan sağlığına olumsuz etkilerinden kacınmak isteyenler, doğal temizlik urunlerine yonelmeye başladı. Boraks da bu acıdan, yeniden tercih edilen bir urun haline geldi.
Boraks, marketlerde satılan etkili kimyasal temizleyiciler kadar guclu olmasıyla bilinmektedir. Ustelik makul seviyede kullanılırsa, insan sağlığına zarar vermez, herhangi bir yan etkisi olmaz.
Camaşır ve bulaşık temizliğinde, bahce temizliğinde ve daha bircok alanda boraks gonul rahatlığı ile kullanılabilir.
Deterjansız Bulaşık Temizliği
Bulaşık makinelerinde kullandığımız deterjanlar ya da el deterjanları; hepsinde sindirim sistemimizi olumsuz etkileyecek, kronik hastalıklara fırsat verecek kadar etkili kimyasallar mevcut. Bu durumda yapılacak en iyi şey, doğal bir bulaşık temizleyicisi elde etmek. Borakslı tarifimizi herkes evinde kolaylıkla uygulayabilir. Bu tarif, doğal olduğu icin, diğer deterjanlardaki gibi kopuk oluşmasını beklememelisiniz.
Boraksla Bulaşık Temizleyicisi: 1 su bardağı boraks, 1 su bardağı camaşır sodası, portakal- limon ve biberiye yağını karıştırın. Bu karışımı bir litre suyun icerisinde kullanabilirsiniz. Durulamak icin sirkeli su kullanmanızı tavsiye ederiz.
Doğal Sıvı Deterjan: Bir bardak kaynar suyun icine, 1 bardak zeytinyağlı sabun tozu, 1 yemek kaşığı boraks ve 1 yemek kaşığı karbonat eklenir. Uygun bir tencerede kısa bir sure kaynatıldıktan sonra jelimsi bir kıvama ulaşması gereken karışım, cam bir kaba aktarılır. Camda saklanması sağlık acısından daha iyidir. Bu karışımla yıkadığınız bulaşıkları, elma sirkeli su ile durulamanızı tavsiye ederiz.
Bulaşık Makinesine Deterjan: Makinenizin deterjan gozune 1 yemek kaşığı boraks, limon yağı ve limon tozu ekleyip calıştırabilirsiniz.
Onemli not: Boraks, bulaşık makinesinde kullanıldığında kalıntı bıraktığı icin tercih edilmemektedir. Bu sebeple genelde elde yıkamalarda borakslı karışımlar kullanılıyor.
Deterjansız Camaşır Temizliği
Marketlerde satılan binbir ceşit camaşır yıkama urunu hem oldukca pahalı, hem de sağlığımızı olumsuz yonde tehdit ediyor. Gelin camaşırlarınızda sağlıkla fark yaratın. Elde yıkanan camaşırlarda boraksı arap sabunu ve de limon tuzu ile karıştırıp kullanabilirsiniz. Hepsi aynı miktarda, 1 cay bardağı olcusunde olabilir. Camaşırlarınızı bu karışımı eklediğiniz suyun icerisinde yıkayabilirsiniz. Eğer boraksı camaşır makinesinde kullanmak isterseniz, deterjan koyma yerine bir olcu boraks eklemeniz yeterli olacaktır.
Camaşır makinenize dort dortluk doğal bir deterjan hazırlamak isterseniz, tarifimiz şoyle:
Buyuk bir bidona, doğal bir sabunu rendeleyin. Ardından 3 ya da 4 su bardağı boraks ve aynı miktarda camaşır sodası ekleyin. Bidonun kapağını kapatıp sıkıca calkalayın. İyice karıştığından emin olana kadar, calkalamaya devam edin. Deterjanınız, kullanıma hazır.
Deterjansız Halı Temizliği
Halılarınızın kolayca tertemiz olmasını istiyorsanız, borakslı tarifimizi denemelisiniz. Bir kova ılık suyun icerisine 2 kaşık boraks ekleyin ve karıştırın. Halınızı bir bez ya da fırca yardımıyla iyice silin. Temizlik bittikten sonra halınızı acık havada kurumaya bırakın.
Deterjansız Yuzey Temizliği
Boraksı, yer ve diğer yuzeylerin temizliğinde de ekolojik ve ekonomik bir secenek olarak değerlendirebilirsiniz. 1 su bardağı boraks ile 1 su bardağı camaşır sodası ve beyaz sirke karıştırılır. İsteğe gore sevdiğiniz hoş kokulu doğal yağlardan da bu karışıma ekleyebilirsiniz. Yuzeylerde sunger ya da fırca yardımıyla kullanılabilir.
Bunun yanı sıra camaşır sodası ile karıştırılan boraksı, banyo yuzeylerinde, kuvet, klozet ve lavabolar gibi sert yuzeylerde de kullanabilirsiniz. Silme işleminin ardından yuzeyleri suyla durulamalısınız. Boraks, banyo fayanslarına zarar vermez. Aksine guclu hijyen sağlamak icin iyi bir secenektir.
Boraksla Parlat, Temizle, Yenile!
Boraksla temizlik, her koşulda mumkundur. Nemli bir bezin uzerine boraks koyarak hemen hemen tum temizlik işlerinizi halledebilirsiniz. Aluminyum tavalar ve tencereler, porselenler, buzdolabının ve fırının ici, panjur ve pimapenler, hasır ve plastiklerin temizliğinde borakstan faydalanabilir, guvenli hijyen sağlayabilirsiniz.
Haşerelerle Mucadelede Boraks
Boraks yalnızca ev temizliğinde değil, boceklerle mucadelede de etkilidir. Eğer evinize bocek girmesini engellemek istiyorsanız, yuva onlerine ya da boceklerin bulunduğu bolgelere boraks koyunuz. Boraks, boceklerin evinize girmesini engelleyecektir. Şayet, amacınız evinize girmiş olan bocekleri zehirlemekse, patates ya da yumurta gibi gıdaları haşlayıp, biraz boraksla karıştırınız. Daha sonra boceklerin bu gıdalara ulaşabileceği noktalara bırakınız. Aynı yontemi fareler icin de uygulayabilirsiniz. Fareler, ozellikle hamurlu gıdaları sevdikleri icin unlu- hamurlu tip gıdaların icine boraks koyarak, onlardan kurtulabilirsiniz.
Kozmetik
Boraksın kullanım alanları oldukca ceşitlidir. Orneğin kozmetik alanında kremlerin ya da losyonların kıvamlarını artırmak icin kullanılmaktadır. Coğunlukla piyasada bulunan kozmetik ve kişisel bakım urunlerinde boraks bulunmaktadır. Boraks yapısı gereği iyi bir temizleyici olduğu icin el sabunlarında da kullanılır. Kozmetik sektorunde, boraksın temizleyici ozelliğinden de yararlanılır. Cildi olu hucrelerden arındırmak, yağlı ciltleri tedavi etmek ve sivilce oluşumunu engellemek icin urunlerde borakstan faydalanılmaktadır. Bircok yuz temizleyicide yer alan peeling ozelliği, boraks sayesinde oluşturulmaktadır.
İnşaat Sanayisi
Boraks inşaat sanayisinde kullanılır. Cimento hazırlığında borakstan yararlanılarak daha sağlam bir form elde edilmektedir.Boraks saflaştırılırken her yıl buyuk miktarlarda katı atık ortaya cıkmaktadır. Bunların muhafaza edilmesi ya da değerlendirilmesi oldukca guctur. Yapılan araştırmalar, boraks atıklarının kil minerali ile aynı bileşenleri icerdiğini, hafif bir puzolanik karakter taşıdığını ortaya koymuştur. Boylece atık malzemenin cimento yapımında kullanılabilirliği gundeme gelmiştir. Ozetle, bu konuda yapılan tum araştırmalar boraks katı atıklarının diğer yapı malzemelerinde kullanıldığı gibi, harc ve beton icerisinde cimentolu bağlayıcılarla beraber değerlendirilmesinin mumkun olduğunu soyluyor.
Boylece atık maddelerin cevre ve insan sağlığını tehdit eden etkisinin azalması da hedeflenmektedir.
Boraksın Kullanıldığı Diğer Alanlar
Boraks yukarıda saydığımız alanların dışında; boyalarda, porselen minelemekte, kolada, yapıştırıcılarda, tekstil boyacılığında, matbaacılıkta, kırılmaz bor silikat camının imalatında ve bazı el işlerinde de kullanılır. Az miktarda boraks bitkilerin gelişimi icin faydalıyken, cok miktarda kullanımında bitkileri oldurebilir. Bu yuzden, bitki ilacı olarak da değerlendirilmektedir. Bunlara ek olarak toprak bakımında, verimsiz toprak gibi sorunlarla karşılaşıldığında borakstan yararlanılır.
Boraks Nereden Temin Edilir?
Boraks, marketlerde satılmıyor. Eczanelerde, aktarlarda ve ya organik urunler satan dukkÂnlardan temin edilebilir.
[h=4]Boraksın Zararlı Olduğu Yonler Var mı? [/h]Boraksla direk temas halinde, mutlaka cildin durulanması gerekmektedir. Boraks kullanılan kozmetik urunlerde, boraks alerjisi olan kişiler kaşıntı ve deride dokulme gibi sorunlar yaşayabilir. İleri derecede alkali olması sebebiyle ciltte tahrişe neden olabilir.
Fazla solunması halinde, akciğerlerde tahribat bırakabilir. Boraks yuzunden akciğeri zarar goren kimselerde; kusma, ishal ve yoğun karın ağrısı gibi belirtiler gorulmektedir.
Boraks besinler yoluyla vucuda alınmamalıdır. Boraks ABD ’de erkeklerin sperm uretimini olumsuz etkilediği gerekcesiyle yasaklanmıştır. Hatta bazı araştırmalar, cinsiyet fark etmeksizin, boraksın kısırlık uzerinde etkileri olduğunu soyluyor. Ancak yine de bunların yalnızca birer araştırma konusundan ibaret olduğunu soylemekte fayda var.
Ozetlemek gerekirse; boraks az miktarda kullanımlarında hayatımızı kolaylaştıran, hatta olumlu etkileri olan bir maddedir. Ancak, boraksa fazla miktarda maruz kalmak ciddi boyutta sağlık sorunlarına sebep olabilir.