Galyum, elinize aldığınızda eriyerek cıva gibi oluyor. Metallere saldırma ozelliği olan galyum, geleceğin ileri teknoloji metallerinden…
Galyum; cıva, kalay ve gumuş gibi metallere benzeyen, ilginc ozellikleri olan bor grubu elementlerinden biri… Bir galyum parcasını elinize aldığınızda hemen erir ve cıva gibi olur. Zehirsiz olduğu icin cıva ile yapılamayan şakalar icin rahatlıkla kullanabilirsiniz. Yutmadığınız surece insan vucuduna zararı olmayan galyum, bircok metalle adeta savaşıyor. Aluminyum başta olmak uzere bazı metalleri kırılganlaştıran ozelliğiyle dikkat cekiyor. İnternet dunyasında meşhur “aluminyum eritme” videolarının baş aktoru olan galyum, sihirbazların eğip buktuğu materyallerin de hammaddesi aynı zamanda… Dilerseniz doğada nadir bulunan ve uretimi sınırlı olan bu ilginc metali yakından tanıyalım.
[h=4]Tarihce [/h]Galyumu ilk kez keşfeden isim Fransız Paul Emile Lecog de Boisbaudran ’dır. 1875 yılında galyumu bulduğunda direkt kendi ismini vermek yerine bir kelime oyunuyla dolaylı yoldan ismine atıf yapmıştır. Şoyle ki; Fransa ’nın Latince ismi olan “Gallia”ya atfen “galyum” ismini kullanmıştır. Ancak soyadı olan “Lecog”un Latincesi “horoz” anlamındaki “gallus”tur. Yani galyumda bir şekilde kÂşifinin ismine atıf vardır. Fransa ’nın antik bir haritasının arka planında da gumuşî metalik renkte bir horoz simgesi vardır.
Bosibaudran, ilk etapta 430 kilogram cinko cevherinden 0,65 gram galyum elde etti. Galyumun hidroksitini, potasyum hidroksit cozeltisinde elektroliz ederek galyumu izole eden Boisbaudran, aluminyumla benzerliklerini ortaya koyarak aynı yıl icinde Fransız Bilimler Akademisi ’nde keşfini ilan etti.
Ancak Boisbaudran ’ın fark edemediği bir boşluğu Rus kimyager Dimitri Mendeleyev doldurdu. Mendeleyev, 1871 yılında oluşturulan periyodik element tablosundaki boşluklara dayanarak aluminyuma benzeyen ve henuz keşfedilmemiş, galyumun ozelliklerini taşıyan bir elementin varlığından bahsetti. Mendeleyev, periyodik tabloda aluminyumun altında bir element olabileceğini ongordu. Hatta bu elementin adını “ekaaluminyum” olarak onerdi. Bu boşluğun doldurulması 4 yıl sonra Boisbaudran ’ın galyumu keşfi ile gercekleşti ve Mendeleyev, galyumun tablodaki yerini belirledi.
[h=3]Kimyasal Ozellikleri [/h]Galyum; kimyasal simgesi “Ga”, atom numarası 31, kutle numarası 69,723 olan bir elementtir. Erime noktası 29,8 derece, kaynama noktası 2204 derecedir. 4. periyot elementleri arasında zayıf ve ağır metallerden bor grubunda yer alır. Aynı grupta bor, aluminyum, indiyum ve talyum gibi elementler bulunuyor. Gumuşî beyaz, mavimsi ve kırılgan bir yapısı vardır. Aluminyuma cok yakın benzerlikler gosterir. Saf galyum, parlak gumuş renkli cam parcacıklarına benzer. Kristal yapısı ortokubiktir. Herhangi bir metalin en geniş sıvı aralığına sahiptir. Yuksek sıcaklıklarda bile duşuk buhar basıncına sahiptir. Elektrik iletkenliği kurşundan azdır. Bıcakla kesilebilecek kadar yumuşaktır. Erimiş galyum, kalay ya da gumuşe benzer.
Bircok metalle kolayca bileşik oluşturabilir. Ozellikle duşuk sıcaklıklarda erime ozelliği bulunan alaşımların yapıtaşıdır. Ticari olarak genellikle aluminyum ve cinkonun bir yan urun olan galyumun en cok kullanılan bileşikleri galyum nitrit ve galyum arsenittir. Kuru havada kararlı olan galyumun yuzeyi, nemli havada veya oksijenli ortamlarda donuklaşır. Alkalilerle tepkimesinde hidrojen acığa cıkar.
Doğada saf olarak bulunmaz. Minerallerden elde edilmesi kolaydır. En onemli galyum kaynağı, yuzde 0,7 oranında galyum iceren germanittir. Diaspore, sfalerit, germanyum, boksit ve komur mineralleri galyum icerir. Cinko blendler, aluminyum killer, krom ve mangan filizlerinde duşuk oranlarda galyum iceriği vardır. Boksit ve cinkonun saflaştırılması sırasında aluminyumla birlikte elde edilebilir. Metal potasyum hidroksit icinde, hidroksit cozeltisinin elektrolizi ile elde edilebilir. Tuzların elektrolizi ile metalik galyum elde edilir.
Galyum, doğada iki kararlı izotopun karışımı halinde bulunur. Bu izotoplardan “Galyum-69” yuzde 60,4, “Galyum-71” ise yuzde 39,6 oranında galyum icerir. Galyumun radyoaktif izotopları da vardır. “Galyum-67”, “Galyum-68” ve “Galyum-72” izotopları kanser araştırmalarında kullanılan maddelerdir.
[h=4]İnsan Elinde Eriyen Galyum, Metallere Saldırır [/h]Galyumun cok ilginc ozellikleri var. İnsana herhangi bir zarar vermeyen galyum, metallere ise adeta duşman. Hele ki aluminyumun baş duşmanı… Galyumun erime sıcaklığı cok duşuktur. Yaklaşık 30 derecelik sıcaklıklarda eriyebilme ozelliği sebebiyle galyumu elinize aldığınızda yaklaşık 37 derecelik vucut sıcaklığında hemen erir. Bardağa konulduğunda da yaklaşık 20 derece sıcaklıkta tekrar katılaşır. Zehirsiz olması sebebiyle cıvadan ayrılır. Yani cıva ile yapılamayan şakalarda kullanılabilir. Elinizde erittiğiniz galyumu rahatlıkla arkadaşınıza atarak şaka yapabilirsiniz. Sihirbazların kolaylıkla eğip buktukleri madeni para veya kaşıklar gibi materyaller de elde kolayca eriyen galyumdan uretilmiştir. Galyumun duşuk sıcaklıklarda erime ozelliğine sahip diğer elementler sezyum, rubidyum ve cıvadır.
Galyum, aluminyumun adeta korkulu ruyasıdır. Elde eridiği halde insanlara zarar vermeyen galyum, diğer metallere adeta saldıran bir niteliğe sahip. Aluminyum başta olmak uzere bircok metali kırılganlaştırır. Ozellikle aluminyumu kÂğıt gibi kırılganlaştırıyor. Aluminyumdan bir icecek kutusunun ustune galyum dokulduğunde, aluminyum yuzey kısa surede kırılganlaşıyor. Daha sonra aluminyum yuzeyi parmağınızla kırabilirsiniz veya koparabilirsiniz.
[h=4]Galyumla İlgili Bazı İlginc Bilgiler [/h]
Sıvı galyum metal veya cam kaplara konulduğunda katılaşırken kapları kırabilir.
Canlılarda galyum elementi bulunmaz.
Sulfurik asit ve dikromatla oluşturulan bir solusyona galyum karıştırıldığında sanki yeni bir yaşam formu ortaya cıkarır ve atan bir kalbe benzeyen hareketler yapar.
Galyum, arsenit ile birleştiğinde elektrik akımını lazer ışığına cevirir.
[h=4]Hangi Urunlerde Kullanılır? [/h]Galyum, bircok teknoloji urununde halen kullanılırken, gelecekte cığır acabilecek buluşların kaynağı olabilecek metaller arasında gosteriliyor. Ozellikle ileri teknoloji urunlerinin baş aktoru olabilecek niteliklere sahip.
Galyum; elektrik akımını lazer ışığına cevirme ozelliği sebebiyle CD-DVD calarlar ve optik suruculerin yapımında kullanılmaktadır. Yarı iletkenlerin uretiminde ve kızılotesi alıcılarda kullanılan bir metaldir. Elektronik endustrisinde yaygın olarak kullanılır. Led ışıklarda, guneş panellerinde faydalanılan galyum, blu-ray teknolojisinin de onemli bir elementidir. Yuksek kaynama noktası ozelliği sebebiyle termometrelerde kullanılır. Toksik olmayan ikame maddelerde de kullanımı yaygındır. Super iletken bileşeni, manyetik maddeler, ısı iletken ortamları, yuksek sıcaklıklara dayanıklı yağlar, sıcaklıklarda sertleşen madde bileşenlerinde galyumdan izler vardır.
Galyum nitrit; savunma, bilişim ve iletişim teknolojileri, askeri teknoloji, havacılık ve enerji dağıtım sistemlerinde kullanılırken, bu bileşiğin; enerji, bilişim ve otomotiv sektorlerindeki yeni sistemlerde cok onemli bir madde olacağı ongoruluyor. Galyum nitrit transistorleri, gelişmiş enerji verimliliği icin “mukemmel bir urun” olarak goruluyor. Gelecekte galyum nitrit temelli materyal ve cihazların teknolojide cığır acabileceği tahmin ediliyor.
Galyumun radyoaktif izotopu olan Galyum-72, kemik kanseri araştırmalarında ve bazı ilaclarda kullanılmaktadır. Galyumun yapay izotoplarından “Galyum-68 Dotatate” adlı madde, bazı kanser tumorlerinin yoğunluğu ve yaygınlığının tespitinde kullanılır. Bazı kanser uygulamalarında apse, osteomiyelit ve sarkoidoz gibi iltihaplı alanları ortaya cıkarmak icin taramadan once damarlara galyum icerikli bir solusyon enjekte edilir. Galyumla yapılan diagnostik bir testte ise, enfeksiyon, enflamasyon ve tumorler aranır. Bu tur testlerde galyum iceren solusyon damarlara enjekte edilir ve galyumun vucudun hangi bolgesinde toplandığı izlenir. Radyoaktif bir madde olan galyumun vucuda zerk edilmesiyle alınan radyasyon, rontgen uygulamalarından cok daha duşuktur.
Galyum ve bileşiklerinin kullanıldığı urunlerden bazıları şunlardır; cep telefonları, dokunmatik anahtarlar, basınc sensorları, mikrodalga fırınlar, kızılotesi ışın kullanılan cihazlar, nukleer reaktorler, aynalar, porselen, cam, elektrikli otomobiller, enerji nakil hatları, askeri radarlar, endustriyel cihazlar…
[h=4]Galyum Hangi Ulkelerde Bulunur? [/h]Galyum, nadir bulunan metallerden olduğu icin rezervleri ve uretimi sınırlıdır. Tespit edilen galyum rezervleri olsa da galyumun kullanım alanlarının sınırlı olması sebebiyle uretimi de sınırlı kalıyor.
Dunya genelinde yıllık galyum uretiminin 200 ton civarında olduğu tahmin ediliyor. Dunya galyum uretiminde yaklaşık yuzde 80 ’lik oranla Cin, başı cekiyor. 2030 yılında dunya galyum uretiminin yıllık 600 tona ulaşacağı ongoruluyor. Turkiye ’de de ozellikle cinko ve boksit yataklarında galyum iceren mineraller bulunuyor. Ekonomik galyum rezervi sınırlı olduğundan Turkiye ’deki galyum uretimi de sınırlı oranda yapılıyor.
Galyum; cıva, kalay ve gumuş gibi metallere benzeyen, ilginc ozellikleri olan bor grubu elementlerinden biri… Bir galyum parcasını elinize aldığınızda hemen erir ve cıva gibi olur. Zehirsiz olduğu icin cıva ile yapılamayan şakalar icin rahatlıkla kullanabilirsiniz. Yutmadığınız surece insan vucuduna zararı olmayan galyum, bircok metalle adeta savaşıyor. Aluminyum başta olmak uzere bazı metalleri kırılganlaştıran ozelliğiyle dikkat cekiyor. İnternet dunyasında meşhur “aluminyum eritme” videolarının baş aktoru olan galyum, sihirbazların eğip buktuğu materyallerin de hammaddesi aynı zamanda… Dilerseniz doğada nadir bulunan ve uretimi sınırlı olan bu ilginc metali yakından tanıyalım. [h=4]Tarihce [/h]Galyumu ilk kez keşfeden isim Fransız Paul Emile Lecog de Boisbaudran ’dır. 1875 yılında galyumu bulduğunda direkt kendi ismini vermek yerine bir kelime oyunuyla dolaylı yoldan ismine atıf yapmıştır. Şoyle ki; Fransa ’nın Latince ismi olan “Gallia”ya atfen “galyum” ismini kullanmıştır. Ancak soyadı olan “Lecog”un Latincesi “horoz” anlamındaki “gallus”tur. Yani galyumda bir şekilde kÂşifinin ismine atıf vardır. Fransa ’nın antik bir haritasının arka planında da gumuşî metalik renkte bir horoz simgesi vardır.
Bosibaudran, ilk etapta 430 kilogram cinko cevherinden 0,65 gram galyum elde etti. Galyumun hidroksitini, potasyum hidroksit cozeltisinde elektroliz ederek galyumu izole eden Boisbaudran, aluminyumla benzerliklerini ortaya koyarak aynı yıl icinde Fransız Bilimler Akademisi ’nde keşfini ilan etti.
Ancak Boisbaudran ’ın fark edemediği bir boşluğu Rus kimyager Dimitri Mendeleyev doldurdu. Mendeleyev, 1871 yılında oluşturulan periyodik element tablosundaki boşluklara dayanarak aluminyuma benzeyen ve henuz keşfedilmemiş, galyumun ozelliklerini taşıyan bir elementin varlığından bahsetti. Mendeleyev, periyodik tabloda aluminyumun altında bir element olabileceğini ongordu. Hatta bu elementin adını “ekaaluminyum” olarak onerdi. Bu boşluğun doldurulması 4 yıl sonra Boisbaudran ’ın galyumu keşfi ile gercekleşti ve Mendeleyev, galyumun tablodaki yerini belirledi.
[h=3]Kimyasal Ozellikleri [/h]Galyum; kimyasal simgesi “Ga”, atom numarası 31, kutle numarası 69,723 olan bir elementtir. Erime noktası 29,8 derece, kaynama noktası 2204 derecedir. 4. periyot elementleri arasında zayıf ve ağır metallerden bor grubunda yer alır. Aynı grupta bor, aluminyum, indiyum ve talyum gibi elementler bulunuyor. Gumuşî beyaz, mavimsi ve kırılgan bir yapısı vardır. Aluminyuma cok yakın benzerlikler gosterir. Saf galyum, parlak gumuş renkli cam parcacıklarına benzer. Kristal yapısı ortokubiktir. Herhangi bir metalin en geniş sıvı aralığına sahiptir. Yuksek sıcaklıklarda bile duşuk buhar basıncına sahiptir. Elektrik iletkenliği kurşundan azdır. Bıcakla kesilebilecek kadar yumuşaktır. Erimiş galyum, kalay ya da gumuşe benzer.
Bircok metalle kolayca bileşik oluşturabilir. Ozellikle duşuk sıcaklıklarda erime ozelliği bulunan alaşımların yapıtaşıdır. Ticari olarak genellikle aluminyum ve cinkonun bir yan urun olan galyumun en cok kullanılan bileşikleri galyum nitrit ve galyum arsenittir. Kuru havada kararlı olan galyumun yuzeyi, nemli havada veya oksijenli ortamlarda donuklaşır. Alkalilerle tepkimesinde hidrojen acığa cıkar.
Doğada saf olarak bulunmaz. Minerallerden elde edilmesi kolaydır. En onemli galyum kaynağı, yuzde 0,7 oranında galyum iceren germanittir. Diaspore, sfalerit, germanyum, boksit ve komur mineralleri galyum icerir. Cinko blendler, aluminyum killer, krom ve mangan filizlerinde duşuk oranlarda galyum iceriği vardır. Boksit ve cinkonun saflaştırılması sırasında aluminyumla birlikte elde edilebilir. Metal potasyum hidroksit icinde, hidroksit cozeltisinin elektrolizi ile elde edilebilir. Tuzların elektrolizi ile metalik galyum elde edilir.
Galyum, doğada iki kararlı izotopun karışımı halinde bulunur. Bu izotoplardan “Galyum-69” yuzde 60,4, “Galyum-71” ise yuzde 39,6 oranında galyum icerir. Galyumun radyoaktif izotopları da vardır. “Galyum-67”, “Galyum-68” ve “Galyum-72” izotopları kanser araştırmalarında kullanılan maddelerdir.
[h=4]İnsan Elinde Eriyen Galyum, Metallere Saldırır [/h]Galyumun cok ilginc ozellikleri var. İnsana herhangi bir zarar vermeyen galyum, metallere ise adeta duşman. Hele ki aluminyumun baş duşmanı… Galyumun erime sıcaklığı cok duşuktur. Yaklaşık 30 derecelik sıcaklıklarda eriyebilme ozelliği sebebiyle galyumu elinize aldığınızda yaklaşık 37 derecelik vucut sıcaklığında hemen erir. Bardağa konulduğunda da yaklaşık 20 derece sıcaklıkta tekrar katılaşır. Zehirsiz olması sebebiyle cıvadan ayrılır. Yani cıva ile yapılamayan şakalarda kullanılabilir. Elinizde erittiğiniz galyumu rahatlıkla arkadaşınıza atarak şaka yapabilirsiniz. Sihirbazların kolaylıkla eğip buktukleri madeni para veya kaşıklar gibi materyaller de elde kolayca eriyen galyumdan uretilmiştir. Galyumun duşuk sıcaklıklarda erime ozelliğine sahip diğer elementler sezyum, rubidyum ve cıvadır.
Galyum, aluminyumun adeta korkulu ruyasıdır. Elde eridiği halde insanlara zarar vermeyen galyum, diğer metallere adeta saldıran bir niteliğe sahip. Aluminyum başta olmak uzere bircok metali kırılganlaştırır. Ozellikle aluminyumu kÂğıt gibi kırılganlaştırıyor. Aluminyumdan bir icecek kutusunun ustune galyum dokulduğunde, aluminyum yuzey kısa surede kırılganlaşıyor. Daha sonra aluminyum yuzeyi parmağınızla kırabilirsiniz veya koparabilirsiniz.
[h=4]Galyumla İlgili Bazı İlginc Bilgiler [/h]
Sıvı galyum metal veya cam kaplara konulduğunda katılaşırken kapları kırabilir.
Canlılarda galyum elementi bulunmaz.
Sulfurik asit ve dikromatla oluşturulan bir solusyona galyum karıştırıldığında sanki yeni bir yaşam formu ortaya cıkarır ve atan bir kalbe benzeyen hareketler yapar.
Galyum, arsenit ile birleştiğinde elektrik akımını lazer ışığına cevirir.
[h=4]Hangi Urunlerde Kullanılır? [/h]Galyum, bircok teknoloji urununde halen kullanılırken, gelecekte cığır acabilecek buluşların kaynağı olabilecek metaller arasında gosteriliyor. Ozellikle ileri teknoloji urunlerinin baş aktoru olabilecek niteliklere sahip.
Galyum; elektrik akımını lazer ışığına cevirme ozelliği sebebiyle CD-DVD calarlar ve optik suruculerin yapımında kullanılmaktadır. Yarı iletkenlerin uretiminde ve kızılotesi alıcılarda kullanılan bir metaldir. Elektronik endustrisinde yaygın olarak kullanılır. Led ışıklarda, guneş panellerinde faydalanılan galyum, blu-ray teknolojisinin de onemli bir elementidir. Yuksek kaynama noktası ozelliği sebebiyle termometrelerde kullanılır. Toksik olmayan ikame maddelerde de kullanımı yaygındır. Super iletken bileşeni, manyetik maddeler, ısı iletken ortamları, yuksek sıcaklıklara dayanıklı yağlar, sıcaklıklarda sertleşen madde bileşenlerinde galyumdan izler vardır.
Galyum nitrit; savunma, bilişim ve iletişim teknolojileri, askeri teknoloji, havacılık ve enerji dağıtım sistemlerinde kullanılırken, bu bileşiğin; enerji, bilişim ve otomotiv sektorlerindeki yeni sistemlerde cok onemli bir madde olacağı ongoruluyor. Galyum nitrit transistorleri, gelişmiş enerji verimliliği icin “mukemmel bir urun” olarak goruluyor. Gelecekte galyum nitrit temelli materyal ve cihazların teknolojide cığır acabileceği tahmin ediliyor.
Galyumun radyoaktif izotopu olan Galyum-72, kemik kanseri araştırmalarında ve bazı ilaclarda kullanılmaktadır. Galyumun yapay izotoplarından “Galyum-68 Dotatate” adlı madde, bazı kanser tumorlerinin yoğunluğu ve yaygınlığının tespitinde kullanılır. Bazı kanser uygulamalarında apse, osteomiyelit ve sarkoidoz gibi iltihaplı alanları ortaya cıkarmak icin taramadan once damarlara galyum icerikli bir solusyon enjekte edilir. Galyumla yapılan diagnostik bir testte ise, enfeksiyon, enflamasyon ve tumorler aranır. Bu tur testlerde galyum iceren solusyon damarlara enjekte edilir ve galyumun vucudun hangi bolgesinde toplandığı izlenir. Radyoaktif bir madde olan galyumun vucuda zerk edilmesiyle alınan radyasyon, rontgen uygulamalarından cok daha duşuktur.
Galyum ve bileşiklerinin kullanıldığı urunlerden bazıları şunlardır; cep telefonları, dokunmatik anahtarlar, basınc sensorları, mikrodalga fırınlar, kızılotesi ışın kullanılan cihazlar, nukleer reaktorler, aynalar, porselen, cam, elektrikli otomobiller, enerji nakil hatları, askeri radarlar, endustriyel cihazlar…
[h=4]Galyum Hangi Ulkelerde Bulunur? [/h]Galyum, nadir bulunan metallerden olduğu icin rezervleri ve uretimi sınırlıdır. Tespit edilen galyum rezervleri olsa da galyumun kullanım alanlarının sınırlı olması sebebiyle uretimi de sınırlı kalıyor.
Dunya genelinde yıllık galyum uretiminin 200 ton civarında olduğu tahmin ediliyor. Dunya galyum uretiminde yaklaşık yuzde 80 ’lik oranla Cin, başı cekiyor. 2030 yılında dunya galyum uretiminin yıllık 600 tona ulaşacağı ongoruluyor. Turkiye ’de de ozellikle cinko ve boksit yataklarında galyum iceren mineraller bulunuyor. Ekonomik galyum rezervi sınırlı olduğundan Turkiye ’deki galyum uretimi de sınırlı oranda yapılıyor.