Bu yazımızda şekli anlamda olume bağlı tasarruf olan vasiyetname ceşitleri ve miras sozleşmelerinden bahsedeceğiz.
Şekli anlamda olume bağlı tasarruflar Medeni Kanun madde 531 ve devamında yer almaktadır. Vasiyet resmi şekilde veya miras bırakanın el yazısı ile ya da sozlu olarak yapılabilir.
[h=4]Resmi Vasiyetnamelerin Duzenlenmesi [/h]Resmi vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmi memur tarafından duzenlenir. Resmi memur noter, sulh hakimi veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir gorevli olabilir. Noter bulunmayan yerlerde, mahkeme yazı işleri muduru bakanlıkca noter ile yetkisi ile yetkilendirilebilir.
Borclar Kanunu olunceye kadar bakım sozleşmesi resmi vasiyetname biciminde yapılır şeklinde bahseder. Yargıtay ictihadı birleştirme kararı ise olunceye kadar bakım sozleşmesinin iceriğinde taşınmaz mulkiyetinin devri soz konusu ise o takdirde boyle bir sozleşmeyi yapmaya tapu memurları da yetkilidir şeklinde bahseder.
Medeni Kanun ’un resmi vasiyetname yapılmasına ilişkin ongorduğu kurallara uygun bicimde vasiyetname yapılırsa o vasiyetname veya miras sozleşmesi gecerli olur. Fakat bazı durumlarda Noter Kanunu Medeni Kanun ’un aradığı şartlardan daha fazlasını arayabilmektedir. Ornek olarak noterde resmi vasiyetname yapılırken noter Noterlik Kanunu hukumlerini tam anlamıyla uygulamayıp ama Medeni Kanun hukumleri cercevesinde resmi vasiyetname yapma hukumlerini uygulamış olursa bu resmi vasiyetname gecerli olur ancak noter Noterlik kanunu hukumlerine uymadığı icin disiplin soruşturması gecirip para cezası alabilir.
[h=4]Tanık Olarak Katılamayacak Olanlar [/h]Fiil ehliyeti bulunmayanlar, ceza mahkemesi karar ile kamu hizmetinden yasaklı olanlar, okuryazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, ust soyu ve alt soy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri resmi vasiyetnamenin duzenlenmesi sırasında tanık veya memur olarak bulunamazlar. Bu kişiler tanık veya memur olarak katılırlarsa vasiyetname tumden iptal edilir.
Vasiyetnamede Kazandırmada Bulunulamayacak Kişiler
Resmi vasiyetnamenin duzenlenmesine katılan tanıklara ve memura, bunların ust soy ve alt soy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz. Bu kişilere o vasiyetnamede kazandırmada bulunulursa, vasiyetname yine gecerlidir ancak bu kişilere yapılan kazandırmalar gecersizdir.
Vasiyetnamelerde birinci şekil okunarak ve imzalanarak duzenlenen resmi vasiyetnamedir. Bu tarz vasiyetnameleri kanun madde 533 ve 534 ’te duzenlemiştir. Bu vasiyetnamelerin ozelliği iceriğinin tanıklardan gizli olmasıdır. Tanıklar burada o kişinin tasarruf yapmaya ehil olduğuna ve onun son arzularını noterin kaleme aldığı şeklin kendi iradesine uygun olduğunu belirttiğine tanık olurlar.
Turk Medeni Kanunu madde 533- Miras bırakan, arzularını resmi memura bildirir. Bunun uzerine memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması icin miras bırakana verir.
Vasiyetname miras bırakan tarafından okunup imzalanır.
Memur, vasiyetnameye tarih koyarak imzalar.
Yargıtay kararlarında bu işlemdeki birlik ilkesine (Unitas Actus ilkesi) onem vermektedir. İşlemin başından sonuna kadar işleme katılan memurun aynı olması gerekir.
Butun imzaların el yazılı imza olması gerekir. Boyle bir durumda miras bırakan da parmak izi veya imza yerine bir alet kullanmak suretiyle imza atamaz. Cunku Medeni Kanun madde 533 ve 534 ’e gore duzenlenen vasiyet miras bırakanın okuryazar olmasına işaret eder. Bu şekilde el yazılı imza atamayacak olan kişiler Medeni Kanun madde 535 ’e gore vasiyet yapabilirler.
Avrupa ’da insanlar mektup yazdıklarında tarihin yanına bir de mahal yazarlar. Yazılı vasiyetnamenin de gecerli olabilmesi icin mahal de belirtilmesi lazımdır. Kişiler, vasiyetnamelerinde mahal bildirmedikleri zamanda vasiyetnamenin ayakta tutulabilmesi icin (Funda Testamenti ilkesi) vasiyet metni icinden onun nerede yazıldığı anlamaya calışılır. Bu durumu eski Turk Medeni Kanunu aramaktaydı. Resmi vasiyetnamede bu durum sorun değildir. Cunku resmi vasiyetname noterde yapılır ve noterin de yeri bellidir.
Vasiyetnamede birden fazla sayfa soz konusu ise Yargıtay 1. Hukuk Dairesi son sayfaya atılan imzayı yeterli saymıştır.
Bu koşullar sağlandıktan sonra ikinci aşamaya gecilir. Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra miras bırakan, vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını icerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan eder. Tanıklar bu beyanın kendi onlerinde yapıldığını ve miras bırakanı tasarrufa ehil gorduklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar, bunu da tanık şerhi denir. Tanık şerhi bilgisayar yazısı veya daktilo ile yazılmış olabilir ama altının imzalanması zorunludur. Vasiyetnameye tarih konulması, o tarihte miras bırakanın ehliyetinin var olup olmadığı ve birden fazla vasiyetname varsa hangisinin gecerli olduğunun anlaşılması noktalarında onem taşır.
[h=4]İmza Atamayacak Olanların Vasiyetname Hazırlama Durumu [/h]Kişi okuryazar olsa bile isterse madde 535 ’e gore vasiyetname hazırlayabilir ama okuryazar olmayanlar, gorme engelliler veya imza atmaya muktedir olmayanlar madde 533 ve 534 ’e gore değil madde 535 ’e gore vasiyet yapabilirler.
Miras bırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın onunde ona okur ve bunun uzerine miras bırakan vasiyetnamenin son arzularını icerdiğini beyan eder. Bu durumda tanıklar hem miras bırakanın beyanının kendi onlerinde yapıldığını ve onu tasarruf yapmaya ehil gorduklerini, hem vasiyetnamenin kendi onlerinde memur tarafından miras bırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamesinin son arzularını icerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.
Memura (noter veya sulh hakimi) tanıklar huzurunda bildirme,
Tanıkların miras bırakanı tasarrufa ehil gormeleri,
Vasiyetnamenin tanıklar onunde memur tarafından miras bırakana okunması,
Miras bırakanın yazılanların kendi arzusuna uygun olduğunu tanıkların huzurunda beyan etmesi,
Bu dort unsurun tanık şerhinde yer almaması halinde o vasiyetname iptal edilebilir.
Doktrinde birde bu kanunda ongorulmuş olan iki vasiyetnameden karma bir vasiyetname de uretilebileceği kabul edilmiştir. Karma vasiyetnamede dikkat edilmesi gereken temel husus ise;
1- Kanunda ongorulen amaca uygun olması
2- Kanunun getirdiği guvenceden daha az guvencesi olmamasıdır.
Burada bahsedilmek istenen kişinin madde 535 ’e gore vasiyet yapıp ekstradan o vasiyetin altına imza atmasıdır. Karma vasiyetnameden kasıt budur.
Vasiyetname yapıldığı zaman noter bir orneğini ilgilisine verir, bir orneğini dairede saklar ve miras bırakanın kayıtlı olduğu nufus dairesine bildirir. Bunun sebebi ise kişi olduğunde o nufus dairesinin notere haber vermesi gerekliliğinden kaynaklanmaktadır. Sonra noterlik o belgeyi kişinin nufusa kayıtlı olduğu sulh hukuk hakimliğine gonderir.
Miras bırakan yabancıysa tercuman cağrılır ve son arzuların bildirilmesi sırasında tanıkların da anlayabileceği şekilde eş zamanlı tercumeler yapılması gerekir.
[h=4]El Yazılı Vasiyetname [/h]El yazılı vasiyetnamenin duzenlendiği yıl, ay ve gun gosterilerek tamamen miras bırakanın el yazısı ile yazılmış ve imzalanmış olması mecburidir. El yazılı vasiyetname saklanmak uzere acık veya kapalı olarak notere, sulh hakimine veya yetkili memura bırakılabilir.
El yazılı vasiyetnamelerin faydası pratik ve masrafsız olmalarıdır. Bu vasiyetnameler icin tanık olması zorunlu değildir. Tek gereken şey el yazısı ile yazı yazabilme iktidarına sahip olabilmektir. Dolayısıyla ne noter ne de bir başkası iceriğini bilmez ama tehlikeli bir yontemdir. Vasiyetname bir kişinin eline gecer ve bu vasiyetnameden hoşnut kalmazsa kolay bir şekilde imha edebilir. Bazen de miras bırakan vasiyetnameyi yazar, olur ama ardından kimse vasiyetnameyi bulamaz veya başka bir tehlike olarak bu vasiyetnamelerin taklit edilebilmesi soz konusu olabilir veya miras bırakanın anlık duyguları etkisiyle aslında hic istemediği bir şekilde vasiyetname yazması soz konusu olabilir. Bir diğer durum ise vasiyetname noterde duzenlendiğinde, noter hukuk bilgisine sahip olduğu icin eksiklikleri giderebilme yetisine sahiptir ancak hukuk bilgisi olmayan bir kişi şekle aykırı vasiyet duzenlemiş olabilir ve vasiyetnamesi gecersiz olur. Bu durumlar soz konusu olabilecek tehlikelerdir.
Kural olarak kağıt ve kalem kullanılır ama farklı bir nesneye yonelmeyi gerektirecek bir durum varsa o da değerlendirilir. Kural olarak yazıda Turkce karakterler kullanılır ama farklı gerekceler varsa farklı alfabeler de kullanılabilir. Yargıtay bunları gecerli saymıştır, yeter ki kimliği tespite elverişli olsun.
El yazısı vasiyetname tamamen el yazısı ile yazılmalıdır. Bilgisayar yazısı veya daktilo ile yazılmış el yazılı vasiyetname gecersizdir. Ancak imza ve tarih kısımları yazıldıktan sonra bir kısım yer daktilo veya bilgisayar ile yazılmışsa ve ardından bir daha imza ve tarih atılmışsa sadece o ek olan kısımlar gecersiz sayılmakla yetinilir. Tarih gun/ay/yıl olarak belirtilmelidir. Mutlaka takvim tarihi belirtmeye gerek yoktur, o gunun net anlaşılacağı tarih soyleme şekli de kabul gorur. Ornek olarak, 2016 yılının kurban bayramının ucuncu gunu şeklinde bir belirlemede hangi gun oldu net olarak anlaşılır ve bu tarih gecerli sayılır. Ancak 2016 yılının kurban bayramı şeklinde belirleme yetersiz kalır, hangi gun olduğu kesin belirli değildir.
[h=4]Sozlu Vasiyetname [/h] Sozlu vasiyetname esas itibariyle kanun koyucunun arzuladığı bir vasiyet bicimi değildir ama olağanustu koşullarda başvurulmasına imkan verilen istisnai bir vasiyet turudur. Bu vasiyet yoluna başvurabilmek icin yukarıda bahsettiğimiz iki vasiyet turunden hicbirini yapamayacak durumda olmak gerekir. Bu bir on şarttır. Yani bir kişi el yazılı veya resmi vasiyetname yapma imkanına sahipse o taktirde sozlu vasiyetname yoluna gidemez.
Sozlu vasiyetname yapmak olume bağlı tasarrufta bulunan kişinin arzularının carpıtılmasına veya hic olmamış vakıanın varmış gibi gosterilmesine yol acabileceği icin mahzurlu bir yoldur.
Miras bırakanın sozlu vasiyetname yapabilmesi icin, yakın olum tehlikesi, ulaşım kesintisi, hastalık, savaş gibi olağanustu durumlar yuzunden el yazılı veya resmi vasiyetname yapamıyor olması gerekir. Belirttiğimiz cumlenin lafzından da anlaşılacağı gibi bu durumlar tahdidi (sınırlı) değildir, yeter ki olağanustu bir durum ortaya cıkmış olsun. Sadece boyle bir olağanustu durumun varlığı da yetmez el yazılı veya resmi vasiyetname yapabilme olasılığının da olmaması gerekir.
Sozlu vasiyetname icin koşullar oluştuktan sonra miras bırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları gorevini yukler. Resmi vasiyetname duzenlenmesinde tanıklara ilişkin yasaklar, sozlu vasiyetteki tanıklar icin de gecerlidir. Sadece okuryazar olma koşulu haric tutulmuştur. Tanıklardan ikisi de okuryazar ise birisi kendilerine yapılan beyanı gun/ay/yıl ve yer belirtmek uzere yazıya doker, ardından imzalar ve okuması icin diğer tanığa verir, metni okuduktan sonra o da imzalar. Bunlar yapıldıktan sonra sulh veya asliye mahkemesine giderler.
Diğer bir yol ise, tanıklar hicbir şey yazmazlar, ikisi de mahkemeye başvurur ve olanları anlatırlar, orada tutanağa gecirilir.
Yer olarak belirtilecek konum, miras bırakanın tanıklara hangi yerde son arzularını anlattıysa orasıdır. Yargıtay, tanıklar veya yakın cevresi icin hayati bir durum olmadıkca ilk fırsatta mahkemeye gitmeyi şart koşmuştur. Yargıtay burada aralığı cok dar tutmuştur, bir gun beklemeyi vakit gecirmeksizin koşulunun ihlali olarak varsaymıştır. Bunun sebebi ise, tanıkların o arada mirascılarla irtibata gecip yonlendirmeye veya bazı menfaat teminine yonelik olarak hareket etme durumunun soz konusu olabilmesidir.
Sozlu vasiyetname gecersiz sayılırsa olacak olan şey yasal intikaldir. Yasal intikal, şupheli bir intikaldense (sozlu vasiyetname) daha elverişlidir. Taraf menfaati veya birilerinin mağdur olmaması acısından tercihe daha şayandır.
Turk Medeni Kanunu madde 540/3- Sozlu vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yuksek rutbeli bir subay; ulke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yoneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yoneticisi hakim yerine gecer.
[h=4]Sozlu Vasiyetnamelerin Hukum İfade Edeceği Tarih [/h]Miras bırakan icin sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin uzerinden bir ay gecince sozlu vasiyet hukumden duşer.
Miras Sozleşmeleri
Miras sozleşmeleri olumlu ve olumsuz miras sozleşmeleri olarak iki turdur. Olumlu miras sozleşmeleri esas itibariyle miras bırakan ile diğer taraf arasında ivazlı veya ivazsız (karşılık veya karşılıksız) olarak bir olume bağlı tasarruf yapmaktır ve bu ya bir mirascı atama ya belirli bir mal bırakma veya bunlara ilaveten vasiyeti yerine getirme gorevlisi belirleme gibi hususları icerir. Diğer tur ise olumsuz miras sozleşmesidir ve bu sozleşme mirastan feragat olarak adlandırılır. Bu sozleşme coğunlukla saklı paylı mirascılar ile yapılır. Cunku yasal paylı mirascıların saklı payı yoksa vasiyetname yapmak suretiyle ona hicbir şey bırakmayarak mirasın dışında tutulabilir. Dolayısıyla muhatap saklı paylı mirascıdır.
Vasiyetname yapmak icin 15 yaşını doldurmuş olmak ve ayırtım gucune sahip olmak gerekiyordu ama miras sozleşmesi yapabilmek icin tam ehliyetli olmak, ergin olmak ve ayırtım gucune sahip ve kısıtlı olamamak gerekir. Eğer sozleşmede taraflardan birisi olume bağlı tasarruf yapıyorsa tam ehliyet aranır ama karşı taraf ya sadece sağlar arası borc altına giriyor veya hicbir edim borcu altına girmiyorsa onun icin genel ehliyet kuralları uygulanır.
Miras sozleşmeleri resmi şeklin dışında yapılamaz. Vasiyetname tek taraflı hukuksal bir işlem iken miras sozleşmesi iki taraflı bir hukuksal işlemdir. Miras sozleşmesi iki taraflı hukuksal işlem olduğu icin kanunda belirtilen haller dışında tek taraflı olarak bundan donulmesi mumkun değildir. Oysa vasiyetnameden her zaman donmek mumkundur, hatta resmi vasiyetnameden el yazılı vasiyetnameye donmek bile mumkundur.
Miras sozleşmelerinin bazen tek taraflı olanlarından bahsedilir. Bunlarda iki taraflı miras sozleşmeleridir, tek taraflıdan kasıt, tek tarafı borc altına sokmasından kaynaklanır. İki tarafı borc altına sokan miras sozleşmeleri ivazlı veya ivazsız olabilir. İvazsız bir miras sozleşmesi yapılmışsa feragat edenin alt soyu feragatten etkilenmez. Onlar yine halefiyet ilkesi gereği miras bırakanın mirascısı olmaya devam ederler. Buna karşın feragat eden ivaz olarak feragat etmişse onun alt soyu da bu feragatten etkilenir ve onlar da mirastan herhangi bir hak talep edemezler.
[h=4]Şekil [/h]Kanunun da belirlemesine gore miras sozleşmelerinin gecerli olabilmesi icin resmi vasiyetname şeklinde duzenlenmiş olmaları gerekir. Resmi vasiyetname icin okuryazar olanlar icin ayrı olmayanlar icin ayrı şekiller vardı, burada da o duruma atıf yapılmıştır.
Miras sozleşmesi duzenlenirken sozleşmenin tarafları, arzularını resmi memura aynı zamanda bildirirler ve duzenlenen sozleşmeyi memurun ve iki tanığın onunde imzalarlar. Miras bırakan okuryazar olmasa bile miras sozleşmesi yapabilir. Vasiyetname icin yapılan duzenleme miras sozleşmesi icin de gecerlidir. Ancak tek fark şudur ki, iki taraf olduğu icin iradeler resmi memura aynı anda bildirilir, okuryazar olanlar icinse aynı anda imzalanır. Tanık şerhleri o cercevede olur. Turk Medeni Kanunu madde 533 ve 534 ’e gore son arzular resmi memura yazılı veya sozlu bildirilirdi. Resmi memur da onu yazar veya yazdırırdı. Sonra okunması icin miras bırakana verir. Miras bırakan okuduktan sonra arzularına uygun olduğunu dile getirip imzalar. Sonra tanıklar huzura alınır ve onların huzurunda vasiyetnameyi yapan kişi belgedeki hususların son arzusuna uygun olduğunu dile getiriri ve kabul eder. Tanıklar iki şeye tanıklık eder; birincisi miras bırakanı vasiyet yapmaya ehil gorduklerine, ikincisi yazılanların son arzularına uygun olduğunun tanıklar huzurunda beyan edilmesidir. Miras sozleşmesindeki fark ise iki taraf birden arzularını notere bildirirler, iki taraf birden imza atarlar. Sonra tanıklar huzura alınır ama okuma yazma bilmeyenler icin iki taraf son arzularını memura bildirir, memur yazıya doker, memur yuksek sesle tanıklar huzurunda taraflara okur, taraflar altını imzalar ve tanıklar uc hususa tanıklık eder.
1- Tasarruf yapmaya ehil gorduklerine,
2- Son arzuların memur tarafından huzurlarında yuksek sesle okunmasına,
3- Karşı tarafın kendi son arzularına uygun olduğunu bildirmesine,
Eğer sozleşmeyi yapan taraflardan biri olume bağlı tasarrufta bulunmuyorsa temsilci katılabilir, ehliyet kuralları genel kurallara tabi olur. Yani tam ehliyetli olunmasına da luzum yoktur, onun yerine yasal temsilcisi de bulunabilir.
Şekli anlamda olume bağlı tasarruflar Medeni Kanun madde 531 ve devamında yer almaktadır. Vasiyet resmi şekilde veya miras bırakanın el yazısı ile ya da sozlu olarak yapılabilir.
[h=4]Resmi Vasiyetnamelerin Duzenlenmesi [/h]Resmi vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmi memur tarafından duzenlenir. Resmi memur noter, sulh hakimi veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir gorevli olabilir. Noter bulunmayan yerlerde, mahkeme yazı işleri muduru bakanlıkca noter ile yetkisi ile yetkilendirilebilir.
Borclar Kanunu olunceye kadar bakım sozleşmesi resmi vasiyetname biciminde yapılır şeklinde bahseder. Yargıtay ictihadı birleştirme kararı ise olunceye kadar bakım sozleşmesinin iceriğinde taşınmaz mulkiyetinin devri soz konusu ise o takdirde boyle bir sozleşmeyi yapmaya tapu memurları da yetkilidir şeklinde bahseder.
Medeni Kanun ’un resmi vasiyetname yapılmasına ilişkin ongorduğu kurallara uygun bicimde vasiyetname yapılırsa o vasiyetname veya miras sozleşmesi gecerli olur. Fakat bazı durumlarda Noter Kanunu Medeni Kanun ’un aradığı şartlardan daha fazlasını arayabilmektedir. Ornek olarak noterde resmi vasiyetname yapılırken noter Noterlik Kanunu hukumlerini tam anlamıyla uygulamayıp ama Medeni Kanun hukumleri cercevesinde resmi vasiyetname yapma hukumlerini uygulamış olursa bu resmi vasiyetname gecerli olur ancak noter Noterlik kanunu hukumlerine uymadığı icin disiplin soruşturması gecirip para cezası alabilir.
[h=4]Tanık Olarak Katılamayacak Olanlar [/h]Fiil ehliyeti bulunmayanlar, ceza mahkemesi karar ile kamu hizmetinden yasaklı olanlar, okuryazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, ust soyu ve alt soy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri resmi vasiyetnamenin duzenlenmesi sırasında tanık veya memur olarak bulunamazlar. Bu kişiler tanık veya memur olarak katılırlarsa vasiyetname tumden iptal edilir.
Vasiyetnamede Kazandırmada Bulunulamayacak Kişiler
Resmi vasiyetnamenin duzenlenmesine katılan tanıklara ve memura, bunların ust soy ve alt soy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz. Bu kişilere o vasiyetnamede kazandırmada bulunulursa, vasiyetname yine gecerlidir ancak bu kişilere yapılan kazandırmalar gecersizdir.
Vasiyetnamelerde birinci şekil okunarak ve imzalanarak duzenlenen resmi vasiyetnamedir. Bu tarz vasiyetnameleri kanun madde 533 ve 534 ’te duzenlemiştir. Bu vasiyetnamelerin ozelliği iceriğinin tanıklardan gizli olmasıdır. Tanıklar burada o kişinin tasarruf yapmaya ehil olduğuna ve onun son arzularını noterin kaleme aldığı şeklin kendi iradesine uygun olduğunu belirttiğine tanık olurlar.
Turk Medeni Kanunu madde 533- Miras bırakan, arzularını resmi memura bildirir. Bunun uzerine memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması icin miras bırakana verir.
Vasiyetname miras bırakan tarafından okunup imzalanır.
Memur, vasiyetnameye tarih koyarak imzalar.
Yargıtay kararlarında bu işlemdeki birlik ilkesine (Unitas Actus ilkesi) onem vermektedir. İşlemin başından sonuna kadar işleme katılan memurun aynı olması gerekir.
Butun imzaların el yazılı imza olması gerekir. Boyle bir durumda miras bırakan da parmak izi veya imza yerine bir alet kullanmak suretiyle imza atamaz. Cunku Medeni Kanun madde 533 ve 534 ’e gore duzenlenen vasiyet miras bırakanın okuryazar olmasına işaret eder. Bu şekilde el yazılı imza atamayacak olan kişiler Medeni Kanun madde 535 ’e gore vasiyet yapabilirler.
Avrupa ’da insanlar mektup yazdıklarında tarihin yanına bir de mahal yazarlar. Yazılı vasiyetnamenin de gecerli olabilmesi icin mahal de belirtilmesi lazımdır. Kişiler, vasiyetnamelerinde mahal bildirmedikleri zamanda vasiyetnamenin ayakta tutulabilmesi icin (Funda Testamenti ilkesi) vasiyet metni icinden onun nerede yazıldığı anlamaya calışılır. Bu durumu eski Turk Medeni Kanunu aramaktaydı. Resmi vasiyetnamede bu durum sorun değildir. Cunku resmi vasiyetname noterde yapılır ve noterin de yeri bellidir.
Vasiyetnamede birden fazla sayfa soz konusu ise Yargıtay 1. Hukuk Dairesi son sayfaya atılan imzayı yeterli saymıştır.
Bu koşullar sağlandıktan sonra ikinci aşamaya gecilir. Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra miras bırakan, vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını icerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan eder. Tanıklar bu beyanın kendi onlerinde yapıldığını ve miras bırakanı tasarrufa ehil gorduklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar, bunu da tanık şerhi denir. Tanık şerhi bilgisayar yazısı veya daktilo ile yazılmış olabilir ama altının imzalanması zorunludur. Vasiyetnameye tarih konulması, o tarihte miras bırakanın ehliyetinin var olup olmadığı ve birden fazla vasiyetname varsa hangisinin gecerli olduğunun anlaşılması noktalarında onem taşır.
[h=4]İmza Atamayacak Olanların Vasiyetname Hazırlama Durumu [/h]Kişi okuryazar olsa bile isterse madde 535 ’e gore vasiyetname hazırlayabilir ama okuryazar olmayanlar, gorme engelliler veya imza atmaya muktedir olmayanlar madde 533 ve 534 ’e gore değil madde 535 ’e gore vasiyet yapabilirler.
Miras bırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın onunde ona okur ve bunun uzerine miras bırakan vasiyetnamenin son arzularını icerdiğini beyan eder. Bu durumda tanıklar hem miras bırakanın beyanının kendi onlerinde yapıldığını ve onu tasarruf yapmaya ehil gorduklerini, hem vasiyetnamenin kendi onlerinde memur tarafından miras bırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamesinin son arzularını icerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.
Memura (noter veya sulh hakimi) tanıklar huzurunda bildirme,
Tanıkların miras bırakanı tasarrufa ehil gormeleri,
Vasiyetnamenin tanıklar onunde memur tarafından miras bırakana okunması,
Miras bırakanın yazılanların kendi arzusuna uygun olduğunu tanıkların huzurunda beyan etmesi,
Bu dort unsurun tanık şerhinde yer almaması halinde o vasiyetname iptal edilebilir.
Doktrinde birde bu kanunda ongorulmuş olan iki vasiyetnameden karma bir vasiyetname de uretilebileceği kabul edilmiştir. Karma vasiyetnamede dikkat edilmesi gereken temel husus ise;
1- Kanunda ongorulen amaca uygun olması
2- Kanunun getirdiği guvenceden daha az guvencesi olmamasıdır.
Burada bahsedilmek istenen kişinin madde 535 ’e gore vasiyet yapıp ekstradan o vasiyetin altına imza atmasıdır. Karma vasiyetnameden kasıt budur.
Vasiyetname yapıldığı zaman noter bir orneğini ilgilisine verir, bir orneğini dairede saklar ve miras bırakanın kayıtlı olduğu nufus dairesine bildirir. Bunun sebebi ise kişi olduğunde o nufus dairesinin notere haber vermesi gerekliliğinden kaynaklanmaktadır. Sonra noterlik o belgeyi kişinin nufusa kayıtlı olduğu sulh hukuk hakimliğine gonderir.
Miras bırakan yabancıysa tercuman cağrılır ve son arzuların bildirilmesi sırasında tanıkların da anlayabileceği şekilde eş zamanlı tercumeler yapılması gerekir.
[h=4]El Yazılı Vasiyetname [/h]El yazılı vasiyetnamenin duzenlendiği yıl, ay ve gun gosterilerek tamamen miras bırakanın el yazısı ile yazılmış ve imzalanmış olması mecburidir. El yazılı vasiyetname saklanmak uzere acık veya kapalı olarak notere, sulh hakimine veya yetkili memura bırakılabilir.
El yazılı vasiyetnamelerin faydası pratik ve masrafsız olmalarıdır. Bu vasiyetnameler icin tanık olması zorunlu değildir. Tek gereken şey el yazısı ile yazı yazabilme iktidarına sahip olabilmektir. Dolayısıyla ne noter ne de bir başkası iceriğini bilmez ama tehlikeli bir yontemdir. Vasiyetname bir kişinin eline gecer ve bu vasiyetnameden hoşnut kalmazsa kolay bir şekilde imha edebilir. Bazen de miras bırakan vasiyetnameyi yazar, olur ama ardından kimse vasiyetnameyi bulamaz veya başka bir tehlike olarak bu vasiyetnamelerin taklit edilebilmesi soz konusu olabilir veya miras bırakanın anlık duyguları etkisiyle aslında hic istemediği bir şekilde vasiyetname yazması soz konusu olabilir. Bir diğer durum ise vasiyetname noterde duzenlendiğinde, noter hukuk bilgisine sahip olduğu icin eksiklikleri giderebilme yetisine sahiptir ancak hukuk bilgisi olmayan bir kişi şekle aykırı vasiyet duzenlemiş olabilir ve vasiyetnamesi gecersiz olur. Bu durumlar soz konusu olabilecek tehlikelerdir.
Kural olarak kağıt ve kalem kullanılır ama farklı bir nesneye yonelmeyi gerektirecek bir durum varsa o da değerlendirilir. Kural olarak yazıda Turkce karakterler kullanılır ama farklı gerekceler varsa farklı alfabeler de kullanılabilir. Yargıtay bunları gecerli saymıştır, yeter ki kimliği tespite elverişli olsun.
El yazısı vasiyetname tamamen el yazısı ile yazılmalıdır. Bilgisayar yazısı veya daktilo ile yazılmış el yazılı vasiyetname gecersizdir. Ancak imza ve tarih kısımları yazıldıktan sonra bir kısım yer daktilo veya bilgisayar ile yazılmışsa ve ardından bir daha imza ve tarih atılmışsa sadece o ek olan kısımlar gecersiz sayılmakla yetinilir. Tarih gun/ay/yıl olarak belirtilmelidir. Mutlaka takvim tarihi belirtmeye gerek yoktur, o gunun net anlaşılacağı tarih soyleme şekli de kabul gorur. Ornek olarak, 2016 yılının kurban bayramının ucuncu gunu şeklinde bir belirlemede hangi gun oldu net olarak anlaşılır ve bu tarih gecerli sayılır. Ancak 2016 yılının kurban bayramı şeklinde belirleme yetersiz kalır, hangi gun olduğu kesin belirli değildir.
[h=4]Sozlu Vasiyetname [/h] Sozlu vasiyetname esas itibariyle kanun koyucunun arzuladığı bir vasiyet bicimi değildir ama olağanustu koşullarda başvurulmasına imkan verilen istisnai bir vasiyet turudur. Bu vasiyet yoluna başvurabilmek icin yukarıda bahsettiğimiz iki vasiyet turunden hicbirini yapamayacak durumda olmak gerekir. Bu bir on şarttır. Yani bir kişi el yazılı veya resmi vasiyetname yapma imkanına sahipse o taktirde sozlu vasiyetname yoluna gidemez.
Sozlu vasiyetname yapmak olume bağlı tasarrufta bulunan kişinin arzularının carpıtılmasına veya hic olmamış vakıanın varmış gibi gosterilmesine yol acabileceği icin mahzurlu bir yoldur.
Miras bırakanın sozlu vasiyetname yapabilmesi icin, yakın olum tehlikesi, ulaşım kesintisi, hastalık, savaş gibi olağanustu durumlar yuzunden el yazılı veya resmi vasiyetname yapamıyor olması gerekir. Belirttiğimiz cumlenin lafzından da anlaşılacağı gibi bu durumlar tahdidi (sınırlı) değildir, yeter ki olağanustu bir durum ortaya cıkmış olsun. Sadece boyle bir olağanustu durumun varlığı da yetmez el yazılı veya resmi vasiyetname yapabilme olasılığının da olmaması gerekir.
Sozlu vasiyetname icin koşullar oluştuktan sonra miras bırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları gorevini yukler. Resmi vasiyetname duzenlenmesinde tanıklara ilişkin yasaklar, sozlu vasiyetteki tanıklar icin de gecerlidir. Sadece okuryazar olma koşulu haric tutulmuştur. Tanıklardan ikisi de okuryazar ise birisi kendilerine yapılan beyanı gun/ay/yıl ve yer belirtmek uzere yazıya doker, ardından imzalar ve okuması icin diğer tanığa verir, metni okuduktan sonra o da imzalar. Bunlar yapıldıktan sonra sulh veya asliye mahkemesine giderler.
Diğer bir yol ise, tanıklar hicbir şey yazmazlar, ikisi de mahkemeye başvurur ve olanları anlatırlar, orada tutanağa gecirilir.
Yer olarak belirtilecek konum, miras bırakanın tanıklara hangi yerde son arzularını anlattıysa orasıdır. Yargıtay, tanıklar veya yakın cevresi icin hayati bir durum olmadıkca ilk fırsatta mahkemeye gitmeyi şart koşmuştur. Yargıtay burada aralığı cok dar tutmuştur, bir gun beklemeyi vakit gecirmeksizin koşulunun ihlali olarak varsaymıştır. Bunun sebebi ise, tanıkların o arada mirascılarla irtibata gecip yonlendirmeye veya bazı menfaat teminine yonelik olarak hareket etme durumunun soz konusu olabilmesidir.
Sozlu vasiyetname gecersiz sayılırsa olacak olan şey yasal intikaldir. Yasal intikal, şupheli bir intikaldense (sozlu vasiyetname) daha elverişlidir. Taraf menfaati veya birilerinin mağdur olmaması acısından tercihe daha şayandır.
Turk Medeni Kanunu madde 540/3- Sozlu vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yuksek rutbeli bir subay; ulke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yoneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yoneticisi hakim yerine gecer.
[h=4]Sozlu Vasiyetnamelerin Hukum İfade Edeceği Tarih [/h]Miras bırakan icin sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin uzerinden bir ay gecince sozlu vasiyet hukumden duşer.
Miras Sozleşmeleri
Miras sozleşmeleri olumlu ve olumsuz miras sozleşmeleri olarak iki turdur. Olumlu miras sozleşmeleri esas itibariyle miras bırakan ile diğer taraf arasında ivazlı veya ivazsız (karşılık veya karşılıksız) olarak bir olume bağlı tasarruf yapmaktır ve bu ya bir mirascı atama ya belirli bir mal bırakma veya bunlara ilaveten vasiyeti yerine getirme gorevlisi belirleme gibi hususları icerir. Diğer tur ise olumsuz miras sozleşmesidir ve bu sozleşme mirastan feragat olarak adlandırılır. Bu sozleşme coğunlukla saklı paylı mirascılar ile yapılır. Cunku yasal paylı mirascıların saklı payı yoksa vasiyetname yapmak suretiyle ona hicbir şey bırakmayarak mirasın dışında tutulabilir. Dolayısıyla muhatap saklı paylı mirascıdır.
Vasiyetname yapmak icin 15 yaşını doldurmuş olmak ve ayırtım gucune sahip olmak gerekiyordu ama miras sozleşmesi yapabilmek icin tam ehliyetli olmak, ergin olmak ve ayırtım gucune sahip ve kısıtlı olamamak gerekir. Eğer sozleşmede taraflardan birisi olume bağlı tasarruf yapıyorsa tam ehliyet aranır ama karşı taraf ya sadece sağlar arası borc altına giriyor veya hicbir edim borcu altına girmiyorsa onun icin genel ehliyet kuralları uygulanır.
Miras sozleşmeleri resmi şeklin dışında yapılamaz. Vasiyetname tek taraflı hukuksal bir işlem iken miras sozleşmesi iki taraflı bir hukuksal işlemdir. Miras sozleşmesi iki taraflı hukuksal işlem olduğu icin kanunda belirtilen haller dışında tek taraflı olarak bundan donulmesi mumkun değildir. Oysa vasiyetnameden her zaman donmek mumkundur, hatta resmi vasiyetnameden el yazılı vasiyetnameye donmek bile mumkundur.
Miras sozleşmelerinin bazen tek taraflı olanlarından bahsedilir. Bunlarda iki taraflı miras sozleşmeleridir, tek taraflıdan kasıt, tek tarafı borc altına sokmasından kaynaklanır. İki tarafı borc altına sokan miras sozleşmeleri ivazlı veya ivazsız olabilir. İvazsız bir miras sozleşmesi yapılmışsa feragat edenin alt soyu feragatten etkilenmez. Onlar yine halefiyet ilkesi gereği miras bırakanın mirascısı olmaya devam ederler. Buna karşın feragat eden ivaz olarak feragat etmişse onun alt soyu da bu feragatten etkilenir ve onlar da mirastan herhangi bir hak talep edemezler.
[h=4]Şekil [/h]Kanunun da belirlemesine gore miras sozleşmelerinin gecerli olabilmesi icin resmi vasiyetname şeklinde duzenlenmiş olmaları gerekir. Resmi vasiyetname icin okuryazar olanlar icin ayrı olmayanlar icin ayrı şekiller vardı, burada da o duruma atıf yapılmıştır.
Miras sozleşmesi duzenlenirken sozleşmenin tarafları, arzularını resmi memura aynı zamanda bildirirler ve duzenlenen sozleşmeyi memurun ve iki tanığın onunde imzalarlar. Miras bırakan okuryazar olmasa bile miras sozleşmesi yapabilir. Vasiyetname icin yapılan duzenleme miras sozleşmesi icin de gecerlidir. Ancak tek fark şudur ki, iki taraf olduğu icin iradeler resmi memura aynı anda bildirilir, okuryazar olanlar icinse aynı anda imzalanır. Tanık şerhleri o cercevede olur. Turk Medeni Kanunu madde 533 ve 534 ’e gore son arzular resmi memura yazılı veya sozlu bildirilirdi. Resmi memur da onu yazar veya yazdırırdı. Sonra okunması icin miras bırakana verir. Miras bırakan okuduktan sonra arzularına uygun olduğunu dile getirip imzalar. Sonra tanıklar huzura alınır ve onların huzurunda vasiyetnameyi yapan kişi belgedeki hususların son arzusuna uygun olduğunu dile getiriri ve kabul eder. Tanıklar iki şeye tanıklık eder; birincisi miras bırakanı vasiyet yapmaya ehil gorduklerine, ikincisi yazılanların son arzularına uygun olduğunun tanıklar huzurunda beyan edilmesidir. Miras sozleşmesindeki fark ise iki taraf birden arzularını notere bildirirler, iki taraf birden imza atarlar. Sonra tanıklar huzura alınır ama okuma yazma bilmeyenler icin iki taraf son arzularını memura bildirir, memur yazıya doker, memur yuksek sesle tanıklar huzurunda taraflara okur, taraflar altını imzalar ve tanıklar uc hususa tanıklık eder.
1- Tasarruf yapmaya ehil gorduklerine,
2- Son arzuların memur tarafından huzurlarında yuksek sesle okunmasına,
3- Karşı tarafın kendi son arzularına uygun olduğunu bildirmesine,
Eğer sozleşmeyi yapan taraflardan biri olume bağlı tasarrufta bulunmuyorsa temsilci katılabilir, ehliyet kuralları genel kurallara tabi olur. Yani tam ehliyetli olunmasına da luzum yoktur, onun yerine yasal temsilcisi de bulunabilir.