
Planor, havanın uygun şartlarını kullanarak havalanabilen ve uzun sure ucabilen motorsuz hava aracıdır. Kanatları, havada kalmasını ve suzulmesini sağlar.
Planor, motorsuz ve hafif bir hava aracıdır. Kanat yapısı sebebiyle havalanan ve suzulebilen planor, ucmak ve adrenalin yaşamak isteyenlerin tercih ettiği bir arac. Pilotaj yeteneklerini, ucma durtulerini geliştirme ozelliği olan hafif bir ucak aynı zamanda. Sportif havacılığın en cok gelişme gosteren dallarından biridir. “Motorsuz ucak mı olur?” sorusu aklınıza gelebilir. Hatta bu ucak kilometrelerce ucabilir ve saatlerce havada kalabiliyorsa ayrı bir şaşkınlık yaşayabilirsiniz. Gercekten de boyle bir ucak var ve saatlerce havada kalabiliyor, kilometrelerce ucabiliyor. Farklı bir ucuş deneyimi yaşatan planorle 16 yaşından itibaren ucabilirsiniz. Planor eğitimleri Turkiye ’de sadece Turk Hava Kurumu bunyesindeki İnonu Ucuş Eğitim Merkezi ’nde yapılıyor. HezÂrfen Ahmet Celebi gibi kanat takıp Galata Kulesi ’nden Uskudar ’a ucamayabiliriz; ancak planorlerle rahatlıkla ucuz bir ucuş keyfi yaşayabilirsiniz.

(Otto Lilienthal, bir ucuş denemesi yaparken...)
[h=4]Tarihi [/h]Planorun tarihi 1800 ’lu yılların sonlarına kadar uzanıyor. 1871 yılında Alphonse Penaud, ilk defa yapısal dengeli bir model ucakla Paris ’te 11 saniyede 40 metre ucurarak havacılıkta cığır actı. “Phanophore” adını verdiği bu ucak, tarihteki ilk yapısal dengeli motorsuz ucaktır.
1886 yılında Alman muhendis Otto Lilienthal, icat etti planor tarzı kanatlarla Berlin yakınlarındaki bir tepe ustunden ucuş denemeleri yaptı. Denemelerinin bircoğunda başarılı oldu. Bu kanatlarla kilometrelerce ucmayı başaran Lilienthal, havanın yukseltme gucunu kullanarak ucan ilk kişidir. Bu bakımdan Lilienthal, “modern planorculuğun babası” olarak anılır. Lilienthal, bir deneme ucuşunda duşerek hayatını kaybetmiştir.
Amerikalı bisiklet ustaları Orville ve Wilbur Wright kardeşler, 1900 ’lu yılların başlarında motorlu ucuş denemelerinden once on testlerde planor kullandı. Birinci Dunya Savaşı ’ndan sonra Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri ’nde (ABD) spor amaclı planorler yapıldı. 1930 ’lu yıllarda planorlerin sportif kullanımı yaygınlaşmaya başladı. İkinci Dunya Savaşı ’nda asker taşımak icin askeri amaclarla kullanıldı.
Turkiye ’de ilk kez, 1935 yılında, Ataturk ’un talimatıyla Turk Hava Kurumu (THK) bunyesinde Planorculuk Okulu acıldı. Bu tarihten gunumuze kadar THK bunyesinde planor eğitimleri verilmektedir.
“Planor” kelimesi, Fransızca “suzulerek ucmak” anlamındaki bir sozcukten turetilmiştir. Eski İngilizcede “glidan” olarak adlandırılmıştır.

[h=3]Ozellikleri Nelerdir? [/h]Planor, havadan ağır, motorsuz bir hava aracıdır. Ancak kalkacak kadar gucu olan ve gerektiğinde ucuşları uzatmak icin kullanılan kucuk motorlu planorler de vardır. Kanatlarının yapısı, aerodinamik verimliliği, pilot yeri ve kumandaları bakımından farklı turleri bulunuyor. Motorsuz planorlerin kalkışı başka bir motorlu ucak tarafından veya pist başındaki makara sistemi sayesinde sağlanıyor. Sabit kanatları, yapısı sayesinde kaldırıcı guc oluşturur. Uzun kanatları ruzgÂr akımlarını yakalar, aracın havalanmasını ve suzulmesini sağlar.
Planorun havalanması icin uzak bir noktadaki makaralı vince bağlı halatlar, planoru 120 kilometre hızla cekiyor ve planor kanat yapısının yardımıyla havalanıyor. Kalkış icin bir ucak veya kara aracı da kullanılabiliyor. Daha masrafsız olduğu icin genellikle vincle kalkış yontemi kullanılıyor. Sırt kalkış veya termal ısı yontemleri ile yukselebiliyor. Bu sebeple sağlıklı bir ucuş icin hava koşulları buyuk onem taşıyor. Ozellikle sıcak hava akımları daha kolay yukselmesini, havada daha cok kalmasını ve daha iyi suzulmesini sağlar.
Aracın ağırlığı yaklaşık 500 kilogram. Tek veya iki kişilik kapalı bir kokpiti bulunuyor. Motoruz olduğu icin sessiz bir ucuş keyfi yaşatıyor. Planorlerde de, ucaklardaki gibi ucuş kontrol cihazları ve aletleri, iniş takımları ve yukseklik gostergesi (altimetre) gibi parcaları bulunuyor. Genellikle fiberglas, plastik ve kontrplak gibi hafif malzemelerden veya aluminyum gibi hafif alaşımlı metallerden uretiliyor. Govdenin altındaki tek tekerlek iniş icin yeterli oluyor. Yumuşak ve otlak alanlara iniş yapabiliyor. Planorler, saat 165 mil hız yapabiliyor. Havada kalışı ve ilerlemesi hava fileleri denilen parcalar tarafından sağlanıyor. Planorun ileri gidişi pozisyonunda oluşan hava fileleri, kanat ustu profil kesiti sayesinde kanat ustunde turbulans oluşturuyor. Kanat altı profil kesiti sebebiyle de hava fileleri kanat altında kaldırıcı guc oluşturuyor. Bu şekilde havada kalma ve ilerleme sağlanıyor. Kanat ozellikleri sebebiyle cok kısa mesafede iniş ve kalkış yapabiliyor. Planor, genelde ovaları cevreleyen kucuk tepeli bolgelerde daha verimli ucuş imkÂnı sağlar. Ovaları cevreleyen tepeler arasında ısınan bolgeden yukselen hava, soğuk bolgelere doğru akarken planoru iterek havalandırır. Bu şekilde ucuş sağlanır.
Turkiye ’de planor ucuşları icin en uygun bolgelerden biri Eskişehir ’in İnonu ilcesi. İnonu ’deki planor sahası, kuzey ruzgÂrlarının yukseldiği noktada bulunuyor. İnonu ’de biri 90 metre, diğer 11 metre uzunluğunda iki planor pisti bulunuyor.

[h=3]Planor Pilotu Nasıl Olunur, Eğitimler Nelerdir? [/h]Turkiye ’de Turk Hava Kurumu bunyesindeki Eskişehir İnonu Havacılık Eğitim Merkezi ’nde ceşitli tarihlerde başlangıc kursu, tekamul kursu ve ileri tekamul kursu acılıyor. Planor pilotluğunun başlangıcı niteliğindeki kursa katılabilmek icin bazı şartları yerine getirmek gerekiyor. Oncelikle 16 yaşından gun almak gerekiyor. En az ilkoğretim okulu mezunu olanlar; 1,55-1,90 metre boyunda, 45-90 kilogram ağırlığında olan kişiler başvuru yapabiliyor. Planorluk başlangıc kursu 18 gun suruyor. Hava koşullarına gore kurs suresi uzayabiliyor. Kursa devamlılık mecburiyeti bulunuyor. Kurs boyunca 7 sorti ucuş yapılıyor. Kursiyerlere ucuş sırasında paraşut takılıyor.
Başlangıc kursu icin istenen belgeler şunlardır; oğrenim belgesi, nufus cuzdan fotokopisi, adli sicil kaydı, başvuru dilekcesi, 6 adet vesikalık fotoğraf, ferdi kaza sigorta policesi (ucuş suresi boyunca), kan grubu belgesi, sağlık raporu (Beş hekim imzalı ve “ucuşa, atlayışa elverişlidir” ibaresiyle), 18 yaşından kucukler icin veli/vasi imzalı muvaffakatname, 18 yaşından buyukler icin taahhutname…
Planor pilotluğu lisans eğitimi icin de 17 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor. Teorik ve ucuş eğitimini tamamlayan pilot adayı icin en az lise veya dengi okul mezunu olma şartı aranıyor. Yetkili kurumlarda sağlık raporu ve sağlık sertifikası alması gerekiyor. Planor pilotluğu lisans eğitimi icin istenen belgeler şunlardır; oğrenim durum belgesi, nufus cuzdan fotokopisi, adli sicil kaydı, başvuru dilekcesi, 6 adet vesikalık fotoğraf, ferdi kaza sigorta policesi (ucuş suresi boyunca), kan grubu belgesi…
Planor eğitiminde ruzgÂrlar, hava durumu, yerdeki havanın sıcaklığı (termal), bulut hareketleri gibi etkenler oğretiliyor. Bu bilgiler ne kadar iyiyse o kadar uzun sure havada kalabilirsiniz. Ayrıca, bu bilgiler sayesinde sağlıklı bir ucuş ve sarsılmadan iniş yapabilirsiniz. Bu sebeple, planorun meteoroloji bilgisi, motorlu bir ucağın pilotunun meteoroloji bilgisinden daha iyi olmalı.
Planorluk eğitiminde 24 saat hoca ile 6 saat de yalnız ucuş yapılıyor. Yalnız ucamayan veya yalnız ucmaya yeterli gorulmeyen kursiyer, pilot lisansı alamıyor. Eğitimde ayrıca 50 saat teorik ders veriliyor. Eğitimde başarılı olabilmek icin bu derslerden 75 ve uzeri puan almak gerekiyor. Teorik dersler şunlar; hava hukuku, hava aracı bilgisi, ucuş performansı ve planlama, insan performansı ve limitleri, meteoroloji, seyrusefer, ucuş prensipleri, haberleşme usulleri, yelken-termik, ilk yardım, acil durum usulleri…
Planorluk eğitiminde dort safhada başarılı olmak gerekiyor. Bu safhaları başarı ile tamamlayan adaylar pilot brovesi takabiliyor. Ucuş safhalarını şoyle sıralayabiliriz;
Planor ‘A ’ Brovesi Safhası: İntibak, basit-devamlı tesirler, duz ucuş, donuş, iniş kalkış eğitimleri ile solo meydan turu ucuşu
Planor ‘B ’ Brovesi Safhası: Carpma ruzgÂr ile irtifa alma eğitimi ve solo yelken ucuşu
Planor ‘C ’ Brovesi Safhası: Kuru ve bulut termiği ile irtifa alma eğitimini ve solo termik ucuşu
Planor Pilot Lisansı Safhası: Ceker ucak/motorlu planor ile kalkış, seyrusefer eğitimlerini ve lisans alma ucuşu.
[h=4]Bunları Biliyor musunuz? [/h]
1930 yılında Frank Hawks adlı Amerikalı bir pilot, “Texaco Eaglet” adlı planorle 8 gunde San Diego ’dan New York ’a kadar uctu. Hawks ’ın bu ucuşu, planor etkinliklerinin yaygınlaşmasına on ayak oldu.Hava Harp Okulu oğrencileri, her yıl yaz kamplarında planor eğitimi alıyor. Geleceğin savaş ucağı pilotları, planorle yere farklı bir acıdan bakıyor ve farklı sorti imkÂnları buluyor.
Bazı planorler uzay aracı olarak, bazıları da askeri amaclı savaşlarda kullanılmıştır.
İkinci Dunya Savaşı ’nın sonlarında 1944 yılında bir planor, savaş esirlerinin potansiyel bir kacış yontemi olarak gizlice inşa edildi.
Usta bir pilot planor ile kilometrelerce ucabilir, kişisel şartlarına gore 2 gun havada kalabilir.
Planorler, uygun hava koşullarında saatte 280 kilometre hıza ulaşabilir.
Turkiye ’de THK bunyesinde yapılabilen planorculuk, Amerika ve Avrupa ’da cok sayıda amator kulup tarafından yapılmaktadır.
THK, bunyesindeki kursların haricinde talep halinde bolgesel kurslar da acabiliyor.
19. yuzyılında başlarında Trabzon ’un Of ilcesinde yaşayan Veli Direko adlı bir medrese hocasının, bir arkadaşı ile bir martının kanadını inceleyerek tahtalardan planor benzeri bir kanat yaptıkları ve Direko ’nun bu kanatla 200 metre uctuğu rivayet edilir.
Planor, en iyi suzulen hava aracı olarak bilinir. Turbulanslarda kanatları katlanmaz.
Planorlerde eğitim alanlar veya tek seferlik ucuş yapmak isteyenler on koltukta oturabilir. Eğitimci arka koltuktan planoru kontrol edebilir.


(Otto Lilienthal, bir ucuş denemesi yaparken...)
[h=4]Tarihi [/h]Planorun tarihi 1800 ’lu yılların sonlarına kadar uzanıyor. 1871 yılında Alphonse Penaud, ilk defa yapısal dengeli bir model ucakla Paris ’te 11 saniyede 40 metre ucurarak havacılıkta cığır actı. “Phanophore” adını verdiği bu ucak, tarihteki ilk yapısal dengeli motorsuz ucaktır.
1886 yılında Alman muhendis Otto Lilienthal, icat etti planor tarzı kanatlarla Berlin yakınlarındaki bir tepe ustunden ucuş denemeleri yaptı. Denemelerinin bircoğunda başarılı oldu. Bu kanatlarla kilometrelerce ucmayı başaran Lilienthal, havanın yukseltme gucunu kullanarak ucan ilk kişidir. Bu bakımdan Lilienthal, “modern planorculuğun babası” olarak anılır. Lilienthal, bir deneme ucuşunda duşerek hayatını kaybetmiştir.
Amerikalı bisiklet ustaları Orville ve Wilbur Wright kardeşler, 1900 ’lu yılların başlarında motorlu ucuş denemelerinden once on testlerde planor kullandı. Birinci Dunya Savaşı ’ndan sonra Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri ’nde (ABD) spor amaclı planorler yapıldı. 1930 ’lu yıllarda planorlerin sportif kullanımı yaygınlaşmaya başladı. İkinci Dunya Savaşı ’nda asker taşımak icin askeri amaclarla kullanıldı.
Turkiye ’de ilk kez, 1935 yılında, Ataturk ’un talimatıyla Turk Hava Kurumu (THK) bunyesinde Planorculuk Okulu acıldı. Bu tarihten gunumuze kadar THK bunyesinde planor eğitimleri verilmektedir.
“Planor” kelimesi, Fransızca “suzulerek ucmak” anlamındaki bir sozcukten turetilmiştir. Eski İngilizcede “glidan” olarak adlandırılmıştır.

[h=3]Ozellikleri Nelerdir? [/h]Planor, havadan ağır, motorsuz bir hava aracıdır. Ancak kalkacak kadar gucu olan ve gerektiğinde ucuşları uzatmak icin kullanılan kucuk motorlu planorler de vardır. Kanatlarının yapısı, aerodinamik verimliliği, pilot yeri ve kumandaları bakımından farklı turleri bulunuyor. Motorsuz planorlerin kalkışı başka bir motorlu ucak tarafından veya pist başındaki makara sistemi sayesinde sağlanıyor. Sabit kanatları, yapısı sayesinde kaldırıcı guc oluşturur. Uzun kanatları ruzgÂr akımlarını yakalar, aracın havalanmasını ve suzulmesini sağlar.
Planorun havalanması icin uzak bir noktadaki makaralı vince bağlı halatlar, planoru 120 kilometre hızla cekiyor ve planor kanat yapısının yardımıyla havalanıyor. Kalkış icin bir ucak veya kara aracı da kullanılabiliyor. Daha masrafsız olduğu icin genellikle vincle kalkış yontemi kullanılıyor. Sırt kalkış veya termal ısı yontemleri ile yukselebiliyor. Bu sebeple sağlıklı bir ucuş icin hava koşulları buyuk onem taşıyor. Ozellikle sıcak hava akımları daha kolay yukselmesini, havada daha cok kalmasını ve daha iyi suzulmesini sağlar.
Aracın ağırlığı yaklaşık 500 kilogram. Tek veya iki kişilik kapalı bir kokpiti bulunuyor. Motoruz olduğu icin sessiz bir ucuş keyfi yaşatıyor. Planorlerde de, ucaklardaki gibi ucuş kontrol cihazları ve aletleri, iniş takımları ve yukseklik gostergesi (altimetre) gibi parcaları bulunuyor. Genellikle fiberglas, plastik ve kontrplak gibi hafif malzemelerden veya aluminyum gibi hafif alaşımlı metallerden uretiliyor. Govdenin altındaki tek tekerlek iniş icin yeterli oluyor. Yumuşak ve otlak alanlara iniş yapabiliyor. Planorler, saat 165 mil hız yapabiliyor. Havada kalışı ve ilerlemesi hava fileleri denilen parcalar tarafından sağlanıyor. Planorun ileri gidişi pozisyonunda oluşan hava fileleri, kanat ustu profil kesiti sayesinde kanat ustunde turbulans oluşturuyor. Kanat altı profil kesiti sebebiyle de hava fileleri kanat altında kaldırıcı guc oluşturuyor. Bu şekilde havada kalma ve ilerleme sağlanıyor. Kanat ozellikleri sebebiyle cok kısa mesafede iniş ve kalkış yapabiliyor. Planor, genelde ovaları cevreleyen kucuk tepeli bolgelerde daha verimli ucuş imkÂnı sağlar. Ovaları cevreleyen tepeler arasında ısınan bolgeden yukselen hava, soğuk bolgelere doğru akarken planoru iterek havalandırır. Bu şekilde ucuş sağlanır.
Turkiye ’de planor ucuşları icin en uygun bolgelerden biri Eskişehir ’in İnonu ilcesi. İnonu ’deki planor sahası, kuzey ruzgÂrlarının yukseldiği noktada bulunuyor. İnonu ’de biri 90 metre, diğer 11 metre uzunluğunda iki planor pisti bulunuyor.

[h=3]Planor Pilotu Nasıl Olunur, Eğitimler Nelerdir? [/h]Turkiye ’de Turk Hava Kurumu bunyesindeki Eskişehir İnonu Havacılık Eğitim Merkezi ’nde ceşitli tarihlerde başlangıc kursu, tekamul kursu ve ileri tekamul kursu acılıyor. Planor pilotluğunun başlangıcı niteliğindeki kursa katılabilmek icin bazı şartları yerine getirmek gerekiyor. Oncelikle 16 yaşından gun almak gerekiyor. En az ilkoğretim okulu mezunu olanlar; 1,55-1,90 metre boyunda, 45-90 kilogram ağırlığında olan kişiler başvuru yapabiliyor. Planorluk başlangıc kursu 18 gun suruyor. Hava koşullarına gore kurs suresi uzayabiliyor. Kursa devamlılık mecburiyeti bulunuyor. Kurs boyunca 7 sorti ucuş yapılıyor. Kursiyerlere ucuş sırasında paraşut takılıyor.
Başlangıc kursu icin istenen belgeler şunlardır; oğrenim belgesi, nufus cuzdan fotokopisi, adli sicil kaydı, başvuru dilekcesi, 6 adet vesikalık fotoğraf, ferdi kaza sigorta policesi (ucuş suresi boyunca), kan grubu belgesi, sağlık raporu (Beş hekim imzalı ve “ucuşa, atlayışa elverişlidir” ibaresiyle), 18 yaşından kucukler icin veli/vasi imzalı muvaffakatname, 18 yaşından buyukler icin taahhutname…
Planor pilotluğu lisans eğitimi icin de 17 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor. Teorik ve ucuş eğitimini tamamlayan pilot adayı icin en az lise veya dengi okul mezunu olma şartı aranıyor. Yetkili kurumlarda sağlık raporu ve sağlık sertifikası alması gerekiyor. Planor pilotluğu lisans eğitimi icin istenen belgeler şunlardır; oğrenim durum belgesi, nufus cuzdan fotokopisi, adli sicil kaydı, başvuru dilekcesi, 6 adet vesikalık fotoğraf, ferdi kaza sigorta policesi (ucuş suresi boyunca), kan grubu belgesi…
Planor eğitiminde ruzgÂrlar, hava durumu, yerdeki havanın sıcaklığı (termal), bulut hareketleri gibi etkenler oğretiliyor. Bu bilgiler ne kadar iyiyse o kadar uzun sure havada kalabilirsiniz. Ayrıca, bu bilgiler sayesinde sağlıklı bir ucuş ve sarsılmadan iniş yapabilirsiniz. Bu sebeple, planorun meteoroloji bilgisi, motorlu bir ucağın pilotunun meteoroloji bilgisinden daha iyi olmalı.
Planorluk eğitiminde 24 saat hoca ile 6 saat de yalnız ucuş yapılıyor. Yalnız ucamayan veya yalnız ucmaya yeterli gorulmeyen kursiyer, pilot lisansı alamıyor. Eğitimde ayrıca 50 saat teorik ders veriliyor. Eğitimde başarılı olabilmek icin bu derslerden 75 ve uzeri puan almak gerekiyor. Teorik dersler şunlar; hava hukuku, hava aracı bilgisi, ucuş performansı ve planlama, insan performansı ve limitleri, meteoroloji, seyrusefer, ucuş prensipleri, haberleşme usulleri, yelken-termik, ilk yardım, acil durum usulleri…
Planorluk eğitiminde dort safhada başarılı olmak gerekiyor. Bu safhaları başarı ile tamamlayan adaylar pilot brovesi takabiliyor. Ucuş safhalarını şoyle sıralayabiliriz;
Planor ‘A ’ Brovesi Safhası: İntibak, basit-devamlı tesirler, duz ucuş, donuş, iniş kalkış eğitimleri ile solo meydan turu ucuşu
Planor ‘B ’ Brovesi Safhası: Carpma ruzgÂr ile irtifa alma eğitimi ve solo yelken ucuşu
Planor ‘C ’ Brovesi Safhası: Kuru ve bulut termiği ile irtifa alma eğitimini ve solo termik ucuşu
Planor Pilot Lisansı Safhası: Ceker ucak/motorlu planor ile kalkış, seyrusefer eğitimlerini ve lisans alma ucuşu.

[h=4]Bunları Biliyor musunuz? [/h]
1930 yılında Frank Hawks adlı Amerikalı bir pilot, “Texaco Eaglet” adlı planorle 8 gunde San Diego ’dan New York ’a kadar uctu. Hawks ’ın bu ucuşu, planor etkinliklerinin yaygınlaşmasına on ayak oldu.Hava Harp Okulu oğrencileri, her yıl yaz kamplarında planor eğitimi alıyor. Geleceğin savaş ucağı pilotları, planorle yere farklı bir acıdan bakıyor ve farklı sorti imkÂnları buluyor.
Bazı planorler uzay aracı olarak, bazıları da askeri amaclı savaşlarda kullanılmıştır.
İkinci Dunya Savaşı ’nın sonlarında 1944 yılında bir planor, savaş esirlerinin potansiyel bir kacış yontemi olarak gizlice inşa edildi.
Usta bir pilot planor ile kilometrelerce ucabilir, kişisel şartlarına gore 2 gun havada kalabilir.
Planorler, uygun hava koşullarında saatte 280 kilometre hıza ulaşabilir.
Turkiye ’de THK bunyesinde yapılabilen planorculuk, Amerika ve Avrupa ’da cok sayıda amator kulup tarafından yapılmaktadır.
THK, bunyesindeki kursların haricinde talep halinde bolgesel kurslar da acabiliyor.
19. yuzyılında başlarında Trabzon ’un Of ilcesinde yaşayan Veli Direko adlı bir medrese hocasının, bir arkadaşı ile bir martının kanadını inceleyerek tahtalardan planor benzeri bir kanat yaptıkları ve Direko ’nun bu kanatla 200 metre uctuğu rivayet edilir.
Planor, en iyi suzulen hava aracı olarak bilinir. Turbulanslarda kanatları katlanmaz.
Planorlerde eğitim alanlar veya tek seferlik ucuş yapmak isteyenler on koltukta oturabilir. Eğitimci arka koltuktan planoru kontrol edebilir.