1 Nisan gunu dunyanın neredeyse her yerinde neredeyse sozlu bir kural haline gelmiştir. Bu şaka yapma geleneğini hepimiz yakından biliyoruz, değil mi? Peki nedir bu gelenek ve neden 1 Nisan gunu şaka yapma geleneği zaman icerisinde bu kadar kabul gormuş ve yayılmıştır. İlk olarak ne zaman ve nerede ortaya cıkmıştır? Neden şaka yapılır ve neden bu şakalar 1 Nisan gunu yapılır gibi soruların cevaplarını yazımızın ilerleyen bolumlerinde veriyor olacağız.
[h=4]1 Nisan Geleneği ve Fransa ’nın Nisan Balığı Hikayesi[/h]1 Nisan şaka geleneğinin meydana gelmesi ile ilgili ceşitli goruşler mevcuttur. Bunların arasında en cok bilinen ve inanılanı ise Fransa ’da 1 Nisan itibarı ile meydana gelen balık avlama yasağına karşı orada yaşayan halkın balıkcılara karşı 1 Nisan yaptıkları 1 Nisan şakası Nisan Balığı ile acıklanmaktadır.
Bu acıklamaya daha yakından baktığımızda detaylı olarak şu şekilde anlatmak mumkundur. Fransa ’da 1 Nisan gunu Fransızlar arasında Nisan Balığı kavramı ile de bilinen bugun ayrıntılı olarak şu şekildedir: 1 Nisan itibarı ile başlayan balık avlama yasağından dolayı bazı şaka sever kişiler bugun yasağa rağmen avlanmak isteyenleri kandırmak ve şaka yapmak adına nehirlere ırmaklara ya da gollere Nisan Balığı ismini verdikleri ciroz ringa balıkları atmaktadırlar ve bu geleneğe gore de bir takım kişilerce de dunya genelinde şaka gunu olarak yayılmış bu gunun bu şekilde ortaya cıkmış olduğu duşunulmektedir.
Fransa ’da ortaya cıkmış bu gelenek gunumuzde farklı bir şekilde devam etmektedir. Her ne kadar balık avlama yasağı sonrası şaka yapmak isteyenler gollere, nehirlere ya da ırmaklara ciroz ringa balığı atmıyorlarsa da, balık avlama yasağının başladığı bugunde balık şeklinde cikolatalar yenilerek, sevilen dostların arkalarına balık şeklindeki kağıtlar yapıştırılarak şaka yapılması geleneği halen devam etmektedir.
[h=4]1 Nisan Geleneği ve 15. Yuzyıl Haclı Ordusu Efsanesi[/h]1 Nisan geleneğinin ortaya cıkması ile ilgili bir diğer inanış ise Fransa hikayesinden cok daha eskilere dayanan Haclı Seferleri efsanesidir. Bu efsaneye gore 15. yuzyıl sonlarına doğru Haclı Ordusu İspanya ’da bulunan ve Endulus Muslumanlarının en son kalesi olan Gırnata Kalesi ’ni kuşatmışlardır. Bu kuşatma cok uzun suren bir kuşatma olmuştur ve kış ayları nedeni ile haclı askerleri umit ettikleri başarıyı Muslumanlara karşı kısa surede elde edememişlerdir.
Haclı ordusunun başındaki komutan bu durumun bu şekilde başarıya ulaşamayacağını anladıktan sonra kendince bir cozum yolu uretmiştir. Kaleyi kuşatmanın neredeyse imkansız olduğunun farkına varan komutanın cozum yontemi şu şekildedir: 31 Mart gecesi bir elinde Kur ’an bir elinde İncil ile kalenin kapısına giden ordu komutanı "Şu iki kitap uzerine yemin ederim ki, teslim olursanız bu akşam size bir şey yapmayacağım" diyerek Muslumanları ikna etmeye calışmıştır.
Komutanın bu soylediklerine inanan Muslumanlar ise canlarını kurtarabilmek icin komutanla bir anlaşma yapmaya karar vermişlerdir. Yapılan goruşmenin sonucunda Muslumanlar teslim olmuş ve kaleyi haclı askerlerinin komutanına teslim etmişlerdir. Ancak ertesi gun 1 Nisan gunu bu komutan kale icerisinde bulunan butun Muslumanların oldurulmesi emri cıkarmıştır. Bu emre karşılık oradaki Muslumanlar karşı cıkarak “Sen bizi oldurmeyeceğine soz vermiştin ve biz bu şartla kaleyi sana teslim etmiştik” deseler de haclı askerlerinin komutanı "Benim sozum size dun akşam icindi, bugun icin size bir sozum yoktur“ diyerek Muslumanlarla dalga gecmiş ve hepsini oldurmuştur. Bu hikayeye dayanarak Hristiyanlar arasında 1 Nisan o gunden beri Hile Gunu olarak kutlanmaya başlanmıştır. Bu hikayeye gore aslen yuzlerce Muslumanın katliamının gercekleştiği bu 1 Nisan gunu gunumuzde Musluman ulkelerde dahi bir şaka gunu olarak kutlanmaktadır.
[h=4]1 Nisan Gununun Hile Gunu Olarak da Anılması[/h]Her ne kadar anlatılan Haclı Seferleri hikayesine gore 1 Nisan aslen Muslumanların kıyıma uğradığı gun olarak bilinse de bu konuda yapılan araştırmalar bunun boyle olamayacağını gozler onune sunmaktadır. Oncelikle hikayede adı gecen Endulus ’te bulunan son Musluman kalesi olan Gırnata, 2 Ocak 1492 tarihinde işgal edilmiş ve teslim olmuştur ve hikayede gectiği gibi 31 Mart tarihinde değil. Diğer bir arguman ise savaş sırasında soylenebilecek yalanlara karşı hem İslam milletinin hem de Hristiyan milletlerinin tedbirli olması gerektiğidir.
O donemlerde savaşların kazanılabilmesi icin bu tur yalanların soylenmesi tahmin edilebilecek durumlardan olacağı icin Musluman halkının bu yalana inanmayacağı da soylenmektedir. Bu acıklamalar ile birlikte bakıldığında 1 Nisan geleneğinin bu Haclı Seferleri hikayesi ile bağdaşması pek gercekci gibi durmamaktadır.
1 Nisan geleneği ile ilgili diğer bir rivayet ise Boston Universitesi ’nde tarih profesoru olan Joseph Boskin tarafından ortaya atılmıştır. Ona gore bu şaka gunu geleneği Fransa ’da İSDD ’lerin sonunda ortaya cıkmış olan ve neredeyse 5 asırlık bir gecmişe sahip olan bir gelenektir.
Diğer bir taraftan Kansas Universitesinde hazırlanan Calendar of Diversity ’de yani Farklılıklar Takvimi, 1 Nisan Şakasını şu şekilde anlatmıştır:
“1582 yılında Papa Xİİİ. Gregory zamanında vaktiyle Roma İmparatoru Jul Sezar tarafından hazırlatılan Julyen takviminden Papa ’nın adından gelen Gregoryen takvimine gecilmesi uzerine oncesinde 25 Mart - 1 Nisan tarihlerinde kutlanan yeni yıl, 1 Ocak gunune alınmıştı. Bu yeni duzenlemeyi kabullenmeyenler veya buna alışamayanlar ise yeni yılı eski usul kutlamaya devam edince cevrelerine eğlence malzemesi oldular ve eski yılbaşı olan 1 Nisan gunu boyunca ceşitli şakalara (sahte parti davetiyeleri, kemik hediyeler vs.) maruz kaldılar.
İşte, Fransızlar tarafından en bilinen isimleriyle ‘Poisson d ’Avrıl ’ (Nisan Balığı), ‘April Fools ’s Day ’ (Aptallar Gunu) gibi isimlerle anılan bu neşeli gunle ilgili ceşitli efsaneler ve tabii bir de muhtemel gercek ortaya cıkmıştır.”
[h=3]Dunyada 1 Nisan Geleneği[/h]Gunumuzde sadece Avrupa ’da değil dunyanın neredeyse butun ulkelerinde bu gelenek kabul gormuş ve varlığını surdurmuştur. Hollanda, Belcika, Kanada, ABD, İsvicre, Japonya da bu ulkeler arasındadır. 1 Nisan şaka gunu ile ilgili ortada olan bir diğer acıklama da Pagan teorisi ile ilgilidir. Bu teoriye gore Pagan kulturunde 1 Nisan tarihinde Fous Bayramı kutlanmaktadır. Bu bayramın Antik Roma ’da da Hilarya adı altında kutlandığı bilinmektedir. Bu bayram aynı şekilde Hindistan ’da da 31 Mart tarihinde Holi ismi ile kutlanmaktadır. 1 Nisan saka gununun İskocya ’daki adı ise Gowk ya da Cuckoo şeklindedir. Aynı şekilde İngiltere, bu gunu April Fools' Day (Nisan Kacıkları Gunu) şeklinde kutlamaktadır.
[h=4]Ulkemizde 1 Nisan Gunu[/h]Yurdumuzda da diğer dunya ulkelerinde olduğu gibi 1 Nisan gunu şaka yaparak gecirilmektedir. Bu durum genellikle okullarda cocuklar ve gencler arasında yaygın olarak gorulmektedir. Bu nedenle 1 Nisan gunu ulkemizde de kişiler kendilerine şaka yapılabilme ihtimaline karşı dikkatli davranmaktadırlar. Neşeli bir gun şeklinde gecen 1 Nisan gunu şaka sever kişilerin yaratıcılıklarını konuşturdukları bir gun olarak varlığını devam ettirmektedir.
[h=4]1 Nisan Geleneği ve Fransa ’nın Nisan Balığı Hikayesi[/h]1 Nisan şaka geleneğinin meydana gelmesi ile ilgili ceşitli goruşler mevcuttur. Bunların arasında en cok bilinen ve inanılanı ise Fransa ’da 1 Nisan itibarı ile meydana gelen balık avlama yasağına karşı orada yaşayan halkın balıkcılara karşı 1 Nisan yaptıkları 1 Nisan şakası Nisan Balığı ile acıklanmaktadır.
Bu acıklamaya daha yakından baktığımızda detaylı olarak şu şekilde anlatmak mumkundur. Fransa ’da 1 Nisan gunu Fransızlar arasında Nisan Balığı kavramı ile de bilinen bugun ayrıntılı olarak şu şekildedir: 1 Nisan itibarı ile başlayan balık avlama yasağından dolayı bazı şaka sever kişiler bugun yasağa rağmen avlanmak isteyenleri kandırmak ve şaka yapmak adına nehirlere ırmaklara ya da gollere Nisan Balığı ismini verdikleri ciroz ringa balıkları atmaktadırlar ve bu geleneğe gore de bir takım kişilerce de dunya genelinde şaka gunu olarak yayılmış bu gunun bu şekilde ortaya cıkmış olduğu duşunulmektedir.
Fransa ’da ortaya cıkmış bu gelenek gunumuzde farklı bir şekilde devam etmektedir. Her ne kadar balık avlama yasağı sonrası şaka yapmak isteyenler gollere, nehirlere ya da ırmaklara ciroz ringa balığı atmıyorlarsa da, balık avlama yasağının başladığı bugunde balık şeklinde cikolatalar yenilerek, sevilen dostların arkalarına balık şeklindeki kağıtlar yapıştırılarak şaka yapılması geleneği halen devam etmektedir.
[h=4]1 Nisan Geleneği ve 15. Yuzyıl Haclı Ordusu Efsanesi[/h]1 Nisan geleneğinin ortaya cıkması ile ilgili bir diğer inanış ise Fransa hikayesinden cok daha eskilere dayanan Haclı Seferleri efsanesidir. Bu efsaneye gore 15. yuzyıl sonlarına doğru Haclı Ordusu İspanya ’da bulunan ve Endulus Muslumanlarının en son kalesi olan Gırnata Kalesi ’ni kuşatmışlardır. Bu kuşatma cok uzun suren bir kuşatma olmuştur ve kış ayları nedeni ile haclı askerleri umit ettikleri başarıyı Muslumanlara karşı kısa surede elde edememişlerdir.
Haclı ordusunun başındaki komutan bu durumun bu şekilde başarıya ulaşamayacağını anladıktan sonra kendince bir cozum yolu uretmiştir. Kaleyi kuşatmanın neredeyse imkansız olduğunun farkına varan komutanın cozum yontemi şu şekildedir: 31 Mart gecesi bir elinde Kur ’an bir elinde İncil ile kalenin kapısına giden ordu komutanı "Şu iki kitap uzerine yemin ederim ki, teslim olursanız bu akşam size bir şey yapmayacağım" diyerek Muslumanları ikna etmeye calışmıştır.
Komutanın bu soylediklerine inanan Muslumanlar ise canlarını kurtarabilmek icin komutanla bir anlaşma yapmaya karar vermişlerdir. Yapılan goruşmenin sonucunda Muslumanlar teslim olmuş ve kaleyi haclı askerlerinin komutanına teslim etmişlerdir. Ancak ertesi gun 1 Nisan gunu bu komutan kale icerisinde bulunan butun Muslumanların oldurulmesi emri cıkarmıştır. Bu emre karşılık oradaki Muslumanlar karşı cıkarak “Sen bizi oldurmeyeceğine soz vermiştin ve biz bu şartla kaleyi sana teslim etmiştik” deseler de haclı askerlerinin komutanı "Benim sozum size dun akşam icindi, bugun icin size bir sozum yoktur“ diyerek Muslumanlarla dalga gecmiş ve hepsini oldurmuştur. Bu hikayeye dayanarak Hristiyanlar arasında 1 Nisan o gunden beri Hile Gunu olarak kutlanmaya başlanmıştır. Bu hikayeye gore aslen yuzlerce Muslumanın katliamının gercekleştiği bu 1 Nisan gunu gunumuzde Musluman ulkelerde dahi bir şaka gunu olarak kutlanmaktadır.
[h=4]1 Nisan Gununun Hile Gunu Olarak da Anılması[/h]Her ne kadar anlatılan Haclı Seferleri hikayesine gore 1 Nisan aslen Muslumanların kıyıma uğradığı gun olarak bilinse de bu konuda yapılan araştırmalar bunun boyle olamayacağını gozler onune sunmaktadır. Oncelikle hikayede adı gecen Endulus ’te bulunan son Musluman kalesi olan Gırnata, 2 Ocak 1492 tarihinde işgal edilmiş ve teslim olmuştur ve hikayede gectiği gibi 31 Mart tarihinde değil. Diğer bir arguman ise savaş sırasında soylenebilecek yalanlara karşı hem İslam milletinin hem de Hristiyan milletlerinin tedbirli olması gerektiğidir.
O donemlerde savaşların kazanılabilmesi icin bu tur yalanların soylenmesi tahmin edilebilecek durumlardan olacağı icin Musluman halkının bu yalana inanmayacağı da soylenmektedir. Bu acıklamalar ile birlikte bakıldığında 1 Nisan geleneğinin bu Haclı Seferleri hikayesi ile bağdaşması pek gercekci gibi durmamaktadır.
1 Nisan geleneği ile ilgili diğer bir rivayet ise Boston Universitesi ’nde tarih profesoru olan Joseph Boskin tarafından ortaya atılmıştır. Ona gore bu şaka gunu geleneği Fransa ’da İSDD ’lerin sonunda ortaya cıkmış olan ve neredeyse 5 asırlık bir gecmişe sahip olan bir gelenektir.
Diğer bir taraftan Kansas Universitesinde hazırlanan Calendar of Diversity ’de yani Farklılıklar Takvimi, 1 Nisan Şakasını şu şekilde anlatmıştır:
“1582 yılında Papa Xİİİ. Gregory zamanında vaktiyle Roma İmparatoru Jul Sezar tarafından hazırlatılan Julyen takviminden Papa ’nın adından gelen Gregoryen takvimine gecilmesi uzerine oncesinde 25 Mart - 1 Nisan tarihlerinde kutlanan yeni yıl, 1 Ocak gunune alınmıştı. Bu yeni duzenlemeyi kabullenmeyenler veya buna alışamayanlar ise yeni yılı eski usul kutlamaya devam edince cevrelerine eğlence malzemesi oldular ve eski yılbaşı olan 1 Nisan gunu boyunca ceşitli şakalara (sahte parti davetiyeleri, kemik hediyeler vs.) maruz kaldılar.
İşte, Fransızlar tarafından en bilinen isimleriyle ‘Poisson d ’Avrıl ’ (Nisan Balığı), ‘April Fools ’s Day ’ (Aptallar Gunu) gibi isimlerle anılan bu neşeli gunle ilgili ceşitli efsaneler ve tabii bir de muhtemel gercek ortaya cıkmıştır.”
[h=3]Dunyada 1 Nisan Geleneği[/h]Gunumuzde sadece Avrupa ’da değil dunyanın neredeyse butun ulkelerinde bu gelenek kabul gormuş ve varlığını surdurmuştur. Hollanda, Belcika, Kanada, ABD, İsvicre, Japonya da bu ulkeler arasındadır. 1 Nisan şaka gunu ile ilgili ortada olan bir diğer acıklama da Pagan teorisi ile ilgilidir. Bu teoriye gore Pagan kulturunde 1 Nisan tarihinde Fous Bayramı kutlanmaktadır. Bu bayramın Antik Roma ’da da Hilarya adı altında kutlandığı bilinmektedir. Bu bayram aynı şekilde Hindistan ’da da 31 Mart tarihinde Holi ismi ile kutlanmaktadır. 1 Nisan saka gununun İskocya ’daki adı ise Gowk ya da Cuckoo şeklindedir. Aynı şekilde İngiltere, bu gunu April Fools' Day (Nisan Kacıkları Gunu) şeklinde kutlamaktadır.
[h=4]Ulkemizde 1 Nisan Gunu[/h]Yurdumuzda da diğer dunya ulkelerinde olduğu gibi 1 Nisan gunu şaka yaparak gecirilmektedir. Bu durum genellikle okullarda cocuklar ve gencler arasında yaygın olarak gorulmektedir. Bu nedenle 1 Nisan gunu ulkemizde de kişiler kendilerine şaka yapılabilme ihtimaline karşı dikkatli davranmaktadırlar. Neşeli bir gun şeklinde gecen 1 Nisan gunu şaka sever kişilerin yaratıcılıklarını konuşturdukları bir gun olarak varlığını devam ettirmektedir.