Karmaşık bir gecmişi olan bisikletin icadı konusunda tarihciler tam bir fikir birliği icinde olmasalar da, ilkel anlamda ilk bisiklet 12. yuzyılda Cin ’de gorulmuştur. Yapısı itibariyle basit, iki veya uc tekerlekli, pedallı bir ulaşım aracı olan bisiklet, populer olmayan eski adıyla velespit, yaklaşık bin yıllık bir surecte insanlık tarihi acısından buyuk gorevler de ustlenmiştir. Ozellikle 1. Dunya Savaşı sırasında bircok ulke, ordularının hareket hızını arttırmak icin bisikleti aktif bir şekilde kullanmışlardır. Gunumuzde spor, hobi, ulaşım ve eğlence gibi ceşitli amaclarla kullanılan bisikletin tarihsel yolculuğuna bir goz atalım.
Bisiklet, tek bir mucit tarafından değil de bircok farklı cabanın ortak bir sonucu olarak ortaya cıkmıştır. Gunumuzde kullanılan bisikletlerin atası sayılabilecek ilk bisiklet 1839 yılında İngiltere ’nin Dumfries bolgesinde, Courthill kasabasında demircilikle uğraşan İskocyalı Kirkpatrick Macmillan tarafından yapılmıştır. 27 kilo ağırlığında olan bu bisikletin iskeleti tamamen tahtadan yapılmıştır. Zincir sistemi olmayan bisikletin tekerlekleri demirden yapılmış ve arka tekeri on tekerden daha buyuktur. On tekerleğin capı 80 cm, arka tekerleğin capı ise 105 cm idi. Bisikletin hareket etmesini kranklar aracılığıyla arka tekere bağlanmış pedallar sağlıyordu. Pedallar, ayaklarla ileri geri hareket ettiriliyordu. Bisikletin on tarafında bir de at başı bulunuyordu. Kirkpatrick Macmillan ’ın, bisikleti icat etmekteki amacı yaşadığı kasaba ve şehir arasındaki 22 kilometrelik mesafeyi daha kısa zamanda ve daha az yorularak gidip gelmekti. Macmillan daha sonra bisikleti butun seyahatlerinde kullanmaya başlamıştır. Kirkpatrick Macmillan ’ın icadı bugun milyarlarca insan tarafından ceşitli amaclarla kullanılan bir arac haline gelmiştir.
Kirkpatrick Macmillan, bisikletiyle 1844 yılında en uzun mesafeyi katederek, 64 kilometrelik uzaklıktaki Glasgow ’a gitmiştir. Yaptığı icat o kadar cok ilgi gormuştur ki, Glasgow Herald gazetesine haber olmuştur. Gazete Macmillan ’ın icadını ‘şeytan icadı ’ olduğunu ve bisikletini durabilmek icin de bir cocuğa carptığını yazmıştır. Bu kaza ilk bisiklet kazası olarak tarihe gecmiş ve Macmillan polis tarafından 5 şilin parası cezaya carptırılmıştır. Bu olaydan sonra kasabasına donen Macmillan, yeğeni Mary Marchbank ’ın ısrarı uzerine ona da bisiklet kullanmayı oğretmiştir. Dayısının bisikletini kullanmaya başlayan Marchbank, dunyada bisiklete binen ikinci insan ve ilk kadın olmuştur.
Kirkpatrick Macmillan ’ın icadından once 1818 yılında Almanyalı Baron Karl Drais Von Sauerbronn “ Running Machine ’ adını verdiği bir bisiklet icat etmiştir. Pedalları olmayan bu bisikletin, ileri geri gitmesi icin ayakların yere değmesi gerekiyordu. Sauerbronn ’un icat ettiği bu bisiklet 6 Nisan 1818 tarihinde Paris ’te sergilenmiştir.
1860 yılında modern bisikletin ilk versiyonu Ernest Michaux ve babası Pierre Michaux tarafından Fransa ’da yapılmıştır. Bircok tarihci tarafından bisikleti ilk icat eden kişi olarak kabul edilen Ernest Michaux, yaptığı bu bisiklette tahta tekerlekler kullanmıştır. Govdesi demirden olan bisikletin direksiyonu ve pedalları da vardır. 360 derece donebilen pedallar on tekerlek gobeğine bağlıydı ve arka tekerler, on tekerleklere gore daha kucuktu.
Fransızlar 1869 yılında bisiklete ‘Velocipedes ’ adını vermişlerdir. Dilimize de ‘velespit ’ olarak gecen bisiklet, İngiltere ’de Arnavut kaldırımlı sokaklarda cok fazla sarsıntıya neden olduğu icin ‘sarsan araba ’ olarak biliniyordu.
Bisiklet, yaşanan bu kadar gelişmeye rağmen tekerleklerinin tahtadan ve demirden yapılması nedeniyle hem suruş olarak sertti hem de cok ağırdı. 1870 yılında İngiliz Coventry Makinists Co. Şirketinde calışan James Starley ve William Hillman tarafından ilk kez tamamı metalden olan bir bisiklet yapılmıştır. Hafif olan bu bisikletin tekerleklerinde tel kullanılmıştır. Starley ve Hillman bisikletlerinin tanıtımını yapmak icin bir gunde 154 kilometre yol katederek Londra ’dan Coventry ’ye gitmişlerdir.
[h=4]İlk Vitesli ve İlk Zincirli Bisiklet [/h]Starley ve Hillman ’ın bisiklet uzerinde yaptıkları calışmalar sonucunda bisiklete vites kavramını getirerek ilk vitesli bisikleti icat etmişlerdir. İlk kez geliştirilen bu bisiklet, 1871 yılında vitesli olarak 12 şilinge, vitessiz 8 şilinge olarak satışa sunulmuştur. Daha cok erkekler tarafından kullanılan bisikletin kadınlar tarafından da kullanılması icin Samuel Webb Thomas, kadınlara ozel bisiklet uretmeyi duşunmuştur. Starley ve Hillman ’ın icat ettiği bisiklet uzerinde birkac değişiklik yapan Samuel Webb Thomas, 1870 yılında kadınlar icin urettiği bisikletin patentini aldığı almış ve seri uretime başlanmıştır. Pedal sistemindeki karmaşıklık ve bisikletin yuksek olması nedeniyle bircok kaza yaşanmıştır. Yaşanan bu kazalar neticesinde de kadınlar icin ozel uretilen bisikletler pek rağbet gormemiştir.
İlk zincirli bisiklet ise 1873 yılında H. J. Lawson tarafından yapılmıştır. Lawson ’ın “Sussex Cucesi” adını verdiği bisikletin tekerlekleri ahşap jantlıydı ve capı 58 cm ’di. 1880 yılında acılan bir sergide kamuoyunun beğenisine sunulan bisikletin aynı yıl da satışına başlanmıştır. Lawson, 1884 yılında da arka tekerleğe zincirlerle bağlı pedallarla calışan daha alcak govdeli bir kadın bisikleti yapmıştır.
1899 yılında Amerika ’da 1 milyon adet bisiklet uretilip satılmıştır. Bu satıştan yaklaşık 31 milyon dolar ciro elde edilmiştir. Fakat bisiklet satışındaki bu yukseliş cok uzun soluklu olmamıştır. 1909 yılından sonra otomobil ve motosikletin teknolojik yukselişi, ABD bisiklet sektorunun duşuşe gecmesine neden olmuştur.
[h=4]İlk Bisiklet Yarışı [/h]İlk bisiklet yarışı, 1868 yılında Saint Cloud ’da yapılmıştır. Gunden gune bisiklet kullananların sayısının artmasıyla birlikte 1881 yılında ‘Fransız Bisiklet Federasyonu ’ kurulmuştur. Havalı lastik ve zincirli aktarma sistemi bulunduktan sonra bisiklet bugunku şeklini almıştır. Modern koşullarda ilk yarış 1890 yılında yine Fransa ’da duzenlenmiştir.
1891 yılında ise ilk uzun etaplı bisiklet yarışı Bordeaux Paris yarışı hemen ardından Paris Brest-Paris yarışı yapılmıştır. 1903 yılında Henri Desgrange ve L ’Auto Dergisi tarafından yarışmaların en buyuğu ve bisiklet sporu icin onemli bir atılım olan “Fransa Turu” duzenlenmiştir. Bisiklet, tarihsel surec icerisinde artık 19. yy ’da onemli bir ulaşım aracı olmasının yanında tum dunyada spor amacıyla da kullanılmaya ve uretilmeye başlanmıştır.
1878 ’lerde Amerika ’da bisiklet yarışlarının yaygınlaşması sonucu 1912 yılında Amerikan Amator Bisiklet Birliği kurulmuş ve ABD ’de amator yarışların yonetimini ustlenmiştir. 1896 ’da amator yol yarışları, pist yarışları arasında yer almıştır. Her yıl bisiklet yarışlarının butun dallarında ulusal ve dunya şampiyonlukları duzenlenmektedir. Bu şampiyonaların en onemlisi ve en zorlusu 21 etap uzerinden 2474 millik parkurda duzenlenen ‘Fransa Bisiklet Turu ’ ’dur.
[h=3]Bisikletin Parcaları [/h]Kadro
Karbon, celik ve titanyum gibi farklı maddelerden oluşan kadro diğer adıyla cıta, bisikletin sağlamlık derecesini belirler. Celik ve karbon kadrolar daha cok DownHill veya Trial gibi alanlarda kullanılacak bisikletlerde, aluminyum gibi hafif ve darbeleri emebilen kadrolar ise DownHill veya Trial gibi alanlarda kullanılmayacak olan bisikletlerde kullanılır.
Vites Donanımı
Bisiklette, 5 vitesten 33 vitese kadar vites secenekleri vardır ve sporcular genellikle 27 vitesli bisikletleri tercih etmektedirler. Vitesin gorevi; eğime gore verimlilik artışı sağlar, bisikletin suratini arttır ve rampaları daha kolay cıkmayı sağlar. Vites sistemi iki bolumden oluşur. Bunlar; on vites ve ayna dişlileri ile on vites ve arka vites dişlileridir. Bunları kontrol etmek icin gidon cevresinde 2 vites kolu bulunur. Biri sağ kol; arka vitesi kontrol etmenizi sağlar, diğeri ise sol kol; bu da on vites dişlilerini kontrol etmenizi sağlar.
Frenler
On ve arka olmak uzere kolla idare edilen fren sisteminin, v-fren, u-fren veya hidrolik fren gibi ceşitleri vardır. Hidrolik fren gunumuzde en fazla kullanılan fren ceşididir.
Maşa
Havalı ve yaylı olmak uzere iki ceşit olan maşa, on veya arkada bulunabilir. Amortisorlu ya da duz olabilen maşa, dağdan inerken veya engebeli arazide yardımcı olurlar. Şehir ve yol bisikletlerinde daha cok duz maşalar kullanılır.
Tekerlerler
Bisiklette, 1, 2, 3 veya 4 tekerlek olabilir. Tek tekerlekli bisikletler genellikle sirklerde akrobasi ve gosteri amaclı kullanılırlar. Uc tekerlekli bisikletlerde ise genelde on tarafta bir, arka tarafta ise iki tekerlek vardır.