Noterler ilgili kişilerin isteği uzerine hukuki işlemleri kanunlar ve yonetmeliklerde gosterildiği şekli ile yerine getirmek zorundadırlar. Noterler kamu hizmetlerini yerine getirdikleri halde bir kamu gorevlisi ya da bunun aksini ifade eden bir serbest meslek calışanı olarak da nitelendirilemezler.
Noterlerin kamu calışanı olarak nitelendirilememesinin en onemli nedeni devletten maaş almamaları olarak acıklamak mumkundur. Mali yonden devletten bağımsızdırlar. Noterler Noterlik Kanununun 50. maddesine gore noterlikten başka paralel olarak bir iş yapamazlar ve calışma saatleri devlet dairelerinin calışma saatlerine uymak zorundadır. Noterlerin hukuki statulerine kendilerine ozel olarak hazırlanmıştır.
Cok genel anlamda acıklamak gerekirse gorevleri belirli belgelerin ya da işlemlerin resmiyet kazanmasını sağlamalarıdır. Yapılan bu işlemlerin hukuka aykırı şekilde hazırlanması halinde haksız fiil soz konusu olacağından buyuk cezai yaptırımları bulunmaktadır. Noterlik Kanununun 162. maddesi ile bu cezalar yasal olarak acıklanmaktadır. Bu tur durumlardan Noterlerin yapılan işlemlerden doğan zarardan sorumlu olmadıklarını ispatlamaları gerekmektedir zarar ve noter işleri arasında nedensellik bağının bulunmadığının ispatlanması durumunda noterler bu cezadan muaf olacaklardır.
Noterler kanunlar aracılığı ile başka mercilere verilmemiş olan butun hukuki işlemleri duzenlemek ve belgeleri hazırlamak ile sorumludurlar. Noterlerin gorevlerine daha ayrıntılı olarak yazımızın ilerleyen kısımlarında bakıyor olacağız.
Noterlik Kanunu ’nun 1. maddesine gore noterlik şu şekilde acıklanmaktadır; “Noterlik bir kamu hizmetidir. Noterler, hukuki guvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları onlemek icin işlemleri belgelendirir ve kanunlarla verilen başka gorevleri yaparlar.” Bu kısa tanımdan da anlaşılacağı gibi başka bir tanım ile noterlerin gorevleri hukuki guvenliğin sağlanabilmesi icin hazırlanan belgelerin resmiyet kazanmasını sağlamak olarak belirtilebilir.
Noterlerin yapacakları işlemlerdeki hukuki sorumlulukları Noterlik Kanunu ’nun 162. maddesinde duzenlenmiştir. Bu maddeye gore; “Stajyer, katip ve katip adayları tarafından yapılmış olsa bile noterler, bir işin yapılmamasından veya hatalı yahut eksik yapılmasından dolayı zarar gormuş olanlara karşı sorumludurlar. Noter, birinci fıkra gereğince odediği miktar icin, işin yapılmaması, hatalı yahut eksik yapılmasına sebep olan stajyer veya noterlik personeline rucu edebilir.” Bu tanımdan da anlaşılacağı uzere noterlerin sorumlulukları sadece işlerini yaptıkları ikinci kişilere karşı değil, aynı zamanda bu durumunda etkilenecek ucuncu kişilere karşı da gecerlidir.
Noterlerin Hukuki Sorumluluklarının Oluşabilmesi İcin Gerekli Şartlar
Noterlerin gorevlerini ayrıntılı şekilde ele almadan evvel noterlerin hukuki sorumluluklarının oluşabilmesi icin gerekli şartların neler olduğuna bakalım.
Noterlerin Noterlik Kanunun 162. maddesine gore sorumlu tutulabilmesi icin bazı unsurların gercekleşmesi gerekmektedir. Bunların arasında oncelikle noterin ya da noter calışanının bir fiilinden dolayı kusurun meydana gelmesi bulunmaktadır. Bu maddeye gore oncelikle onemli olan bir zararın ve bu zarara neden olan fiilin bulunmasıdır. Bu durum kanunlarda şu şekilde acıklanmaktadır: “Stajyer, katip ve katip adayları tarafından yapılmış olsa bile noterler, bir işin yapılmamasından veya hatalı yahut eksik yapılmasından (...) sorumludurlar.” Buradan da anlaşılacağı gibi zarara yol acan fiilin noter sorumluluğunda olması icin bu fiilin sadece noterin kendi tarafından değil stajyeri, katip ya da katip adayı gibi yanında calışan birisi tarafından yapılmış olması da yeterlidir.
Noterlerin hukuki sorumluluklarının doğabilmesi icin diğer bir şart ise meydana gelen fiilin hukuka aykırı bir fiil olmasıdır. Yapılan fiilin hukuka aykırılığını ispat edecek olan teoriler kesin bir şekilde ortaya koyulabilmelidir. Noterlerin yaptıkları işler sonucu bir zarar oluşması noterlerin bu durumdan direk olarak sorumlu oldukları manasına gelmez bu durumun gercekleşebilmesi icin noterlerin yaptıkların işlerin hukuka aykırı bir şekilde yapılmış olması şartı vardır. İhmal nedeni ile ya da kasıtlı bir şekilde bu kusurun işlenmiş olması hukuki sorumluluğun doğması icin onemli değildir. Bizim de kullandığımız İsvicre Kanunlarına gore hukuka aykırı bir fiil kişilerin mal ve şahıs varlıklarını koruma amacı guden emredici hukuk kurallarına aykırılık manasına gelmektedir.
Noterlerin hukuki sorumluluklarının oluşabilmesi İcin gerekli şartlardan bir ucuncusu ise gercekleştirilen hukuka aykırı fiilden bir zararın doğmuş olmasıdır. Bu durum Noter Kanunun 162. maddesinde şu şekilde acıklanmıştır; “noterler, bir işin yapılmamasından veya hatalı yahut eksik yapılmasından dolayı zarar gormuş olanlara karşı sorumludurlar.” Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi oluşan zararın maddi, manevi ya da doğrudan ya da dolaylı yollarla olmuş olması onemsizdir.
Noterlerin hukuki sorumlulukları icin meydana gelmesi gereken bir diğer şart ise hukuka aykırı fiili ile zararın meydana gelmesi arasında bir nedensellik ilişkisinin bulunmasıdır. Yargıtay ’ın 2006 seneli kararındaki şu acıklamadan da bunu netce anlamak mumkundur: “(...) gercek malik yerine gecerek dava konusu taşınmazı davacılara satan kişilerin, tapu sicilindeki kayıtlardan elde ettikleri malike ait bilgileri kullanarak ve kendi resimlerinin yapıştırılmasını sağlayarak nufus idaresinden aldıkları kimlik ile taşınmaz satışı icin noterde vekaletname duzenleterek bu vekaleti kullanmak suretiyle tapuda gercekleştirdikleri işlemlerle taşınmazın davacılara satılmış olduğu anlaşılmaktadır. Bundan sonra gercek malik tarafından acılan dava ile davacılar adına olan tapu iptal edilmiş ve taşınmaz gercek malike donmuştur. Boylece davacıların zarara uğradığı acıktır.” (Yarg. 4. HD., 14.2.2006 T., 2004/6580 E., 2006/1098 K)
Hukuki sorumluluk icin gereken bir diğer şart ise kusurun gerekli olmasıdır.
[h=3]Noterlerin Yapacakları İşlemler ve Gorevleri[/h]Noterlerin gercekleştirdiği işler ozel ve genel işler olmak uzere ikiye ayrılmaktadır. Oncelikle genel olarak yapılacak işlere bakmak gerekirse noterin genel gorevlerini şu şekilde sıralamak mumkun olacaktır:
Gayrimenkullerin satışı sırasında satış vaadi sozleşmelerinin hazırlanması,Tescil, İhbar ya da ihtarname işleri ve tebliği,Resmi yada gayri resmi işler icin belgelerin orneklerinin cıkartılması ve bul belgelerin cevrilmesi,İmza Sirkuleri cıkartılması,İlgililerin istekleri uzerine protesto işleri icin gerekli resmi belgelerin hazırlanması,Vekaletname ve tespit tutanaklarının hazırlanması,Piyango ya da Kur ’a ve toplantı tutanağının hazırlanması,İstenilen durumlarda Şahadetdanme, Beyanname, İbraname, Fesihname, Borc Senedi, İfade tutanağı, Rehin Senedi, Yeddiemin Senedi, Tanıma Senedi, Aile Vakfı Senedi, Muvafakatname, Sulhname, Kefaletname, Evlat edinme sozleşmeleri, Taahhutname, Temlik gibi sozleşmelerin hazırlanması işlemleri,Taksim ve İfraz sozleşmelerinin hazırlanması aynı şekilde Medeni Kanunu ’nun 748. maddesine uygun olarak şukna hakkı sozleşmesinin hazırlanması, Borclar Kanunu ’nun 507. maddesine gore Kaydı hayat ile irat bağlanması sozleşmesinin hazırlanması,Borclar Kanunu ’nun 522. maddesine gore olunceye kadar bakma sozleşmelerinin hazırlanması, gerekli durumda miras taksimi Gayrimenkul, hibe vaadi sozleşmelerinin hazırlanması, menkul mallarda hibe sozleşmelerinin hazırlanması,Şirket sozleşmelerinin hazırlanması, Kira Sozleşmelerinin hazırlanması,Mulkiyeti muhafaza kaydı ile yapılan satış sozleşmelerinin hazırlanması, Zilyetlik devri sozleşmelerinin hazırlanması noterlerin genel gorevleri arasındadır.Noterlerin ozel gorevleri arasında bulunan işler ise emanet işlerinin gercekleştirilmesi, emanetlerin kabulu ve saklanması, tespit işleri, vasiyetname ve olume bağlı tasarruflar ile ilgili yapılacak işlemler, tebligat işlemleri şeklinde sıralanabilir.