Oltu taşı, 3213 sayılı Maden Kanunu kapsamında kıymetli taşlar başlığı altında yer alan bir taştır. Cıkarılması bakımından diğer değerli madenlerde olduğu gibi zorlu bir işleme ihtiyac duyulmaktadır. Aynı zamanda rezerv bakımından da sadece kısıtlı kaynak yataklarına sahip olan oltu taşı, kaynağından cıkarılmasının zorluğuna rağmen işlenme bakımından kolaylık sağlayan bir taştır.
Oltu taşının kimyasal olarak iceriğine baktığımızda ağac recinesi, kil ve linyitin karışımdan meydana gelmiş olduğunu goruruz. Oltu taşının nerelerden cıkarıldığına bakacak olursak ulkemizde ismini de verdiği Erzurum ’un Oltu ilcesinde zengin oltu taşı yatakları olduğunu gorebiliriz. Başlıca maden yataklarının bulunduğu koyler ise şu şekilde sıralanabilir: Dutlu, Gulluce, Yeşilbaşlar, Taşlıkoy, Sulunkaya, Alatarla, Hankaskışla ve Cataksu…
Tesbih kullananların yakından tanıdığı oltu taşı, yine bu ozelliği ile gunluk hayatta buyuk onem taşır. Erzurum ilimizin en onemli gelim kaynaklarından bir tanesi olan oltu taşının bu değerli ve cok tercih edilen yapısı ile taklitlerinin uretiliyor olması da kacınılmaz bir sonuctur. Yazımızın ilerleyen kısımlarında orijinal bir oltu taşını taklitlerinden nasıl ayıracağımıza bakacağız.
Oltu taşı maden yatakları genellikle yuksek ve kayalıklı tepelerde bulunduğundan ve bu maden ocaklarına ulaşmanın en uygun yolu yaya olarak olduğu icin, bu taşı cıkarmada kullanılan taşıt, arac ve gerecler genellikle taşınabildiği kadarı ile sınırlıdır. Taşınabilen bu aletlere kazma, kurek gibi basit el işi aletleri ornek olarak verilebilir. Oltu taşının bu kadar emek isteyerek cıkarılabiliyor olması bu taşın kıymetini ve maddi olarak değerini arttırmaktadır.
Oltu taşı madeni cıkarımı 200 senelik bir tarihe sahiptir ve Cumhuriyet donemi ile birlikte değerini ulkemizde daha da arttırmıştır. Oltu taşı cıkarılıcığı yıllar icerisinde babadan oğula gecen bir meslek şeklinde varlığını surdurmuştur ve bu zaman icerisinde oltu taşı cıkarıcıları kendilerini bu konuda geliştirmişlerdir. Gunumuzde artık oltu taşına ait daha kapsamlı bilgiler bulunduğu icin bu taşın madenden cıkarılması ve işlenmesi de daha profesyonelce yapılmaya başlanmıştır.
[h=3]Oltu Taşının Ozellikleri[/h]Oltu taşının en bilinen ozellikleri bu taşın madenden cıkarılacağı zaman aslında cok yumuşak bir taş olması ve cıkarıldıktan sonra hava ile temasının bu taşı sertleştiriyor olmasıdır. Cıkarılan oltu taşları genellikle siyah renktedir. Kısmen kahverengi rengine donuk oltu taşları da elde edilmektedir. Aynı zamanda işlenen oltu taşı da zaman icinde giderek sertleşecektir. Bu bakımdan işlenmesi diğer sert taşlara gore daha kolaydır. İşlenen ve kullanılmaya başlanan oltu taşı parlaklığını arttırır.
Oltu taşı uzerine cok cabuk elektrik yuku ceken bir taştır ve surtunme ile elektriklendiğinde kucuk cisimleri bir mıknatıs gibi kendisine cekme ozelliği vardır. Aynı zamanda cok cabuk yanan bir maddedir ve cok az bir ateş ile cıra gibi alevli yanabilir.
Oltu taşından uretilen malzemelere ornek verecek olursak şu şekilde sıralanabilir: tespih, kolye, gerdanlık, fincan takımı (cok nadir bulunur), yuzuk kaşı, sigara ağızlığı, pipo, kol duğmesi, kupe, rozet, kravat iğnesi, yaka iğneleri…
[h=3]Oltu Taşı Sahtelerinden Nasıl Ayrılır?[/h]Gelelim konumuzun da başlığı olan orijinal bir oltu taşını sahtelerinden kolayca nasıl ayırılabileceğimiz sorusunun cevabına.
Oltu taşının bilinen ozellikleri hakkında artık biraz olsun bilgi sahibi olduk. Oncelikle bu ozelliklere dikkat ederek elimizdeki oltu taşının gercek olup olmadığını anlamaya calışabiliriz. Ancak gunumuzde taklitlerinin cok başarılı bir şekilde uretildiği oltu taşlarını, bu sahtelerinden ayırmak da guc bir hale gelmiştir. Yine de orijinal bir oltu taşını sahtesinden ayırabilmek icin kullanabileceğimiz birkac onemli ve kolay adım mevcuttur.
Oncelikle deneyebileceğimiz yontemlerden bir tanesi daha once de bahsetttiğimiz gibi elimizdeki taşın surtunme yontemi ile elektriklenip elektriklenmediğini kontrol edilmesidir. Başka bir cisme surterek elektriklenmesini sağladığımız taşın etrafındaki kucuk cisimleri bir mıknatıs gibi kendine cekiyor olması elimizdeki taşın orijinal bir oltu taşı olduğuna işarettir. Ancak yuzde yuz emin olmak isteyenlerin uygulayabileceği birkac başka adım daha vardır.
Oltu taşı ılık havaya temas ettiğinde buharlaşan bir cisimdir. Bu demek oluyor ki, elimize aldığımız oltu taşını nefesimiz ile ısıtmaya kalktığımızda bu taşın buharı cekerek nemleniyor olması gerekir. Bu duruma uyan taşlar orijinal oltu taşlarıdır.
Aynı zamanda ornek vermek gerekirse elimizdeki oltu taşından yapılmış tespihin ağırlığı da onemlidir. Oltu taşları genellikle kendilerine ozel bir ağırlığa sahiptirler ve aynı zamanda da yapıları itibarı ile kendilerine ozel tok bir ses cıkarırlar. Cok ağır olmayan oltu taşları bu ozelliği ile tesbih olarak kullanmaya cok elverişlidirler. Elimizdeki oltu taşını bir yere vurduğumuzda cıkan sesin tokluğuna gore bu taşın orijinal olup olmadığını da ayır edebiliyor olmamız mumkun olduğu gibi ağırlığı itibarı ile cok ağır olan tesbihlerin oltu taşlarından yapılmadığına yine aynı şekilde emin olabiliriz.
Bir diğer nokta, işlenen oltu taşları kullanıldıkca parlarlar. Bu ozelliği ile de sahtelerinden kolayca ayrılan oltu taşı aynı zamanda bir bıcak yardımı ile hafifce kazındığında kahverengi bir toz cıkartır.
Taklitlerini orijinallerinden ayırt edebilmenin bir diğer pratik yontemi ise ısıtılan bir toplu iğne ucunun biraz baskı uygulayarak oltu taşına batırılmasıdır. Orijinal oltu taşlarında bu durumda ısıtılmış toplu iğne ucu, oltu taşının icerisinde eriyerek girmeyecektir ve oltu taşı şeklini koruyacaktır. Ancak sahtelerinde bu durum farklıdır. Kısacası ısıtılmış toplu iğne ucunun ısıtılarak taşa batırılması durumunda taşın eriyerek toplu iğnenin iceriye girmesine izin vermesi durumunda bu taşın sahte olduğundan emin olabiliriz. Ancak oltu taşına ateş tutarak orijinal olup olmadığını anlamanız oltu taşının yanmasına sebep olabileceği icin bu yontem pek onerilmez. Daha once de soylediğimiz gibi oltu taşı cok kolay, cıra gibi yanan bir maddedir.
Dikkat etmemiz gereken bir diğer durum ise oltu taşından yapılan boncukların ipten gecirilen yerlerinde her zaman ufak bir halka olmasıdır. Sahte taşlardan yapılmış boncuklarda bu halkayı goremezsiniz. Habbe delikleri de denilen bu delikler meydana getirilirken tornada cevrilerek son şeklini aldığı icin bu uclar cok duzgun bir şekilde oluşturulmuş sivri veya duz şekillere sahiptirler. Sahte taşlardan yapılmış boncuklarda bu halkayı goremezsiniz. El emeği ile yapılan bu boncukları cok dikkat ederek fabrikasyon uretimlerinden ayırmamız da mumkun olacaktır.
Oltu taşlarının uzerinde bulunan lekelere bakarak bu taşın orijinal olup olmadığını anlamak mumkun değildir. Zira lekeli orijinal oltu taşları da bulunmaktadır. Eğer oltu taşınızı lekesiz istiyorsanız satıcınızla konuşarak oltu taşının lekesiz yerlerinden uretilmiş bir urun elde etmeniz de mumkundur. Yani, oltu taşının lekeli olup olmaması onun orijinal olup olmamasının anlamak adına bir kıstas teşkil etmez.
Bu şekilde sıralanabilecek yontemler ile orijinal oltu taşlarını polyesterlerden yapılmış kopyalarından ayırmak bizler icin daha kolay olacaktır.