Noktalı virgul, kullanımı virgul ile karıştırılan ve bu yuzden de pek kullanımı tercih edilmeyen noktalama işaretimizdir. Sanırım bu yuzden de surekli yanlış kullanılır.
Noktalı virgulun mantığı nokta ile virgulun işlevini birleştirmektedir. Nokta, bir cumleyi diğer bir cumleden ayırırken virgul eş gorevli sozcukleri ayırmakta kullanılır. Lakin fiilimsi olmadan yapılacak bu cumleler cumleyi basitleştirmektedir. Anlatımın daha guclu olması icin noktalı virgul, nokta ve virgul işlevinde kullanılır. Onemli bir bağa sahiptir.
Şimdi bu işlevler nedir yakından bakalım..
[h=2]Noktalı Virgul Kullanım Alanları[/h]1. Virgul nasıl ki cumle icindeki eş gorevli sozcukleri ayırıyorsa noktalı virgul de bunun bir ust basamağı olarak virgulle ayrılmış tur ve sozcuk takımlarını birbirinden ayırır. Yani virgulde bahsedilen sozcuk iken noktalı virgulde bahsedilen sozcuk takımlarıdır. Bu ayrıma ozel ve genel ayrım diyebilirsiniz.
Ornek:
Koyde kocaman bir ahır yapmışlardı. Ahırda sağ tarafta koyun, keci, kuzu, teke ; sol tarafta inek, okuz, buzağı ve camız vardı.
Ornekte gorulduğu gibi ahırın sağ ve sol yanı anlatılırken buyukbaş ve kucukbaş hayvan ayırımı yapılmış. Kucukbaş hayvanlar ayrı bir sozcuk takımı, buyukbaş hayvanlar ayrı bir sozcuk takımı oluşturmuş ve bu takımlar cumlede noktalı virgul sayesinde ayrılmış. Virgul ise sadece takımların icindeki eş gorevli sozcukleri ayırmada kullanılmış.
Boyle bir cumlede noktalı virgul yerine alternatif bir noktalama uretemezsiniz. Sadece cumleleri noktalar ve yeni bir anlatım kurarsınız. Şoyle ki;
Koyde kocaman bir ahır yaptılar. Ahırın sağ tarafına teke, koyun, keci ve kuzu yerleştirildi. Ahırın sol tarafına inek, okuz, buzağı ve camız yerleştirildi.
Boyle bir kullanımda ancak nokta konur noktalı virgul yerine, bunun dışında ozellikle iki nokta ya da yeniden virgul kullanılmaz, kullanılmamalıdır.
2. Sozcuk takımlarının ne kadar kalabalık olduğu kullanımı etkilemez. Onemli olan bir grup oluşturacak ortak bir noktaya sahip olmasıdır sozcuk takımının.
I.Dunya Savaşı ’na katılan İtilaf Devletleri, Rusya İmparatorluğu, Britanya İmparatorluğu ( İngiltere ), Avustralya, Kanada, Hindistan, Yeni Zelanda, Fransa, İtalya, ABD, Romanya, Sırbistan, Yunanistan, Belcika, Portekiz, Karadağ ; İttifak Devletleri, Alman İmparatorluğu,Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Bulgaristan Krallığı ’dır.
Duzyazının doğurucusu akıl ve mantık ; şiirin ise algılama alanları dışında gizlerin ve bilinmezlerin geceleri icine gomulmuş, yalnız aydınlık sularının ışıkları, zaman zaman duyuşlarımızın ufuklarına yansıyan kutsal ve adsız kaynaktır. ( Ahmet Haşim; Şiir Hakkında Bazı Mulahazalar )
3. Sıralı bağlı cumle turlerinde, cumleleri birbirinden ayırmak icin noktalı virgul kullanılır. Bicim olarak ayrı ayrı iki cumle vardır ama anlamsal olarak birbirine bağlıdır bu cumleler. Noktalı virgulle ayrılmış cumlelerin, unsurları arasına da virgul konmuştur.
Orneklersek;
Aşktan, sevdadan gozum bir şeyi gormuyor ; ona surekli bakmak, onu sevmek, onu gormek isteğine engel olamıyorum.
4. Cumlede ikiden fazla aynı oge varsa – ki bunların arasına mecburen virgul konur – bu eş ogeleri ozneden ayırmak icin noktalı virgul kullanılır. TDK ’nın orneğini bu bağlamda inceleyelim:
Yeni usul şiirimiz; zevksiz, koksuz, acemice gorunuyordu. (Yahya Kemal Beyatlı)
Ozne Zarf Z.T Z.T Yuklem
Tumleci
Eş gorevden kasıt, cumle ogesi olarak aynı gorevde kullanılmaktadır. “Zevksiz, koksuz, acemice” sozcukleri burada durum bildiren zarf tumlecidir. Gorunme işini yapan da “Yeni usul şiirimiz” olur ve bu da onu oge olarak ozne yapar. Bu cumlede ozne ve zarf tumleci ogeleri noktalı virgul tarafından ayrılmış oldu.
Yukarıda bahsedilen bu durum genelde tanımlamalarda olur. Orneklersek:
Edebiyat ; olay, duşunce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sozlu veya yazılı olarak bicimlendirilmesi sanatı, yazın , gokce yazın şeklinde TDK sozluklerinde tanıtılmaktadır. (TDK Turkce Sozluk, 2009)
Not:Noktalı virgulden sonra buyuk harfle başlanmaz. Ayrıca noktalı virgul, iki nokta yerine kullanılamaz; yani tırnak işaretinden once noktalı virgul kullanmak yanlıştır.
Noktalı virgulun mantığı nokta ile virgulun işlevini birleştirmektedir. Nokta, bir cumleyi diğer bir cumleden ayırırken virgul eş gorevli sozcukleri ayırmakta kullanılır. Lakin fiilimsi olmadan yapılacak bu cumleler cumleyi basitleştirmektedir. Anlatımın daha guclu olması icin noktalı virgul, nokta ve virgul işlevinde kullanılır. Onemli bir bağa sahiptir.
Şimdi bu işlevler nedir yakından bakalım..
[h=2]Noktalı Virgul Kullanım Alanları[/h]1. Virgul nasıl ki cumle icindeki eş gorevli sozcukleri ayırıyorsa noktalı virgul de bunun bir ust basamağı olarak virgulle ayrılmış tur ve sozcuk takımlarını birbirinden ayırır. Yani virgulde bahsedilen sozcuk iken noktalı virgulde bahsedilen sozcuk takımlarıdır. Bu ayrıma ozel ve genel ayrım diyebilirsiniz.
Ornek:
Koyde kocaman bir ahır yapmışlardı. Ahırda sağ tarafta koyun, keci, kuzu, teke ; sol tarafta inek, okuz, buzağı ve camız vardı.
Ornekte gorulduğu gibi ahırın sağ ve sol yanı anlatılırken buyukbaş ve kucukbaş hayvan ayırımı yapılmış. Kucukbaş hayvanlar ayrı bir sozcuk takımı, buyukbaş hayvanlar ayrı bir sozcuk takımı oluşturmuş ve bu takımlar cumlede noktalı virgul sayesinde ayrılmış. Virgul ise sadece takımların icindeki eş gorevli sozcukleri ayırmada kullanılmış.
Boyle bir cumlede noktalı virgul yerine alternatif bir noktalama uretemezsiniz. Sadece cumleleri noktalar ve yeni bir anlatım kurarsınız. Şoyle ki;
Koyde kocaman bir ahır yaptılar. Ahırın sağ tarafına teke, koyun, keci ve kuzu yerleştirildi. Ahırın sol tarafına inek, okuz, buzağı ve camız yerleştirildi.
Boyle bir kullanımda ancak nokta konur noktalı virgul yerine, bunun dışında ozellikle iki nokta ya da yeniden virgul kullanılmaz, kullanılmamalıdır.
2. Sozcuk takımlarının ne kadar kalabalık olduğu kullanımı etkilemez. Onemli olan bir grup oluşturacak ortak bir noktaya sahip olmasıdır sozcuk takımının.
I.Dunya Savaşı ’na katılan İtilaf Devletleri, Rusya İmparatorluğu, Britanya İmparatorluğu ( İngiltere ), Avustralya, Kanada, Hindistan, Yeni Zelanda, Fransa, İtalya, ABD, Romanya, Sırbistan, Yunanistan, Belcika, Portekiz, Karadağ ; İttifak Devletleri, Alman İmparatorluğu,Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Bulgaristan Krallığı ’dır.
Duzyazının doğurucusu akıl ve mantık ; şiirin ise algılama alanları dışında gizlerin ve bilinmezlerin geceleri icine gomulmuş, yalnız aydınlık sularının ışıkları, zaman zaman duyuşlarımızın ufuklarına yansıyan kutsal ve adsız kaynaktır. ( Ahmet Haşim; Şiir Hakkında Bazı Mulahazalar )
3. Sıralı bağlı cumle turlerinde, cumleleri birbirinden ayırmak icin noktalı virgul kullanılır. Bicim olarak ayrı ayrı iki cumle vardır ama anlamsal olarak birbirine bağlıdır bu cumleler. Noktalı virgulle ayrılmış cumlelerin, unsurları arasına da virgul konmuştur.
Orneklersek;
Aşktan, sevdadan gozum bir şeyi gormuyor ; ona surekli bakmak, onu sevmek, onu gormek isteğine engel olamıyorum.
4. Cumlede ikiden fazla aynı oge varsa – ki bunların arasına mecburen virgul konur – bu eş ogeleri ozneden ayırmak icin noktalı virgul kullanılır. TDK ’nın orneğini bu bağlamda inceleyelim:
Yeni usul şiirimiz; zevksiz, koksuz, acemice gorunuyordu. (Yahya Kemal Beyatlı)
Ozne Zarf Z.T Z.T Yuklem
Tumleci
Eş gorevden kasıt, cumle ogesi olarak aynı gorevde kullanılmaktadır. “Zevksiz, koksuz, acemice” sozcukleri burada durum bildiren zarf tumlecidir. Gorunme işini yapan da “Yeni usul şiirimiz” olur ve bu da onu oge olarak ozne yapar. Bu cumlede ozne ve zarf tumleci ogeleri noktalı virgul tarafından ayrılmış oldu.
Yukarıda bahsedilen bu durum genelde tanımlamalarda olur. Orneklersek:
Edebiyat ; olay, duşunce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sozlu veya yazılı olarak bicimlendirilmesi sanatı, yazın , gokce yazın şeklinde TDK sozluklerinde tanıtılmaktadır. (TDK Turkce Sozluk, 2009)
Not:Noktalı virgulden sonra buyuk harfle başlanmaz. Ayrıca noktalı virgul, iki nokta yerine kullanılamaz; yani tırnak işaretinden once noktalı virgul kullanmak yanlıştır.