Mehmet Fuad Koprulu'nun Hayatı
Mehmet Fuad, edebiyatın kendisi ile değil daha cok tarihi ile uğraşmış cok değerli araştırmacı, Turk Edebiyatı Tarihi alanında profesor, tarihci ve siyasetle bir sure uğraşmış ve Dış İşleri Bakanımız olmuş bir aydındır. Soyu, Sadrazam Koprulu ’ye dayanır. Babası, mahkeme başkÂtiplerinden İsmail Faiz Beydir ve babasının kokleri IV. Mehmet ’in sadrazamı, Koprulu Mehmet Paşa ’ya kadar dayanır. Annesi ise İslimiye eşrafından ve ulemadan Arif Hikmet Efendi'nin kızı Hatice Hanım'dır.
İsminin Mehmet Fuat olması tesaduf değildir. Ataları, 17. Asrın ortasında Sultan Mahmud idaresindeki Osmanlı İmparatorluğu'nu buyuk bir yıkımdan kurtaran Koprulu Mehmed Paşa olduğu icin aile de bu yeni neslin ikbali, atası gibi olsun diye ona Mehmet Fuad adını vermiştir. Soyadı kanunuyla da atalarının ismini soy isim olarak almış ve Mehmed Fuad Koprulu olmuştur.
Mehmed Fuad Koprulu ( Orijinal ismi bu şekildedir, unsuz değişimleri ile “d” sesi “t” olmuştur, biz yazıda her ikisini de kullanacağız.) Ayasofya Merkeez Ruşdîyesi ’ni yuksek bir derece ile bitirince 1907 -1910 yılları arasında Mekteb-i Hukuk ’a devam etmiş ve bu esnada Fransızca oğrenmiştir. Hukuk Fakultesinde uc yıl kalmış ama oradaki eğitimi pek beğenmemiştir. Kendi anılarında hocalarından daha iyi Fransızca bildiğini, İslam profesorleri bir yana, Avrupa hukuku dersi veren hocalarının asıllarını bilmediklerini tercumelerden ders işlediğini dile getirmiştir. Kendisi ilk 3 yıl sınavlardan gayet iyi notlar aldığını ama amacının diploma almak değil, kendini iyi yetiştirmek olduğunu bildiği icin bu mektebi bıraktığını ifade etmektedir. Yine kendi anılarında “.. Sonra benim ihtisÂsını yapmak istediğim ilim sahÂsının mektebi yoktu ki ben oradan mezûn olabileyim.. O zamanki mektepler, ilmî musesseÂt ( yapılan ilim binaları) cok geride idi. Bunun icin kendimi yetiştirmeye karar verdim” der. Gercekten de daha sonra hem kendini hem de oğrencilerini cok iyi yetiştirecekti.
Mehmed Fuad Koprulu daha 13 yaşında iken şiir yazarak basın hayatına atıldı. Henuz hukuk okuduğu yıllarda, 1908 – 1910 yıllarında Mehasîn ve Servet-i Funun dergilerinde, Tanin adlı gazetede şiirleri ama aynı zamanda sanat, sosyoloji, eleştiri alanlarındaki makaleleri yayınlanmaya başladı.
Cevirileri de bulunan Âlimimizin, Dr. Gustave ’den Le Bon adındaki eseri HayÂt-i Fikriye adıyla yayımlandığı bilinmektedir. Ayrıca Henri Becque ’den cevirdiği Paris Kadınları adlı komedi oyunu, daha sonra bu oyunu kitap haline getirmiştir.
Fuat Koprulu, henuz 20 yaşındayken Kabataş ve Mercan lisesinde Turkce dersleri veriyordu. Ayrıca İstanbul Lisesinde Turkce ve Edebiyat, Galatasaray Lisesinde edebiyat oğretmeni olarak dersler verdi.
Halit Ziya Uşaklıgil ’den boşalan Darulfunun Turk Edebiyatı Tarihi muderresliğine 1913 yılında atanan Fuad Koprulu, universite reformundan sonra da aynı okulda dekanlık yapmıştır.
Bunun dışında, İlahiyat Fakultesinde, İstanbul Mulkiyesi ’nde ve onun Ankara ’daki sureğinde ( kolu) Siyasal Bilgilerde, Guzel Sanatlarda, Ankara Dil – Tarih – Coğrafya Fakultesi ’nde tarih alanlarında ders verdi. Bu geniş yelpazenin nedeni, onun Turk Edebiyatı Tarihi alanında calışması ve bu sayede bircok ilmi sahada şube şansı olmasıdır.
Ordinaryus unvanını hakkıyla taşıyan Koprulu, 1935 yılında Kars ’tan milletvekili secildi ama yine de profesorluğu terk etmedi. Tum bu gelişmeler olurken henuz yaşı 45 idi.
1943 yılında 53 yaşında profesorlukten emekliye ayrıldı ve tamamen politika ile uğraşmaya karar verdi. Demokrat Parti ’nin kurucuları arasında yer alan aydınımız, 1950 yılında DP iktidara gelince Dış İşleri Bakanı oldu. 1956 yılında ise devlet bakanlığı yaptı. Parti yonetimi ile anlaşmazlığa duşen Koprulu, partiden ayrılıp 27 Mayıs ’tan sonra Yeni Demokrat Partisini kurdu ama maalesef bu parti pek ses getirmedi. Bu olaydan sonra 1961 yıllarında inzivaya cekildi. 1966 yılında İstanbul ’da hayata gozlerini kapattı. Mezarı Cemberlitaş ’taki Koprulu Camiisinin bitişiğindeki aile mezarlığındadır.
[h=2]Mehmet Fuat Koprulu ’nun Edebi Hayatı[/h]Koprulu onceleri Fecr-i Ati topluluğuna meyyaldi. Mehasin ve Servet-i Funun dergilerinde yayımlanan şiirleri ve edebiyat , tarih , sosyoloji alanında makaleleri vardır.
Asıl ununu ise Darulfunun ’da goreve başladıktan sonra yazdığı Turk edebiyatı ile ilgili yazıları ile sağladı. Şuan dahi ana kaynak olarak kullanılan, yaşadığı donemdeki unlu kişilerin hayatlarını bilimsel yontemlerle, belgelerle kaleme aldığı yazıları mevcuttur. Edebiyattan halk bilimine, halk biliminden muziğe, muzikten sosyolojiye din ve toplumsal kurumlara kadar Turk kultur tarihini tum titizliğiyle incelemiştir. Yazdığı makaleler hala kullanılan, onemsenen bir profesordur. Makale sayıları bini aşan bir aydındır Koprulu.
Mehmet Fuat Koprulu Turkiye ’yi temsil icin yurt dışı konferans, seminer ve toplantılara katılmıştır. Bu etkinliklerde bildirimler sundu. Ona, Heidelberg ( Almanya), Atina ( Yunanistan ) ve Sorbonne ( Fransa ) Universitelerinden onursal doktorluk unvanı verilmiştir. Batı bilim kuruluşlarında onur ya da muhabir uyeliği vardı.
Onun bu ulkeye verdiği en guzel değerlerden birisi 1924 yılında kurduğu Turkiyat Enstitusu oldu.
Yayıncılık hayatının da olduğu bilinen Fuat Koprulu, Milli Tetebbular Mecmuası (1915), Turkiyat Mecmuası (1924), Turk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası (1931 – 39), Ulku (1936 – 41) dergilerini yonetti.
İslam Ansiklopedisi ’ni actığınızda 70 kusur maddenin onun elinden cıktığını gorursunuz.
Makale ve yazıları o kadar kapsamlıdır ki hepsi bir kitap oluşturacak maiyettedir der Atilla Ozkırımlı ve kitaplaşmamış en onemli eselerini sayar :
Anadolu ’da İslamiyet ( Edebiyat Fakultesi Mec. c.II/1922)
Bektaşiliğin Menşeleri ( Turk Yurdu c.2 s.8 /1925 )
Bizans Muesseselerinin Osmanlı Muesseslerine Tesiri Hakkında Bazı Mulahazalar ( Turk Hukuk ve İktisat Tarihi Mec. 1, 1931 )
Anadolu ’da Turk Dili ve Edebiyatının Tekamulune Umumi Bir Bakış ( Yeni Turk , s. 4- 5 -6 – 7, 1933 )
Anadolu Selcukluları Tarihinin Yerli Kaynakları ( TTK Belleteni c.VII s.27, 1943 )
Osmanlı İmparatorluğunun Etnik Menşei Meseleleri ( TTK Belleten, c.VIII s. 28, 1943 )
Turk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi ( yalnızca bir fasikul yayımlandı)
Diğer Eserleri
Ali Şir Nevayi (1941)
Anadolu'da Turk Dili ve Edebiyatı'nın Tekamulune Bir Bakış (1934)
Azeri Edebiyatına Ait Tetkikler (1926)
Bizans Muesseselerinin Osmanlı Muesseselerine Tesri (1981, olumunden sonra)
Bugunku Edebiyat (1924) (Makale)
Demokrasi Yolunda (1964)
Divan Edebiyatı Antolojisi
Edebiyat Araştırmaları (1966)
Edebiyat Araştırmaları Kulliyatı (1966)
Erzurumlu Emrah (1929)
Fuzuli Hayatı ve Eserleri (1924)
Hayat-ı Fikriye (Makale) (1909)
İslam ve Turk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Muessesesi (1983, olumunden sonra)
Les Origines de L'Empire Ottoman (Paris, 1935)
Malumat-i Edebiyye (1915)
Mektep Şiirleri (3 Cilt)
Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mubeşşirleri ve Divan-ı Turk-i Basit (1928)
Nasrettin Hoca (1918-1981)
Osmanlı Devleti ’nin Kuruluşu (1959)
Turk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar (1934)
Turk Dilinin Sarf ve Nahvi (1917)
Turk Edebiyatı Tarihi (1920)
Turk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1919-1966)
Turk Saz Şairleri Antolojisi (1930-1940, uc cilt)
Turk Tarih-i Dinisi (1925)
Turk Tarihinin Ana Hatları (1931)
Turkiye Tarihi (1923)
Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı (1916)
Turk Saz SÂirleri Antolojisi
Turk Edebiyatı TÂrihi I-II
Tevfik Fikret ve Ahlakı (Kanaat Matbaası, 1918)
Milli Kıraat (Ders kitabı-Kanaat Kutuphanesi sahibi İlyas, 1915 )Bu yazı hazırlanırken, Atilla Ozkırımlı Turk Edebiyatı Ansiklopedisi ( c.3 s.169- 770-771 ) ve TTK Fuad Koprulu kaynaklarından yararlanılmıştır.