Ekinoks, Guneş ışınlarının Ekvator ’a dik acı ile ulaşmasıyla oluşan bir durumdur. İlkbahar ve sonbahar ekinoksları olarak iki kez gercekleşir.
Ekinoks, gece ile gunduzun eşit olması anlamına gelir. İlkbahar ve sonbahar ekinoksları olmak uzere yılda iki kez gercekleşir. Guneş ışınlarının Ekvator paraleline dik bir şekilde yani 90 derece acıyla duşmesi sonucu oluşur. Diğer bir ifade ile bu anda dunyanın her yerinde gece ile gunduz saatleri eşit olur. Bu duruma ‘ekinoks ’ adı verilir. Coğrafya literaturunde ekinoksun ne anlama geldiğini ve tarihlerini bu makalede ayrıntılı şekilde bulabilirsiniz.
Gece ve gunduz ile mevsimler Dunya ’nın hem kendi ekseni etrafında hem de Guneş etrafında donmesi ve eksenindeki eğrilikler, acılar sonucu meydana gelmektedir. Bu durumda kure şeklindeki Dunya ’nın yarısı gunduz yaşarken diğer yarısı gece saatlerindedir. Dunya ’yı ikiye bolen karanlık ve aydınlığın ayrıldığı cizgi veya noktaya ‘aydınlanma cemberi ’ denilir. Guneş ışınları Ekvator paraleline dik vurduğunda aydınlanma cemberi Kutuplardan gecer. Diğer bir deyişle; Dunya ’nın kutup noktasından gectiği varsayılan cizgi, Guneş ’in etrafındaki yorunge cizgisiyle yaklaşık 23 derece 27 dakikalık bir acı yaparak doner. Ekinokslarda bu acı 90 dereceye ulaşır. Bu anda, yani aydınlanma cemberinin kutupların uzerinde gectiği anda Dunya ’daki gece ve gunduz sureleri eşitlenmiş olur. Bu durum, genel olarak ‘ekinoks ’ ifadesini icerir. Yılda sadece iki kez gercekleşen ekinoksun tarihlerine goz atalım.
[h=3]Ekinoks Tarihleri Nelerdir? [/h]Ekinoks olayı, genellikle 21 Mart ve 23 Eylul tarihlerinde gercekleşir. Dunya ’nın iki yarısı icin bu tarihlerin farklı anlamları vardır. 21 Mart tarihi, Kuzey Yarım Kure ’de ilkbaharın habercisiyken; 23 Eylul tarihi ise sonbaharın geldiği anlamına gelir. Guney Yarım Kure ’de de tam tersi bir durum soz konusu. 21 Mart, Guney Yarım Kure ’de sonbahar başlangıcı sayılırken, 23 Eylul ise ilkbaharı mujdeler. Kısaca ifade etmek gerekirse ekinoks tarihleri ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinin başlangıcı anlamına gelir. Bu sebeple yukarıda bahsettiğimiz tarihler hangi yarım kure icin hangi mevsimi işaret ediyorsa “İlkbahar Ekinoksu” ve “Sonbahar Ekinoksu” ifadeleri ile anlatılır. “21 Mart İlkbahar Ekinoksu” veya “23 Eylul Sonbahar Ekinoksu” gibi…
Bu arada onemli bir bilgi verelim: Genel olarak 21 Mart ’ta gercekleşen İlkbahar Ekinoksu bazı yıllarda 20 Mart tarihinde oluşmuştur. İlkbahar Ekinoksu sadece 2003 ve 2007 yıllarında 21 Mart tarihine denk gelmiştir. Bu yıllar dışında İlkbahar Ekinoksu 20 Mart tarihinde gercekleşmiştir. 2020 yılına kadar da 20 Mart ’ta gercekleşecektir. Sonbahar Ekinoksu da bazı yıllarda 22 Eylul ’de gercekleşmektedir.
On yıllık ekinoks tarih ve saatleri tablosunu aşağıda bulabilirsiniz:
2010 – 20 Mart - 17.32 23 Eylul – 03.09
2011 – 20 Mart – 23.21 23 Eylul – 09.04
2012 – 20 Mart – 05.14 22 Eylul – 14.49
2013 – 20 Mart – 11.02 22 Eylul – 20.44
2014 – 20 Mart – 16.57 23 Eylul – 02.29
2015 – 20 Mart – 22.45 23 Eylul – 08.20
2016 – 20 Mart – 04.30 22 Eylul – 14.21
2017 – 20 Mart – 10.28 22 Eylul – 20.02
2018 – 20 Mart – 16.15 23 Eylul – 01.54
2019 – 20 Mart – 21.58 23 Eylul – 07.50
2020 – 20 Mart – 03.50 22 Eylul – 13.31
[h=3]Ekinoksların Ozellikleri [/h]Ekinoks tarihlerinde Dunya uzerinde Guneş ’in de etkisi ile bazı olağanustu olaylar yaşanır. Ekinoksların da ayrı ve ortak ozellikleri vardır.
21 Mart Ekinoksu:
Kuzey Yarım Kure ’de ilkbahar, Guney Yarım Kure ’de sonbahar başlangıcıdır.
Bu tarihte cıktıkları mevsimler sebebiyle Kuzey Yarım Kure soğuk, Guney Yarım Kure sıcaktır.
Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kure ’de gunduzler uzamaya başlar.
Kuzey Kutup Noktası ’nda 6 ay surecek gunduz, Guney Kutup Noktası ’nda ise 6 ay surecek gece başlar.
23 Eylul Ekinoksu:
Kuzey Yarım Kure ’de sonbahar, Guney Yarım Kure ’de ilkbahar başlangıcıdır.
Bu tarihte cıktıkları mevsimler sebebiyle Kuzey Yarım Kure sıcak, Guney Yarım Kure soğuktur.
Bu tarihten sonra Guney Yarım Kure ’de gunduzler uzamaya başlar.
Kuzey Kutup Noktası ’nda 6 ay surecek gece, Guney Kutup Noktası ’nda ise 6 ay surecek gunduz başlar.
Ekinoks Tarihlerinin Ortak Ozellikleri:
Guneş ışınlarının Ekvator ’a dik duşmesi sebebiyle gece ile gunduz eşitlenir.
Guneş ışınları guney ve kuzey yarım kurelere aynı acıyla duşer.
Ekvator ’un kuzeyinde bulunan cisimlerin golgesi kuzeye; guneyindeki cisimlerin golgesi de guneye duşer.
Aydınlanma dairesi Kutuplardan teğet gecer.
Ekvator ’da saat tam 12.00 ’de golge oluşmaz. Kutuplara doğru golge boyu uzar.
[h=4]Ekinokslar ile İlgili Bazı Bilgiler [/h]Ekinoks tarihlerinin ozelliklerini genel hatları ile saydıktan sonra bazı detay bilgiler de verelim. Ekinoks tarihlerinde Dunya ’nın iki yarım kuresinde gun ve gecelerin eşit olduğu bilgisi verilirken bu durumun tum gun surduğu anlamı cıkabilir. Ancak bu durum kesin bir saatte gercekleşir. Mesela; 21 Mart saat 06.28 ’de veya 23 Eylul saat 14.35 ’te gibi…
Ekinokslarla ilgili yanlış bilinen bir duruma da acıklık getirelim: Ekinoks tarihlerinde gece ile gunduzun tam olarak eşit olduğu doğru değil. Yani gece ile gunduz 12 ’şer saat surmuyor. Birkac dakikalık farklar olabiliyor. Dunya ’nın ceşitli ulkelerinde yapılan olcumlerde bu farkın 7 dakikaya kadar cıkabildiği tespit edilmiş. Ekinokslar icin belki şoyle bir ifade kullanılabilir: Gece ile gunduzun surelerinin birbirine en yakın olduğu tarihler…
Ekinoks tarihleri ile gundonumu tarihleri de aynı değildir. Gunduz ve gecenin en uzun yaşandığı gunlere ‘gundonumu ’ adı verilir. Bu tarihler de 21 Haziran ve 21 Aralık tarihleridir. Yani 21 Haziran ’da en uzun gunduz, 21 Aralık ’ta da en uzun gece yaşanır. Bu tarihler de bazı yıllarda değişebilmektedir.
Ekinoks tarihlerinde denizlerde ve durgun sularda gelgitler yaşanabilir. Guneş tam doğudan doğar ve tam batıdan batar. Aydınlanma cemberi Kutupların uzerinde oluştuğu icin Kutuplarda alacakaranlık yaşanır. Aynı meridyen noktalarında Guneş aynı anda doğup, batar. Yani Guneş her iki yarım kurede ve kutupta gorunur.
Ekinoks tarihlerindeki bir durum da yeryuzunun sıcaklığı ile ilgili… Dunya, 21 Mart ve 23 Eylul tarihlerinde eşit miktarda Guneş ışınına maruz kalıyor. Kuzey Yarım Kure ’nin Sonbahar Ekinoksu ’nda sıcak olduğunu belirtmiştik. Bunun sebebi; okyanus sularının gec soğumasıdır. Okyanus suyu sıcaklığı toprak parcalarının da ısısını etkileyerek daha gec soğumasına sebep olur. Ekim aylarında yaşanan ve ‘Pastırma Yazı ’ olarak bilinen gunlerin yaşanması bu etki sebebiyledir.
23 Eylul Ekinoksu ’nun ardından Guneş ’in gokyuzunde cizdiği yay, guneye doğru kaymaya başlar. Havalar soğur ve guneş yon değiştirir. Bu durumdan etkilenen gocmen kuşlar, 23 Eylul tarihinden itibaren guneye doğru goc etmeye başlar.
Guneş ’ten yaklaşık 25 ışık yılı uzakta bulunan ve Formalhaut adı verilen yıldız, Sonbahar Ekinoksu ’ndan itibaren tekrar gokyuzunde gorunmeye başlar. Gokyuzunun guneyinde sonbahar boyunca bu parlak yıldızı gormek mumkun olabiliyor.
[h=4]Ekinoks Bayramları [/h]Bu tarihlere ceşitli anlamlar yukleyen insanlar gecmişten gunumuze ekinoksları farklı adlarla bayram olarak kabul etmiş, ceşitli etkinlikler duzenlemişlerdir. Orneğin Ortadoğu ’da ve Turkiye ’de 21 Mart tarihinde baharın gelişi ‘Nevruz Bayramı ’ adı altında kutlanmaktadır. Japonya ’da kutlanan Bahar Ekinoks Gunu ulke genelinde resmi tatildir, insanlar doğaya şukranlarını sunar ve canlılara gosterilen sevgi gosterilir. Yine Japonya ’da kutlanan Sonbahar Ekinoks Gunu ’nde de resmi tatildir, Japonlar atalarına saygılarını ifade ederek, olulerini anarlar. Hıristiyanlar da Paskalya kutlamalarını bu tarihte yapar. Gecmişteki farklı medeniyetler de bu gunlerde ceşitli bayramlar ve kutlamalar yapmaktaydı.
Ekinoks, gece ile gunduzun eşit olması anlamına gelir. İlkbahar ve sonbahar ekinoksları olmak uzere yılda iki kez gercekleşir. Guneş ışınlarının Ekvator paraleline dik bir şekilde yani 90 derece acıyla duşmesi sonucu oluşur. Diğer bir ifade ile bu anda dunyanın her yerinde gece ile gunduz saatleri eşit olur. Bu duruma ‘ekinoks ’ adı verilir. Coğrafya literaturunde ekinoksun ne anlama geldiğini ve tarihlerini bu makalede ayrıntılı şekilde bulabilirsiniz. Gece ve gunduz ile mevsimler Dunya ’nın hem kendi ekseni etrafında hem de Guneş etrafında donmesi ve eksenindeki eğrilikler, acılar sonucu meydana gelmektedir. Bu durumda kure şeklindeki Dunya ’nın yarısı gunduz yaşarken diğer yarısı gece saatlerindedir. Dunya ’yı ikiye bolen karanlık ve aydınlığın ayrıldığı cizgi veya noktaya ‘aydınlanma cemberi ’ denilir. Guneş ışınları Ekvator paraleline dik vurduğunda aydınlanma cemberi Kutuplardan gecer. Diğer bir deyişle; Dunya ’nın kutup noktasından gectiği varsayılan cizgi, Guneş ’in etrafındaki yorunge cizgisiyle yaklaşık 23 derece 27 dakikalık bir acı yaparak doner. Ekinokslarda bu acı 90 dereceye ulaşır. Bu anda, yani aydınlanma cemberinin kutupların uzerinde gectiği anda Dunya ’daki gece ve gunduz sureleri eşitlenmiş olur. Bu durum, genel olarak ‘ekinoks ’ ifadesini icerir. Yılda sadece iki kez gercekleşen ekinoksun tarihlerine goz atalım.
[h=3]Ekinoks Tarihleri Nelerdir? [/h]Ekinoks olayı, genellikle 21 Mart ve 23 Eylul tarihlerinde gercekleşir. Dunya ’nın iki yarısı icin bu tarihlerin farklı anlamları vardır. 21 Mart tarihi, Kuzey Yarım Kure ’de ilkbaharın habercisiyken; 23 Eylul tarihi ise sonbaharın geldiği anlamına gelir. Guney Yarım Kure ’de de tam tersi bir durum soz konusu. 21 Mart, Guney Yarım Kure ’de sonbahar başlangıcı sayılırken, 23 Eylul ise ilkbaharı mujdeler. Kısaca ifade etmek gerekirse ekinoks tarihleri ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinin başlangıcı anlamına gelir. Bu sebeple yukarıda bahsettiğimiz tarihler hangi yarım kure icin hangi mevsimi işaret ediyorsa “İlkbahar Ekinoksu” ve “Sonbahar Ekinoksu” ifadeleri ile anlatılır. “21 Mart İlkbahar Ekinoksu” veya “23 Eylul Sonbahar Ekinoksu” gibi…
Bu arada onemli bir bilgi verelim: Genel olarak 21 Mart ’ta gercekleşen İlkbahar Ekinoksu bazı yıllarda 20 Mart tarihinde oluşmuştur. İlkbahar Ekinoksu sadece 2003 ve 2007 yıllarında 21 Mart tarihine denk gelmiştir. Bu yıllar dışında İlkbahar Ekinoksu 20 Mart tarihinde gercekleşmiştir. 2020 yılına kadar da 20 Mart ’ta gercekleşecektir. Sonbahar Ekinoksu da bazı yıllarda 22 Eylul ’de gercekleşmektedir.
On yıllık ekinoks tarih ve saatleri tablosunu aşağıda bulabilirsiniz:
2010 – 20 Mart - 17.32 23 Eylul – 03.09
2011 – 20 Mart – 23.21 23 Eylul – 09.04
2012 – 20 Mart – 05.14 22 Eylul – 14.49
2013 – 20 Mart – 11.02 22 Eylul – 20.44
2014 – 20 Mart – 16.57 23 Eylul – 02.29
2015 – 20 Mart – 22.45 23 Eylul – 08.20
2016 – 20 Mart – 04.30 22 Eylul – 14.21
2017 – 20 Mart – 10.28 22 Eylul – 20.02
2018 – 20 Mart – 16.15 23 Eylul – 01.54
2019 – 20 Mart – 21.58 23 Eylul – 07.50
2020 – 20 Mart – 03.50 22 Eylul – 13.31
[h=3]Ekinoksların Ozellikleri [/h]Ekinoks tarihlerinde Dunya uzerinde Guneş ’in de etkisi ile bazı olağanustu olaylar yaşanır. Ekinoksların da ayrı ve ortak ozellikleri vardır.
21 Mart Ekinoksu:
Kuzey Yarım Kure ’de ilkbahar, Guney Yarım Kure ’de sonbahar başlangıcıdır.
Bu tarihte cıktıkları mevsimler sebebiyle Kuzey Yarım Kure soğuk, Guney Yarım Kure sıcaktır.
Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kure ’de gunduzler uzamaya başlar.
Kuzey Kutup Noktası ’nda 6 ay surecek gunduz, Guney Kutup Noktası ’nda ise 6 ay surecek gece başlar.
23 Eylul Ekinoksu:
Kuzey Yarım Kure ’de sonbahar, Guney Yarım Kure ’de ilkbahar başlangıcıdır.
Bu tarihte cıktıkları mevsimler sebebiyle Kuzey Yarım Kure sıcak, Guney Yarım Kure soğuktur.
Bu tarihten sonra Guney Yarım Kure ’de gunduzler uzamaya başlar.
Kuzey Kutup Noktası ’nda 6 ay surecek gece, Guney Kutup Noktası ’nda ise 6 ay surecek gunduz başlar.
Ekinoks Tarihlerinin Ortak Ozellikleri:
Guneş ışınlarının Ekvator ’a dik duşmesi sebebiyle gece ile gunduz eşitlenir.
Guneş ışınları guney ve kuzey yarım kurelere aynı acıyla duşer.
Ekvator ’un kuzeyinde bulunan cisimlerin golgesi kuzeye; guneyindeki cisimlerin golgesi de guneye duşer.
Aydınlanma dairesi Kutuplardan teğet gecer.
Ekvator ’da saat tam 12.00 ’de golge oluşmaz. Kutuplara doğru golge boyu uzar.
[h=4]Ekinokslar ile İlgili Bazı Bilgiler [/h]Ekinoks tarihlerinin ozelliklerini genel hatları ile saydıktan sonra bazı detay bilgiler de verelim. Ekinoks tarihlerinde Dunya ’nın iki yarım kuresinde gun ve gecelerin eşit olduğu bilgisi verilirken bu durumun tum gun surduğu anlamı cıkabilir. Ancak bu durum kesin bir saatte gercekleşir. Mesela; 21 Mart saat 06.28 ’de veya 23 Eylul saat 14.35 ’te gibi…
Ekinokslarla ilgili yanlış bilinen bir duruma da acıklık getirelim: Ekinoks tarihlerinde gece ile gunduzun tam olarak eşit olduğu doğru değil. Yani gece ile gunduz 12 ’şer saat surmuyor. Birkac dakikalık farklar olabiliyor. Dunya ’nın ceşitli ulkelerinde yapılan olcumlerde bu farkın 7 dakikaya kadar cıkabildiği tespit edilmiş. Ekinokslar icin belki şoyle bir ifade kullanılabilir: Gece ile gunduzun surelerinin birbirine en yakın olduğu tarihler…
Ekinoks tarihleri ile gundonumu tarihleri de aynı değildir. Gunduz ve gecenin en uzun yaşandığı gunlere ‘gundonumu ’ adı verilir. Bu tarihler de 21 Haziran ve 21 Aralık tarihleridir. Yani 21 Haziran ’da en uzun gunduz, 21 Aralık ’ta da en uzun gece yaşanır. Bu tarihler de bazı yıllarda değişebilmektedir.
Ekinoks tarihlerinde denizlerde ve durgun sularda gelgitler yaşanabilir. Guneş tam doğudan doğar ve tam batıdan batar. Aydınlanma cemberi Kutupların uzerinde oluştuğu icin Kutuplarda alacakaranlık yaşanır. Aynı meridyen noktalarında Guneş aynı anda doğup, batar. Yani Guneş her iki yarım kurede ve kutupta gorunur.
Ekinoks tarihlerindeki bir durum da yeryuzunun sıcaklığı ile ilgili… Dunya, 21 Mart ve 23 Eylul tarihlerinde eşit miktarda Guneş ışınına maruz kalıyor. Kuzey Yarım Kure ’nin Sonbahar Ekinoksu ’nda sıcak olduğunu belirtmiştik. Bunun sebebi; okyanus sularının gec soğumasıdır. Okyanus suyu sıcaklığı toprak parcalarının da ısısını etkileyerek daha gec soğumasına sebep olur. Ekim aylarında yaşanan ve ‘Pastırma Yazı ’ olarak bilinen gunlerin yaşanması bu etki sebebiyledir.
23 Eylul Ekinoksu ’nun ardından Guneş ’in gokyuzunde cizdiği yay, guneye doğru kaymaya başlar. Havalar soğur ve guneş yon değiştirir. Bu durumdan etkilenen gocmen kuşlar, 23 Eylul tarihinden itibaren guneye doğru goc etmeye başlar.
Guneş ’ten yaklaşık 25 ışık yılı uzakta bulunan ve Formalhaut adı verilen yıldız, Sonbahar Ekinoksu ’ndan itibaren tekrar gokyuzunde gorunmeye başlar. Gokyuzunun guneyinde sonbahar boyunca bu parlak yıldızı gormek mumkun olabiliyor.
[h=4]Ekinoks Bayramları [/h]Bu tarihlere ceşitli anlamlar yukleyen insanlar gecmişten gunumuze ekinoksları farklı adlarla bayram olarak kabul etmiş, ceşitli etkinlikler duzenlemişlerdir. Orneğin Ortadoğu ’da ve Turkiye ’de 21 Mart tarihinde baharın gelişi ‘Nevruz Bayramı ’ adı altında kutlanmaktadır. Japonya ’da kutlanan Bahar Ekinoks Gunu ulke genelinde resmi tatildir, insanlar doğaya şukranlarını sunar ve canlılara gosterilen sevgi gosterilir. Yine Japonya ’da kutlanan Sonbahar Ekinoks Gunu ’nde de resmi tatildir, Japonlar atalarına saygılarını ifade ederek, olulerini anarlar. Hıristiyanlar da Paskalya kutlamalarını bu tarihte yapar. Gecmişteki farklı medeniyetler de bu gunlerde ceşitli bayramlar ve kutlamalar yapmaktaydı.