Geri donuşum; cop olarak gorduğumuz coğu malzemenin yeniden işlenerek yeni urunler haline getirilmesi surecidir. Ekonomiye, cevreye katkıları vardır.
Geri donuşum, kullanılan atık malzemelerin tekrar uretime ve ekonomiye kazandırılmasıdır. Boylece direkt olarak ekonomiye, dolaylı olarak cevreye katkı sağlanır. Bir malzemenin sıfırdan bir ham madde ile hazırlanmasının maliyeti ve zorluğu geri donuşum sayesinde azaltılabilir. Geri donuşumum ekonomik acıdan uygulanabilir ve cevre acısından etkili olabilmesi icin belirli şartların sağlanmış olması gerekiyor. Bunlar; yeterli miktarda geri donuşturulebilir malzeme, bu malzemeleri atık olmaktan cıkaracak bir sistem, geri donuşturulebilir malzemeleri yeniden işleyebilecek kapasitede bir işletme ve yeniden hazırlanan malzemeler icin potansiyel bir talep olması gerekiyor.
[h=4]Tarihcesi [/h]Geri donuşumun gecmişi M.O. 400 ’lu yıllara kadar dayandırılıyor. İnsanlık tarihinde kaynak yetersizliği, bilimsel ve teknik uygulamaların olmaması sebebiyle bircok alet tamir edilerek veya başka bir alete donuşturulerek tekrar kullanılıyordu. Yeni malzeme bulunamaması da bunu mecbur kılıyordu.
Geri donuşum ihtiyacı yakın tarihte savaşlar sebebiyle ortaya cıktı. Savaşlar, ham madde ve kaynak sıkıntısına yol actı. Ozellikle İkinci Dunya Savaşı ’na katılan buyuk devletler savaş sırasında kaynak ihtiyacını karşılamak icin geri donuşum kampanyaları yapmaya başladı. Halk, fiber ve metal malzemeleri toplamaları konusunda teşvik edildi. Bu kampanyaların en onemli orneği Amerika Birleşik Devletleri ’nde goruldu. Savaş sırasında yapılan geri donuşum kampanyaları, doğal kaynakları sınırlı ulkelerde savaş sonrası da devam ettirildi. Geri donuşumun onemini anlayan gelişmiş ulkeler, zamanla bu uygulamaları politika haline getirdi. Kuresel cevre sorunları arttıkca geri donuşum daha da onem kazandı.
Geri donuşumle ilgili bazı onemli tarihler şoyle;
KÂğıdın geri donuşumu ilk olarak 1031 yılında Japonya ’da yapıldı. Bazı dukkÂnlarda “sıkıştırılmış kÂğıt” adıyla atık kÂğıtlardan yapılmış malzemeler satılıyordu.
19. yuzyılda İngiltere ’de, tuğla uretimi icin odun ve komur kullerini toplayan insanlar vardı.
1813-1914 yılları arasında İngiltere ’de geri donuşumlu elyaflarla saf yun birleştirilerek tekstil malzemeleri uretildi.
19. yuzyılda demiryolları hurda demirlerden yapılıyordu. Aynı donemde İngiltere ve İrlanda ’da icki şişeleri depozitolu olarak geri donuşturuluyordu.
1884 yılında İsvec ’te şişelerin geri donuşturulmesi sistemi kuruldu.
20. yuzyılın başlarında da celik ve otomobil sanayisinin gelişmeye başlaması sebebiyle hurda demir ve metal atıklar onem kazandı. Bu donemde evlerden tencere, tava ve ceşitli makineler gibi hurda urunler toplanıyordu.
1982 yılında aluminyum icecek kutularını geri donuşturme sistemleri geliştirildi.
İlk elektronik atık geri donuşum programı 1990 ’lı yıllarda İsvicre ’de uygulandı.
2000 ’li yıllarda elektronik cihaz atıklarında buyuk bir artış goruldu. Bunun uzerine ozellikle gelişmiş ulkelerde geri donuşum kuralları konuldu.
[h=4]Geri Donuşum Tanımı [/h]Geri donuşumun genel tanımı; atık malzemelerin tekrar ham madde olarak ekonomiye kazandırılmasıdır. Kullanım dışı kalmış geri donuşturulebilir atıkların ceşitli yontemlerle yeniden uretim surecine katılmasıdır. Atıkların yeni nesne ve malzeme haline donuşturulmesidir. Başka bir tanıma gore de, yeniden değerlendirilme imkanı olan atıkların ceşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden gecirilerek ikincil bir ham maddeye donuşturulmesi ve uretim surecine dahil edilmesidir. Geri donuşturulecek malzemeler bir merkezde toplanır, cinslerine gore ayrılır, temizlenir ve yeni bir hammadde olarak yeniden işlenir.
[h=4]Ekonomiye Katkıları [/h]Atıkların geri donuşturulmesinin ekonomiye azımsanmayacak katkıları var. Her şeyden once ham madde ihtiyacı azalıyor. Kullanılmış bir urunun ham maddeye donuşturulmesi enerji tasarrufu sağlıyor. Bir urunun atıklardan geri donuşturulerek tekrar ham maddeye donuşturulmesi, işlenmemiş ham maddeden uretilmesine oranla yuzde 30 ila 50 arasında enerji tasarrufu sağlıyor. “Azaltmak”, “yeniden” ve “geri donuşum” şeklindeki atık hiyerarşisinin bir bileşeni olan geri donuşum yoluyla tasarruf edilen enerji miktarı, geri donuşturulen malzemeye ve kullanılan enerji turune bağlıdır.
Geri donuşumun ekonomiye katkılarından bazıları şunlardır;
Yararlı atık malzemenin boşa gitmesini onler.
Atık ve coplerin taşınması, depolanması gibi sorunların onune gecilir.
Taze ham madde tuketimini azaltır.
Enerji kullanımını azaltır.
Atık malzemenin yeni bir urun olarak hizmet vermesini sağlar.
Buyuk nufuslu bolgelerde kamu atıklarının giderilmesiyle ekonomik avantajlar sağlar.
Yeni iş ve istihdam imkÂnları oluşturur.
Aluminyum kutuların geri donuşumu ile yuzde 90, kÂğıdın geri donuşumu ile yuzde 60 oranında enerji tasarrufu sağlanır.
Yeni ham madde ihtiyacını azaltarak ithalat miktarını azaltır, ulke ekonomisine katkı sağlar.
[h=3]Cevreye Katkıları [/h]Geri donuşum, cevre ve ekolojik denge icin cok onemli katkılar sağlar. Dunyanın artan nufusuna paralel olarak artan ham madde ihtiyacının doğal dengeyi bozması onlenir veya minimuma indirilir. Boylece doğaya verilen zararlar ve cevre kirliliği asgari duzeyde onlenir.
Geri donuşumun cevreye katkılarından bazıları şunlardır;
Ağaclar, su kaynakları ve mineraller gibi doğal kaynakların korunmasına yardımcı olur.
Yeni ham madde toplama ihtiyacını azaltarak hava ve cevrenin kirlenmesini onler.
Sera gazı emisyonlarını duşurmeye yardımcı olur.
Evsel atıklardan uretilen kompost urunler veya gubreler toprağı iyileştirir, besin maddelerinin bitkiler tarafından kullanılmasını sağlar.
Kompostlaştırılmış biyolojik atıklar, zengin bir organik kaynak oluşturur.
[h=4]Geri Donuşturulebilen Malzemeler [/h]Geri donuşum sureclerine her turlu urunu katmak mumkun olmuyor. Bunun icin urunlerde kullanılan malzemelerin niteliği onemli. Bir otomobilin hemen hemen butun parcaları geri donuşturulebiliyor. Elektronik cihazlar icin de aynı durum soz konusu. Ancak her atık veya copun geri donuşturulmesi mumkun olmayabilir. Orneğin; bebek bezi, plastik torbalar, aynalar, ampuller, yağlı ve kaplamaları kÂğıtlar, motor yağları şişeleri gibi malzemeler geri deonuşturulemiyor.
Geri donuşum sureclerine kazandırılabilen malzemelerden bazılarını şoyle sıralayabiliriz; demir, celik, aluminyum, her turlu metal, kÂğıt ve turevleri, cam, her turlu plastik, elektronik ve elektrikli malzemeler, elektronik sarf malzemeleri, piller, bataryalar, akuler, beton, tekstil urunleri, her turlu ahşap, organik atıklar (bitkisel yağlar gibi), motor yağları, solvent bazlı atıklar, lastikler, gıdalar, kaucuk, bahce atıkları (otlar, cimler, gubre, ağaclar vs.)…
Geri donuşumun bir formu olan “kurtarma”, karmaşık malzemelerin icindeki kullanılabilir sıvı veya metallerin ayrıştırılması aşamasıdır. Orneğin, bir otomobildeki binlerce parca icinde altından yapılmış devrelerin ayrıştırılması veya termometrelerdeki cıvaların alınması bir kurtarma uygulamasıdır.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]Bir ton atık kÂğıdın donuşturulmesiyle 17 ağacın kesilmesi onlenmiş olur; 70 metrekare alanın tahrip edilmesi onlenir; 32 bin litre su tasarrufu sağlanır.
Spesifik olarak değerlendirildiğinde kullanılmış kÂğıdın geri donuşumle tekrar uretime katılması hava kirliliğini yuzde 75-95, su kirliliğini yuzde 35, su kullanımını yuzde 45 oranında azaltabilir.
Avrupa Birliği ulkeleri geri donuşum pazarında yuzde 50 ’lik paya sahip. Buna gore geri donuşum uygulamaları yapan 60 binin uzerinde şirket 500 bin kişiyi istihdam ediyor. Bu şirketlerin cirosu 24 milyar avro civarında…
ABD ’de 2015 yılında geri donuşum uygulamalarında 14 bin kişi istihdam edildi ve ekonomiye 6,7 milyar dolar katkı sağlandı.
ABD ’deki 50 binin uzerinde geri donuşum tesisi bulunuyor. Burada yaklaşık 1 milyon kişi istihdam ediliyor.
Amerika ’da karışık geri donuşumlu malzemelerin tonunun fiyatı 100 dolardır.
Dunya genelindeki elektronik atıkların miktarı yıllık 20 ila 50 milyon ton civarındadır.
Bir milyon adet dizustu bilgisayarın geri donuşumu, yılda 3 bin 500 evin elektrik ihtiyacını karşılayacak kadar enerji tasarrufu sağlar.
Bir ton cam atığın geri donuşumu 100 litre akaryakıt tasarrufu sağlar.
Doğaya atılan cam şişe 4 bin yılda, plastikler bin yılda, ciklet 5 yılda yok olur.
Geri donuşum, uluslararası standart kuruluşu ISO tarafından belirlenen standartlar cercevesinde uygulanmaktadır.
Geri donuşum, kullanılan atık malzemelerin tekrar uretime ve ekonomiye kazandırılmasıdır. Boylece direkt olarak ekonomiye, dolaylı olarak cevreye katkı sağlanır. Bir malzemenin sıfırdan bir ham madde ile hazırlanmasının maliyeti ve zorluğu geri donuşum sayesinde azaltılabilir. Geri donuşumum ekonomik acıdan uygulanabilir ve cevre acısından etkili olabilmesi icin belirli şartların sağlanmış olması gerekiyor. Bunlar; yeterli miktarda geri donuşturulebilir malzeme, bu malzemeleri atık olmaktan cıkaracak bir sistem, geri donuşturulebilir malzemeleri yeniden işleyebilecek kapasitede bir işletme ve yeniden hazırlanan malzemeler icin potansiyel bir talep olması gerekiyor. [h=4]Tarihcesi [/h]Geri donuşumun gecmişi M.O. 400 ’lu yıllara kadar dayandırılıyor. İnsanlık tarihinde kaynak yetersizliği, bilimsel ve teknik uygulamaların olmaması sebebiyle bircok alet tamir edilerek veya başka bir alete donuşturulerek tekrar kullanılıyordu. Yeni malzeme bulunamaması da bunu mecbur kılıyordu.
Geri donuşum ihtiyacı yakın tarihte savaşlar sebebiyle ortaya cıktı. Savaşlar, ham madde ve kaynak sıkıntısına yol actı. Ozellikle İkinci Dunya Savaşı ’na katılan buyuk devletler savaş sırasında kaynak ihtiyacını karşılamak icin geri donuşum kampanyaları yapmaya başladı. Halk, fiber ve metal malzemeleri toplamaları konusunda teşvik edildi. Bu kampanyaların en onemli orneği Amerika Birleşik Devletleri ’nde goruldu. Savaş sırasında yapılan geri donuşum kampanyaları, doğal kaynakları sınırlı ulkelerde savaş sonrası da devam ettirildi. Geri donuşumun onemini anlayan gelişmiş ulkeler, zamanla bu uygulamaları politika haline getirdi. Kuresel cevre sorunları arttıkca geri donuşum daha da onem kazandı.
Geri donuşumle ilgili bazı onemli tarihler şoyle;
KÂğıdın geri donuşumu ilk olarak 1031 yılında Japonya ’da yapıldı. Bazı dukkÂnlarda “sıkıştırılmış kÂğıt” adıyla atık kÂğıtlardan yapılmış malzemeler satılıyordu.
19. yuzyılda İngiltere ’de, tuğla uretimi icin odun ve komur kullerini toplayan insanlar vardı.
1813-1914 yılları arasında İngiltere ’de geri donuşumlu elyaflarla saf yun birleştirilerek tekstil malzemeleri uretildi.
19. yuzyılda demiryolları hurda demirlerden yapılıyordu. Aynı donemde İngiltere ve İrlanda ’da icki şişeleri depozitolu olarak geri donuşturuluyordu.
1884 yılında İsvec ’te şişelerin geri donuşturulmesi sistemi kuruldu.
20. yuzyılın başlarında da celik ve otomobil sanayisinin gelişmeye başlaması sebebiyle hurda demir ve metal atıklar onem kazandı. Bu donemde evlerden tencere, tava ve ceşitli makineler gibi hurda urunler toplanıyordu.
1982 yılında aluminyum icecek kutularını geri donuşturme sistemleri geliştirildi.
İlk elektronik atık geri donuşum programı 1990 ’lı yıllarda İsvicre ’de uygulandı.
2000 ’li yıllarda elektronik cihaz atıklarında buyuk bir artış goruldu. Bunun uzerine ozellikle gelişmiş ulkelerde geri donuşum kuralları konuldu.
[h=4]Geri Donuşum Tanımı [/h]Geri donuşumun genel tanımı; atık malzemelerin tekrar ham madde olarak ekonomiye kazandırılmasıdır. Kullanım dışı kalmış geri donuşturulebilir atıkların ceşitli yontemlerle yeniden uretim surecine katılmasıdır. Atıkların yeni nesne ve malzeme haline donuşturulmesidir. Başka bir tanıma gore de, yeniden değerlendirilme imkanı olan atıkların ceşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden gecirilerek ikincil bir ham maddeye donuşturulmesi ve uretim surecine dahil edilmesidir. Geri donuşturulecek malzemeler bir merkezde toplanır, cinslerine gore ayrılır, temizlenir ve yeni bir hammadde olarak yeniden işlenir.
[h=4]Ekonomiye Katkıları [/h]Atıkların geri donuşturulmesinin ekonomiye azımsanmayacak katkıları var. Her şeyden once ham madde ihtiyacı azalıyor. Kullanılmış bir urunun ham maddeye donuşturulmesi enerji tasarrufu sağlıyor. Bir urunun atıklardan geri donuşturulerek tekrar ham maddeye donuşturulmesi, işlenmemiş ham maddeden uretilmesine oranla yuzde 30 ila 50 arasında enerji tasarrufu sağlıyor. “Azaltmak”, “yeniden” ve “geri donuşum” şeklindeki atık hiyerarşisinin bir bileşeni olan geri donuşum yoluyla tasarruf edilen enerji miktarı, geri donuşturulen malzemeye ve kullanılan enerji turune bağlıdır.
Geri donuşumun ekonomiye katkılarından bazıları şunlardır;
Yararlı atık malzemenin boşa gitmesini onler.
Atık ve coplerin taşınması, depolanması gibi sorunların onune gecilir.
Taze ham madde tuketimini azaltır.
Enerji kullanımını azaltır.
Atık malzemenin yeni bir urun olarak hizmet vermesini sağlar.
Buyuk nufuslu bolgelerde kamu atıklarının giderilmesiyle ekonomik avantajlar sağlar.
Yeni iş ve istihdam imkÂnları oluşturur.
Aluminyum kutuların geri donuşumu ile yuzde 90, kÂğıdın geri donuşumu ile yuzde 60 oranında enerji tasarrufu sağlanır.
Yeni ham madde ihtiyacını azaltarak ithalat miktarını azaltır, ulke ekonomisine katkı sağlar.
[h=3]Cevreye Katkıları [/h]Geri donuşum, cevre ve ekolojik denge icin cok onemli katkılar sağlar. Dunyanın artan nufusuna paralel olarak artan ham madde ihtiyacının doğal dengeyi bozması onlenir veya minimuma indirilir. Boylece doğaya verilen zararlar ve cevre kirliliği asgari duzeyde onlenir.
Geri donuşumun cevreye katkılarından bazıları şunlardır;
Ağaclar, su kaynakları ve mineraller gibi doğal kaynakların korunmasına yardımcı olur.
Yeni ham madde toplama ihtiyacını azaltarak hava ve cevrenin kirlenmesini onler.
Sera gazı emisyonlarını duşurmeye yardımcı olur.
Evsel atıklardan uretilen kompost urunler veya gubreler toprağı iyileştirir, besin maddelerinin bitkiler tarafından kullanılmasını sağlar.
Kompostlaştırılmış biyolojik atıklar, zengin bir organik kaynak oluşturur.
[h=4]Geri Donuşturulebilen Malzemeler [/h]Geri donuşum sureclerine her turlu urunu katmak mumkun olmuyor. Bunun icin urunlerde kullanılan malzemelerin niteliği onemli. Bir otomobilin hemen hemen butun parcaları geri donuşturulebiliyor. Elektronik cihazlar icin de aynı durum soz konusu. Ancak her atık veya copun geri donuşturulmesi mumkun olmayabilir. Orneğin; bebek bezi, plastik torbalar, aynalar, ampuller, yağlı ve kaplamaları kÂğıtlar, motor yağları şişeleri gibi malzemeler geri deonuşturulemiyor.
Geri donuşum sureclerine kazandırılabilen malzemelerden bazılarını şoyle sıralayabiliriz; demir, celik, aluminyum, her turlu metal, kÂğıt ve turevleri, cam, her turlu plastik, elektronik ve elektrikli malzemeler, elektronik sarf malzemeleri, piller, bataryalar, akuler, beton, tekstil urunleri, her turlu ahşap, organik atıklar (bitkisel yağlar gibi), motor yağları, solvent bazlı atıklar, lastikler, gıdalar, kaucuk, bahce atıkları (otlar, cimler, gubre, ağaclar vs.)…
Geri donuşumun bir formu olan “kurtarma”, karmaşık malzemelerin icindeki kullanılabilir sıvı veya metallerin ayrıştırılması aşamasıdır. Orneğin, bir otomobildeki binlerce parca icinde altından yapılmış devrelerin ayrıştırılması veya termometrelerdeki cıvaların alınması bir kurtarma uygulamasıdır.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]Bir ton atık kÂğıdın donuşturulmesiyle 17 ağacın kesilmesi onlenmiş olur; 70 metrekare alanın tahrip edilmesi onlenir; 32 bin litre su tasarrufu sağlanır.
Spesifik olarak değerlendirildiğinde kullanılmış kÂğıdın geri donuşumle tekrar uretime katılması hava kirliliğini yuzde 75-95, su kirliliğini yuzde 35, su kullanımını yuzde 45 oranında azaltabilir.
Avrupa Birliği ulkeleri geri donuşum pazarında yuzde 50 ’lik paya sahip. Buna gore geri donuşum uygulamaları yapan 60 binin uzerinde şirket 500 bin kişiyi istihdam ediyor. Bu şirketlerin cirosu 24 milyar avro civarında…
ABD ’de 2015 yılında geri donuşum uygulamalarında 14 bin kişi istihdam edildi ve ekonomiye 6,7 milyar dolar katkı sağlandı.
ABD ’deki 50 binin uzerinde geri donuşum tesisi bulunuyor. Burada yaklaşık 1 milyon kişi istihdam ediliyor.
Amerika ’da karışık geri donuşumlu malzemelerin tonunun fiyatı 100 dolardır.
Dunya genelindeki elektronik atıkların miktarı yıllık 20 ila 50 milyon ton civarındadır.
Bir milyon adet dizustu bilgisayarın geri donuşumu, yılda 3 bin 500 evin elektrik ihtiyacını karşılayacak kadar enerji tasarrufu sağlar.
Bir ton cam atığın geri donuşumu 100 litre akaryakıt tasarrufu sağlar.
Doğaya atılan cam şişe 4 bin yılda, plastikler bin yılda, ciklet 5 yılda yok olur.
Geri donuşum, uluslararası standart kuruluşu ISO tarafından belirlenen standartlar cercevesinde uygulanmaktadır.