Arboretum, genellikle akademik amaclarla oluşturulmuş ağac ve bitki turleri bulunan bahce, park veya alanlardır. “Ağac parkı” olarak bilinir.
Arboretum; bilimsel araştırma ya da gozlem amacıyla yaşları ve orijinleri belli, her biri dikkatli bir şekilde etiketlenmiş, coğunluğu ağac, ağaccık ve diğer odunsu bitki taksonlarının meydana getirdiği ve uygun secilmiş alanlarda yetiştirilip sergilendiği tabiat parcalarıdır. Arboretumlar, icinde barındırdığı canlı bitki zenginliğine ek olarak, bu bitki ortusunu kendine yuva olarak secmiş canlılar acısından da bir muze niteliği taşır. Aynı zamanda bir botanik bahcesinde bulunan ve ağac, ağaccık ve calıların dikilmesi icin ozel olarak ayrılmış bolgelere de “arboretum” adı verilebilir.
[h=3]Tanımı [/h]“Arboretum” kelimesi, Latince kokenli bir terimdir. “Ağac” anlamındaki ‘arbor ’ kelimesi ile ‘belli bitkilerin yetiştirildiği alan ’ anlamına gelen ‘etum ’ kelimesinin birleştirilmesi ile turetilmiştir. Bazı arboretumlarda yalnızca belli bitki turleri bulunur. Bu arboretumlar farklı isimler alabilir. Orneğin, iğne yapraklı ağacların yetiştirildiği arboretumlara “pinetum”, yalnızca kavak turlerinin yetiştirildiği yerlere de “populetum” adı verilir. Turk Dil Kurumu ’na (TDK) gore arboretum, “ağac parkı” demektir.
Arboretumlarda; hayvanat bahcelerinde olduğu gibi her bolgenin ismi, her bitki ve ağacın ismi, ağac ve bitkilerin anavatanları, dikildiği tarih gibi bilgilerin yer aldığı levhalar bulunur. Bitkilerin yetiştirilmesi, cevre duzenlemesinin yapılması gibi gorevleri bitkibilimciler, peyzaj mimarları ve ekologlar yurutur.
Arboretumlar ceşitli bilimsel calışmaların yapılmasına olanak sağlar. Bu seckin parklarda bitkilerin tanıtımının yapıldığı eğitim gezileri, doğa fotoğrafları tutkunları icin fotoğraf turları duzenlenebilir. Boylece bilimsel araştırmalara ek olarak insanların doğayla ic ice bir gun gecirmeleri sağlanır. Canlı bitki muzeleri niteliğindeki arboretumlar, genellikle akademik ve eğitim calışmaları icin kullanılır.
[h=3]Arboretumların Amacı [/h]
Mikroiklimin (Yerin iki metre uzerindeki iklim – mikroklima) elverdiği olcude doğal ve egzotik turlerin yetiştirilmesi, tanıtımı, gelişimi ve geniş captaki uygulamalara adaptasyonu konusunda calışmalar yapmak
Nesli tukenme tehlikesi altındaki bitkileri korumak
Dunyadaki egzotik ve endemik bitkileri iklimin musaade ettiği oranda bir araya toplamak
Farklı iklimlerde yetişen bitkilerin yetişmesini sağlayarak ulke insanlarına tanıtmak
Yabancı orijinli turlerin uygunluğu konusunda akademik calışmalar yapmak
Geniş halk kitlelerine, ozellikle ilkoğretim ve lise oğrencilerine doğa sevgisi aşılamak, doğa bilincinin gelişmesine katkıda bulunmak[h=3]Turkiye ’deki Arboretumlar [/h]
Ataturk Arboretumu: İstanbul ’un Sarıyer ilcesinde 1949 yılında 38 hektarlık bir alanda kuruldu. Floristik zenginliğiyle bircok yerli ve yabancı botanikcinin ilgisini ceken arboretum, Belgrad Ormanı ’nın guneydoğusunda bulunuyor. Prof. Dr. Hayrettin Kayacık ’ın onerisi uzerine İstanbul Universitesi Orman Fakultesi ve Orman Genel Mudurluğu ’nun işbirliği ile hayata gecirilen Ataturk Arboretumu, 296 hektarlık bir alan uzerinde kuruludur. 1982 yılına kadar alt yapı ve dikim calışmaları devam eden arboretum, Ataturk ’un 100. doğum yılı kutlamaları sebebiyle “Ataturk Arboretumu” adını aldı. 12 Temmuz 1982 tarihinde ise, Orman Bakanlığı ’nın en kucuk idari birimi olan İşletme Şefliği statusu kazandı. Bugun Ataturk Arboretumu, dunyanın değişik koşelerinden gelen birbirinden farklı 2 bin bitki taksonuna ev sahipliği yapıyor. Bireysel ve grup ziyaretlerine acık olan Ataturk Arboretumu, anaokulu, ilkoğretim ve universite duzeyine kadar tum oğrencilere otsu ve odunsu bitkiler hakkında bilgi vermeyi, yetiştirme alanlarını tanıtmayı, cevre koruma bilincinin gelişmesine katkıda bulunmayı amaclıyor. Ataturk Arboretumu, yılda 10-20 bin oğrenci ağırlıyor.
Karaca Arboretumu: Turkiye ’nin ilk ozel arboretumudur. 1980 yılında TEMA Vakfı kurucusu Hayrettin Karaca tarafından yaptırılan arboretum, Yalova-Termal karayolu uzerindeki Samanlı koyu sınırları icinde bulunuyor. 135 donumluk bir alanda kurulu olan arboretumda kaya bahceleri, bitki, iris, gul bahceleri, minyatur bitkiler ve Turkiye menşeli bonzai bitkileri yer alıyor. Peyzaj ağırlıklı olan arboretum, bir canlı ağac muzesi konumunda. Yedi binden fazla farklı bitki turu, alt tur, varyete ve kultur formunu barındırıyor. Hafta ici gruplara, pazar gunu ise halka acık olan Karaca Arboretumu ’nu yılda yaklaşık 15 bin yerli ve yabancı turist ziyaret ediyor. Arboretum, Haziran 2004 tarihinde Uluslararası Dendroloji (Ağac Bilimi) Cemiyeti tarafından odule layık goruldu.
Cukurova Suleyman Demirel Arboretumu: Adana Seyhan Baraj Golu kenarında kurulu bulunan arboretum, 8 Nisan 1997 tarihinde 9. Cumhurbaşkanı Suleyman Demirel tarafından acıldı. Toplam 1050 hektar alanda kurulu olan arboretumda Cukurova yoresine ozgu 520 ağac turu bulunuyor. Arboretumu ziyaret edenlerden ucret alınmıyor.
Koyceğiz Yunus Emre Arboretumu: Muğla-Fethiye karayolu uzerinde, Koyceğiz ilce merkezine 6,5 kilometre uzaklıktaki Toparlar koyu sınırları icinde bulunuyor. 1992 yılında 286 hektarlık alanda kurulan arboretum, oldukca zengin bir bitki ortusune sahip. Farklı jeolojik ve jeomorfolojik ozellikler taşıyan arazi yapısı, zengin bir vejetasyona olanak sağlıyor. Kızılcam ormanları, serpantin kayaclar uzerinde saf karacam meşcereleri yer alıyor. Orman ve ağac sınırı 2 kilometreye kadar cıkabiliyor. Arboretumda ayrıca bodur calılar ve otsu bitkilerden oluşan bir vejetasyon da goruluyor. Bu alanlarda cok sayıda endemik bitki yer alıyor.
Anadolu Arboretumu: Ekim 2017 tarihinde Eskişehir Anadolu Universitesi bunyesinde acılan Anadolu Arboretumu, toplam 5 bin metrekare alanda kuruldu. Arboretumda, 53 ’u yerli toplam 92 farklı odunsu bitki bulunuyor. Ayrıca Uzakdoğu, Avrupa ve Asya ’dan ceşitli endemik bitkilerin de aralarında bulunduğu toplam 373 ceşit bitki yer alıyor.
Kavaklı Arboretumu: Zonguldak ili sınırları icinde, Gokpınar mevkiinde, Yenice-Kavaklı Kuzey Anadolu sahil bolgesindeki dağlar uzerinde yer alan arboretum, 4 hektar buyukluğunde. Kısmen deniz ikliminin, kısmen de kara ikliminin etkisi altında bulunan arboretumun bitki ortusu zenginliğinin yanı sıra, fauna olarak da oldukca zengindir. Mevcut orman sınırları icerisinde tur ceşitliliğinin zenginlik gosterdiği alanların arboretum olarak ayrılması sonucu oluşturulan alanda cevre eğitimine yonelik faaliyetler bulunmuyor.
Kovada Cayı Arboretumu: Isparta ’nın Eğirdir ilcesi sınırları icinde yer alan arboretum, Mart 2000 ve Haziran 2001 tarihleri arasında kuruldu. Arbeoretumda 800 bitki ceşidi arasında 71 familya ve 222 cinse ait toplam 350 takson yer alıyor.[h=4]Arboretum ile Botanik Park Arasındaki Farklar Nelerdir? [/h]Botanik bahceleri; zengin koleksiyonlar icerir. Bitkilerin anayurtları, halk arasındaki ve bilimsel adları belirtilir. Botanik bahcelerinde genellikle doğa turizmine yonelik calışmalar yapılır. Bircok bitki turuyle ic ice doğa yuruyuşleri yapılabilir, bitkiler hakkında bilgilendirme turları duzenlenebilir, farklı ulkelere ait endemik bitkilerin ceşitliliği araştırılabilir. Ayrıca, nesli tehlikede olan nadir turlerin korunması, sus bitkilerinin uretim ve ıslahı gibi calışmalar da yapılır. Botanik bahceleri mesire ve dinlenme alanı olarak da kullanılabilmektedir.
Arboretumlar; tek başına bir koleksiyon da olabilir; botanik bahceleri icinde ayrı bir bolum de olabilir. Bilimsel araştırma ve gozlem calışmaları icin hazırlanır. Eğitim ve akademik amacıyla oluşturulmuş, canlı bitki muzesi niteliğinde alanlardır.
Dunyadaki Onemli Arboretumlar

Udhagamandalam Arboretumu (The Nilgiris – Hindistan)
Eastwoodhill Arboretumu (Gisborne - Yeni Zelanda)
RJ Hamer Arboretumu (Victoria – Avustralya)
Tazmanya Arboretumu (Devonport - Tazmanya - Avustralya Don Nehri)
Canberra Ulusal Arboretumu (Avustralya)
Abney Park Arboretumu (Londra – İngiltere)
Norr Arboretumu (Umea – İsvec)
Bank Hall Arboretumu (Lancashire – İngiltere)
Batsford Arboretumu (Gloucestershire – İngiltere)
Bedgebury Ulusal Pinetumu (Kent – İngiltere)
Bluebell Arboretumu (Derbyshire – İngiltere)
Bodenham Arboretumu (Worcestershire – İngiltere)
Derby Arboretumu (Derbyshire – İngiltere)
Dropmore Park (Buckinghamshire – İngiltere)
St. Roche Arboretumu (West Dean – İngiltere)
Dommesmoen Arboretumu (Grimstad- Aust-Agder – Norvec)
Greifswald Arboretumu (Greifswald – Almanya)
Jubilee Arboretumu (Surry – İngiltere)
Kilmun Arboretumu (Argyll ve Bute – İskocya)
Lincoln Arboretumu (Lincoln – İngiltere)
Mlynany Arboretumu (Slovakya)
Nottingham Arboretumu (Nottinghamshire – İngiltere)
Arboretum de Pézanin (Dompierre-les-Ormes – Fransa)
Pruhonice Parkı (Prag - Cek Cumhuriyeti)
Wespelaar Arboretumu (Wespelaar – Belcika)
Sequoiafarm Kaldenkirchen Arboretumu (Nettetal – Almanya)
Soci Arboretumu (Rusya)
Volcji Potok Arboretumu (Slovenya)
Guelph Universitesi Arboretumu (Ontario – Kanada)
Arnold Arboretumu (ABD)
The Dominion Arboretumu (Ottawa – Kanada)
Edith J. Carrier Arboretumu (ABD)
Humber Arboretumu (Kanada)
Louisiana State Arboretumu (Louisiana – ABD)
Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Arboretumu (ABD)
Washington Park Arboretumu (Washington – ABD)
Boyce Thompson Arboretumu (Arizona – ABD)
Scott Arboretumu (Pensilvanya – ABD)
Pennsylvania Universitesi Morris Arboretumu (Pensilvanya – ABD)