Yağışlar, gokyuzundeki bulutlardan duşen su formlarıdır. Başlıca yağış formları; ciseleme, yağmur, karla karışık yağmur, kar, graupel ve doludur.
“Yağış” kavramı basitce ifade edilecek olursa atmosferde ortaya cıkan ve yere duşen herhangi bir su partikuludur. Bu partikuller sıvı veya katı olabilir. Meteorolojik ifadeyle de yağış, kısaca “hidrometeor” olarak tanımlanır. Yağış tipleri, suyun alabileceği formlara gore farklılık gosterir.
[h=2]Yağış Nedir?[/h]Yağışlar, gokyuzundeki bulutlardan duşen su formlarıdır. Cok farklı şekillerde ve durumlarda ortaya cıkabilir. Yağmur ve ciseleyen yağmur, tek bir sıvı turudur. Donma turleri ise; kar, karla karışık yağmur, donan yağmur ve dolu olarak ortaya cıkar. Dolunun oluşması eşsizdir; cunku genellikle yaz aylarında sadece gok gurultulu fırtınalarda duşen donmuş yağışlardır. Yağış turlerinin bitkiler ve toprak uzerinde farklı etkileri vardır. Donmuş yağış ceşitleri, ekili arazilerde ve karayollarında riskler doğurur.
Genel tanıma gore yağış, gokten suyun farklı şekillerde duşmesidir. Butun yağışlar, dunyanın troposferinde yer alan ve yerden yaklaşık 8 ila 16 kilometre yukarı cıkan bulutlardan oluşur. Herhangi bir su parcacığı veya tum su parcacıkları atmosferin yuksek seviyelerinden duştuğunde ve dunya yuzeyine ulaştığında yağış tipleri ortaya cıkar. Toprağa duşme, yercekiminden kaynaklanır. Katı veya sıvı bir parcacık buluttan duştuğunde daha hızlı ve surekli damlalara neden olur.
[h=3]Yağış Tipleri ve Ozellikleri [/h]Meteorolojide yağış, yercekimi sebebiyle duşen atmosferik su buharının yoğunlaşması sonucu ortaya cıkan herhangi bir urundur. Başlıca yağış formları; ciseleme, yağmur, karla karışık yağmur, kar, graupel ve doludur. Yağış, atmosferin bir kısmı su buharına doygun hale geldiğinde oluşur. Boylece su yoğunlaşır ve duşer. Bu nedenle sis ve buğu yağış değil, bir suspansiyondur; cunku su buharı cokelecek kadar yoğuşmaz.
Bulutlarda kristalize olan buz, toprağa buz topakları veya kar gibi ulaşabilir. Ayrıca, atmosferik sıcaklıklara bağlı olarak yeryuzune ulaşmadan once eriyebilir ve yağmur damlalarına donuşebilir. Bu nedenle; yağmur, kar, karla karışık yağmur, donan yağmur ve dolu gibi bircok farklı yağış turu vardır.
[h=4]Yağmur [/h]Yağmur, “yağmur damlaları” olarak da bilinen sıvı su damlacıklarından oluşur. Her mevsimde meydana gelebilecek yağış tiplerinden biridir. Hava sıcaklıkları, donma noktasının (0 -sıfır- derece) uzerinde olduğu surece, yağmur yağabilir. Yağmur, teknik olarak gokten duşen herhangi bir sıvı değildir. Su dongusunun en yaygın bileşenidir ve yeryuzundeki tatlı suyun coğunu yeniler.
Yağmurdaki su damlacıkları, 0,5 mm veya daha buyuk ebatta olabilir. Yarım milimetreden kucuk damlacıklar, “ciseleme” olarak sınıflandırılır. Yağmur damlaları, genellikle kucuk bulut parcacıkları carpıştığında ve kucuk damlalar birbirine yapışarak daha buyuk damlalar meydana geldiğinde oluşur. Damlalar yeteri kadar buyuduğunde yukselen hava destekleyemez ve yercekimi damlaları yere indirir. Eksi 17 derecenin altındaki havalarda yağmur damlaları, kar veya buz kristalleri haline donuşebilir; ancak daha sıcak havaya duştuklerinde eriyebilirler.
Bazen yağmur toprağa ulaşmadan buharlaşır ve bu durum “virga” adı verilen yağmur cubukları ile sonuclanır. Uzağa bakıldığında gorulen ve yere ulaşmayan bir bulutun altındaki gri cizgiler, virga olayıdır. Yağmurun zemine ulaşamamasının bir diğer nedeni de taşıyıcılardır. RuzgÂr, yağan yağmurdan daha hızlı bir şekilde esiyorsa yağmuru taşır ve yağmur damlaları yere ulaşamaz. Yağış oranları, yağmurun toprağa karışıp karışmayacağını belirler.
Cok kucuk yağmur damlaları mukemmel bir kure şeklindedir. Daha buyuk damlalar buyudukce daha da duzleşir. Ortalama buyuklukteki bir yağmur damlası, biraz icbukey değilse duz bir tabana sahiptir; kenarları ve ust kısmı yuvarlaktır. Bu şekil, hamburger topuzu, paraşut veya denizanası olarak tanımlanır. Bir yağmur damlasının capı 1 inc civarındaysa yere ulaşmadan parcalanır.
[h=4]Kar [/h]Kar ve buzu iki farklı şey olarak goruruz. Ancak kar, aslında “kar taneleri” olarak bildiğimiz pulları oluşturan milyonlarca minik buz kristalidir. Karın oluşması ve zeminde tutması icin yuzeyin ve ustundeki hava sıcaklığının donma noktasının (0 -sıfır- derece) altında olması gerekir. Bazı cephelerde donma noktasının biraz ustunde olabilir. Donma noktasının uzerindeki sıcaklıklarda kar, uzun sure zeminde kalamaz ve kar taneleri erir.
Kar aslında her zaman ortaya cıkar; ama yere ulaşmadan once genellikle erir. Karın yere duşmesi kuru havalarda soz konusu olur. Bulutlardan virga (yağmur cubukları) veya buzlu su parcacıkları şeklinde kar yağışı gorulebilir. Kar normalde yuksek, ince ve zayıf cirrus bulutları ile birlikte gorulur. Atmosferik sıcaklıklar donma noktasının ustune cıktığında kar yağışı zaman zaman duşer; ancak coğunlukla donan havada meydana gelir.
Sıcaklıklar donmanın ustunde olduğunda, kar taneleri kısmen eriyebilir; ancak nispeten sıcaklıklardan dolayı parcacıklar buharlaşır. Bu buharlaşma, kar taneciğinin hemen cevresinde soğumaya neden olur ve toprağa kar olarak ulaşmasını sağlar. Kar; kabarık, beyaz ve yumuşak bir yapıya sahiptir. Oluşumu farklı şekillerde duz plakalar ve ince iğneler şeklindedir. Her kar tipi, atmosferik nem ve sıcaklıkların belirli kombinasyonları altında oluşur.
[h=4]Graupel [/h]“Supercooled” veya aşırı soğuk su damlacıkları, duşen kar taneleri uzerinde donarsa “graupel” adı verilen yağış tipi oluşur. Bu durumda kar kristali, tanımlanabilir altı taraflı şeklini kaybeder. Bunun yerine kar ve buz yığını ortaya cıkar.
Almanca bir terim olan “graupel”, Turkcede “sulu kar” olarak bilinir; fakat sulu kardan farklı bir yağış tipidir. "Yumuşak dolu" olarak da tanımlanır. Halk dilinde, “bulgur” veya “kuzu dişi” olarak tanınır. Kar gibi beyaz gorunur. Capı 2 ila 5 mm ’dir. Parmakla basıldığında ezilir ve granullere ayrılır. Yere duştuğunde, karla karışık yağmur gibi cevreye sıcrar. Goruntusu nedeniyle dolu ile karıştırılır.
Suyun donması icin sıfır derecenin altındaki sıcaklıklar yeterli olmaz. Su, havadaki toz tanecikleri etrafında donabilir; ancak havada toz yoksa su eksi 40 derecede bile sıvı kalabilir. Bu duruma “supercooled” adı verilir. Bu haldeki su damlacıkları, havadaki kar kristallerinin ustune yapışırsa, o anda donar. Kristaller, supercooled su damlacıkları carptıkca buyur ve buzla kaplı kar taneleri meydana gelir. Grapuel yağış, genel olarak bu şekilde oluşur.
Yatay gelişen bulutlarda gorulmeyen graupel, zaman zaman gok gurultuleriyle birlikte yağabilir. Bu yağış tipi denize yakın yerlerde yaygın olarak gorulur. Yukseklerin soğuk, denizlerin nispeten sıcak olduğu aralık ayında sık gorulen yağış tipidir.
[h=4]Sulu Kar [/h]Eğer bir kar tanesi kısmen erir; fakat sonra yeniden donarsa “sulu kar” veya “karla karışık yağmur” meydana gelir. Sulu kar taneleri, kucuk ve yuvarlaktır. Bu yuzden bazen "buz topakları" olarak da adlandırılır.
Sulu kar, atmosferde yuksek ve duşuk seviyelerde bir başka duşuk, dondurucu alt hava tabakası arasına ince bir hava tabakası sıkıştırıldığında oluşur. Boyle bir durumda yağışlar karla başlar, orta seviyelerde daha sıcak bir hava katmanına duşer ve kar taneleri kısmen erir; ardından donmuş hava katmanında toprağa doğru duşerken yeniden donar. Başka bir ifade ile bazen kar tamamen erimez ve kısmen erimiş kar taneleri kar topakları şeklinde yeniden donar.
Karla karışık yağmur, donan atmosfer koşullarında gercekleşir. Kar sıcak bir katmana duştuğunde oluşur. Sonra yağmur yağar ve yağmur damlacıkları, yeterince soğuk olan bir hava katmanına duşunce donar. Dolayısıyla, karla karışık yağmur, kucuk ve yarı saydam buz toplarından oluşan bir cokelme bicimi olarak tanımlanmaktadır. Gorunumu sebebiyle genellikle dolu taneleri ile karıştırılır; ancak sulu kar taneleri daha kucuktur. Buz topakları zemine veya diğer katı nesnelere carptıklarında zıplarlar ve sert bir ses cıkarırlar. Sulu kar, donan yağmur ile birleştiği durumlar dışında katı bir kutle şeklinde donmaz. Sulu kar ve donan yağmur, benzer koşullarda meydana gelir.
[h=4]Donan Yağmur [/h]Donan yağmur; sıvı yağmur taneciklerinin, donma seviyesinin altında sıcaklığı bulunan yerlerde veya yuzeylerde donması durumudur. Başka bir ifade ile hava sıcaklığının donma derecesinden yuksek, zemin sıcaklığının ise duşuk olduğu durumlarda meydana gelir.
Donan yağmur, kar ılık bir katmana duştuğunde ve eridiğinde oluşur; ancak donma katmanı cok sığdır. Bu nedenle sıvı su donar ve katılaşan yuzeylerin uzerine duşer. Donan yağmur, yağmura benzer şekilde oluşur. Yağışlar ya kar gibi başlar ya da supercooled damlaları ılık tabakaya yağmur olarak yağar. Dondurucu hava toprağı sarar. Yağmur damlaları, toprağa ulaşmadan once ince bir tabakadır. Bunun uzerine yuzey sıcaklıkları sıfır dereceden daha duşuk olan nesnelere carpan yağmur damlaları, donar.
Donan yağmur, kar taneleri ile sulu kar arasındaki bir yağış tipidir. Tamamen supercooled damlalarından oluşur. Olumsuz hava sıcaklıklarında duşen sert yağış tipidir. Yaygın olarak havanın eksi 10 ila 15 derece ve daha altındaki sıcaklıklarda gorulur. Donan yağmur veya buz taneleri şeffaftır ve boyutu 1 ila 3 mm ’dir. Şeffaf topların icinde su olduğu icin genel olarak bir yağmur turu olarak tanımlanır. Ancak bilim adamları, donan yağmuru dolu veya yağmur olarak gormuyor.
Kış ve buz fırtınalarından bazıları, temel olarak donan yağmur nedeniyle oluşur. Bunun nedeni donan yağmur yağdığı zaman, ağacları, karayollarını ve yerdeki diğer her şeyi berrak bir buz veya "sır" tabakası ile kaplamasıdır. Buz birikintileri ağac dallarında ve elektrik hatlarında ağırlığa yol acarak zarar gormelerine yol acabilir.
[h=4]Dolu [/h]Genellikle karla karışık yağmur ile karıştırılan dolu, yuzde 100 buz olan bir yağış tipidir. Ancak sadece kış aylarında meydana gelmez. Genellikle fırtınalı havalarda oluşur. Ağırlıklı olarak kış veya soğuk havalarda yaşanır.
Dolu, yumuşak ve yuvarlaktır. Bazı kısımları duz veya sivri olabilir. Bezelye boyutundan beyzbol topu buyukluğune kadar ceşitli ebatlara ulaşabilir. Capları 5 milimetre ila 15 santimetre arasında olabilir. Dolu buzdur; ancak yolları kayganlaştırmasından ziyade tarım alanlarına ve bitkilere zarar verme tehdidi icerir.
Dolu taneleri, gok gurultulu fırtınalardan sonra duşen buyuk buz parcalarıdır. Saydam katmanlar, dolu, bulutun daha soğuk kısmındayken ya da alt katlara ulaştığında oluşur. Supercooled damlacıklar dolunun uzerine duştuğunde kucuk hava kabarcıkları sıkışarak, buzun sut gibi beyaz gorunmesine neden olur.
Dolu taşları, buyuk toplardır ve buyuk fırtınalarda duşen duzensiz buz yığınlarıdır. Tamamen katı bir yağış tipidir. Dolu taneleri, genellikle su buzundan oluşur. Cok guclu ust yapılara sahip şiddetli gok gurultulu fırtınalar, genellikle buz tutma kabiliyetine sahiptir.
[h=4]Hidrometeor Nedir? [/h]Hidrometeor, atmosferik su buharının her ceşidini kapsayan bir ifadedir. RuzgÂr tarafından yeryuzunden savrulanlar da bu kavramın icinde kabul edilir. Katı, sıvı, bulut, sis, buz sisi, pus ornek olarak verilebilir.
Yağmur ve cisenti sıvı hidrometeorlardır. Donmuş yağmur ve cisenti, “donan hidrometeorlar” olarak tanımlanır. Katı veya donan hidrometeorlara; kar, dolu, buz iğnecikleri ve kar ve buz kristalleri ornektir. Yere duşerken buharlaşan yağmur, gaz halindeki hidrometeorlardır. Ruzgarın savurduğu kar ve su surulmeleri ve savrulmaları da hidrometeorlar arasında sayılır. Yeryuzundeki nesneler uzerinde biriken ciğ ve kırağı gibi yağışlar, hidrometeorlardandır.
[h=4]Yağış Tipleri Hakkında Anekdotlar [/h]Yağmur damlaları, sanılanın aksine gozyaşı damlası şeklinde değildir. Yağmur damlalarının kukurt oksitler veya azot oksitler gibi kirleticilerle karışması sonucu “asit yağmuru” adı verilen durum ortaya cıkar. Asit yağmuru, bitkileri oldurur ve su kaynaklarını kirletir. Kuzey Amerika ’daki Apalaş (Appalachian) Dağlarının olu ağaclarla dolu olmasının sebeplerinden biri, asit yağmurlarıdır. Sanayileşmiş bolgelerden dolayı bu dağlarda cok sayıda asit yağmuru ortaya cıkar. Dolu yağışı, mahsullere cok zarar verdiği icin bazı ulkelerde “beyaz veba” olarak tanımlanır. Donan yağmur, karayolu ve hava taşıtları ve elektrik hatları icin buyuk bir tehdit oluşturmaktadır. 11 Aralık 2013 tarihinde İstanbul ’daki Galatasaray-Juventus macı, graupel yağışı sebebiyle iptal edildi. Haberlerde bu yağış tipi icin “yoğun kar yağışı” ifadesi kullanıldı. “Ahmak ıslatan” adı verilen ciseleyen yağış turu, sisin, dunyanın yuzeyindeki veya yakınındaki havada asılı kalan buz kristallerinden veya su damlacıklarından oluşur. Boyutları, 0,5 milimetreden daha kucuktur. “Guneş duşu” adı verilen yağış turu, guneş parlarken yağmur yağdığında ortaya cıkan bir yağış olayıdır. “Elmas tozu” adı verilen yağış turu, genellikle duşuk seviyelerde ve eksi 30 derecenin altındaki sıcaklıklarda oluşur. Son derece kucuk buz kristalleridir. “Elmas tozu” ismini, havadaki buz kristallerine yansıttığı ışıltılı efektten alır. “Siklonik yağmur”, basınc farkından dolayı ortaya cıkar. Barometrik basınc değer duşuşu neden olur. Yukselen havanın dikine faaliyetlerle veya sıcak hava kutlesinin soğuk hava uzerinde tırmanarak soğumaya gecmesi ile meydana gelir. Bir siklon, dairesel ruzgar hareketi ile buyuk bir alcak basınc bolgesidir. “Konvektif yağmur”, lokalize ısıtma nedeniyle havanın, daha sıcak olan yukarı kesimlere hareketi nedeniyle ortaya cıkar. Atmosferde, hava parselinin konvektif kararsızlık veya dikey termal hareketler nedeniyle yukselmesi durumudur. Adyabatik soğuma sonucu oluşur. Yağışlar kısa sureli ve yoğun sağanaklar şeklinde gercekleşir. Bu tur yağmurlar, 10 kilometreden daha az alanlarda oluşur. “Orografik yağmur”, dağlar gibi doğal topografik bariyerlere carpıp yukarı doğru yukselen nemli hava kutleleri sebebiyle ortaya cıkar. Hindistan'ın yuksek bolgelerindeki şiddetli yağışların coğu, orografik yağmurlardır. Turkiye ’de Karadeniz ve Akdeniz bolgelerindeki sıra dağlarda gozlenen yağış tipidir.
“Yağış” kavramı basitce ifade edilecek olursa atmosferde ortaya cıkan ve yere duşen herhangi bir su partikuludur. Bu partikuller sıvı veya katı olabilir. Meteorolojik ifadeyle de yağış, kısaca “hidrometeor” olarak tanımlanır. Yağış tipleri, suyun alabileceği formlara gore farklılık gosterir. [h=2]Yağış Nedir?[/h]Yağışlar, gokyuzundeki bulutlardan duşen su formlarıdır. Cok farklı şekillerde ve durumlarda ortaya cıkabilir. Yağmur ve ciseleyen yağmur, tek bir sıvı turudur. Donma turleri ise; kar, karla karışık yağmur, donan yağmur ve dolu olarak ortaya cıkar. Dolunun oluşması eşsizdir; cunku genellikle yaz aylarında sadece gok gurultulu fırtınalarda duşen donmuş yağışlardır. Yağış turlerinin bitkiler ve toprak uzerinde farklı etkileri vardır. Donmuş yağış ceşitleri, ekili arazilerde ve karayollarında riskler doğurur.
Genel tanıma gore yağış, gokten suyun farklı şekillerde duşmesidir. Butun yağışlar, dunyanın troposferinde yer alan ve yerden yaklaşık 8 ila 16 kilometre yukarı cıkan bulutlardan oluşur. Herhangi bir su parcacığı veya tum su parcacıkları atmosferin yuksek seviyelerinden duştuğunde ve dunya yuzeyine ulaştığında yağış tipleri ortaya cıkar. Toprağa duşme, yercekiminden kaynaklanır. Katı veya sıvı bir parcacık buluttan duştuğunde daha hızlı ve surekli damlalara neden olur.
[h=3]Yağış Tipleri ve Ozellikleri [/h]Meteorolojide yağış, yercekimi sebebiyle duşen atmosferik su buharının yoğunlaşması sonucu ortaya cıkan herhangi bir urundur. Başlıca yağış formları; ciseleme, yağmur, karla karışık yağmur, kar, graupel ve doludur. Yağış, atmosferin bir kısmı su buharına doygun hale geldiğinde oluşur. Boylece su yoğunlaşır ve duşer. Bu nedenle sis ve buğu yağış değil, bir suspansiyondur; cunku su buharı cokelecek kadar yoğuşmaz.
Bulutlarda kristalize olan buz, toprağa buz topakları veya kar gibi ulaşabilir. Ayrıca, atmosferik sıcaklıklara bağlı olarak yeryuzune ulaşmadan once eriyebilir ve yağmur damlalarına donuşebilir. Bu nedenle; yağmur, kar, karla karışık yağmur, donan yağmur ve dolu gibi bircok farklı yağış turu vardır.
[h=4]Yağmur [/h]Yağmur, “yağmur damlaları” olarak da bilinen sıvı su damlacıklarından oluşur. Her mevsimde meydana gelebilecek yağış tiplerinden biridir. Hava sıcaklıkları, donma noktasının (0 -sıfır- derece) uzerinde olduğu surece, yağmur yağabilir. Yağmur, teknik olarak gokten duşen herhangi bir sıvı değildir. Su dongusunun en yaygın bileşenidir ve yeryuzundeki tatlı suyun coğunu yeniler.
Yağmurdaki su damlacıkları, 0,5 mm veya daha buyuk ebatta olabilir. Yarım milimetreden kucuk damlacıklar, “ciseleme” olarak sınıflandırılır. Yağmur damlaları, genellikle kucuk bulut parcacıkları carpıştığında ve kucuk damlalar birbirine yapışarak daha buyuk damlalar meydana geldiğinde oluşur. Damlalar yeteri kadar buyuduğunde yukselen hava destekleyemez ve yercekimi damlaları yere indirir. Eksi 17 derecenin altındaki havalarda yağmur damlaları, kar veya buz kristalleri haline donuşebilir; ancak daha sıcak havaya duştuklerinde eriyebilirler.
Bazen yağmur toprağa ulaşmadan buharlaşır ve bu durum “virga” adı verilen yağmur cubukları ile sonuclanır. Uzağa bakıldığında gorulen ve yere ulaşmayan bir bulutun altındaki gri cizgiler, virga olayıdır. Yağmurun zemine ulaşamamasının bir diğer nedeni de taşıyıcılardır. RuzgÂr, yağan yağmurdan daha hızlı bir şekilde esiyorsa yağmuru taşır ve yağmur damlaları yere ulaşamaz. Yağış oranları, yağmurun toprağa karışıp karışmayacağını belirler.
Cok kucuk yağmur damlaları mukemmel bir kure şeklindedir. Daha buyuk damlalar buyudukce daha da duzleşir. Ortalama buyuklukteki bir yağmur damlası, biraz icbukey değilse duz bir tabana sahiptir; kenarları ve ust kısmı yuvarlaktır. Bu şekil, hamburger topuzu, paraşut veya denizanası olarak tanımlanır. Bir yağmur damlasının capı 1 inc civarındaysa yere ulaşmadan parcalanır.
[h=4]Kar [/h]Kar ve buzu iki farklı şey olarak goruruz. Ancak kar, aslında “kar taneleri” olarak bildiğimiz pulları oluşturan milyonlarca minik buz kristalidir. Karın oluşması ve zeminde tutması icin yuzeyin ve ustundeki hava sıcaklığının donma noktasının (0 -sıfır- derece) altında olması gerekir. Bazı cephelerde donma noktasının biraz ustunde olabilir. Donma noktasının uzerindeki sıcaklıklarda kar, uzun sure zeminde kalamaz ve kar taneleri erir.
Kar aslında her zaman ortaya cıkar; ama yere ulaşmadan once genellikle erir. Karın yere duşmesi kuru havalarda soz konusu olur. Bulutlardan virga (yağmur cubukları) veya buzlu su parcacıkları şeklinde kar yağışı gorulebilir. Kar normalde yuksek, ince ve zayıf cirrus bulutları ile birlikte gorulur. Atmosferik sıcaklıklar donma noktasının ustune cıktığında kar yağışı zaman zaman duşer; ancak coğunlukla donan havada meydana gelir.
Sıcaklıklar donmanın ustunde olduğunda, kar taneleri kısmen eriyebilir; ancak nispeten sıcaklıklardan dolayı parcacıklar buharlaşır. Bu buharlaşma, kar taneciğinin hemen cevresinde soğumaya neden olur ve toprağa kar olarak ulaşmasını sağlar. Kar; kabarık, beyaz ve yumuşak bir yapıya sahiptir. Oluşumu farklı şekillerde duz plakalar ve ince iğneler şeklindedir. Her kar tipi, atmosferik nem ve sıcaklıkların belirli kombinasyonları altında oluşur.
[h=4]Graupel [/h]“Supercooled” veya aşırı soğuk su damlacıkları, duşen kar taneleri uzerinde donarsa “graupel” adı verilen yağış tipi oluşur. Bu durumda kar kristali, tanımlanabilir altı taraflı şeklini kaybeder. Bunun yerine kar ve buz yığını ortaya cıkar.
Almanca bir terim olan “graupel”, Turkcede “sulu kar” olarak bilinir; fakat sulu kardan farklı bir yağış tipidir. "Yumuşak dolu" olarak da tanımlanır. Halk dilinde, “bulgur” veya “kuzu dişi” olarak tanınır. Kar gibi beyaz gorunur. Capı 2 ila 5 mm ’dir. Parmakla basıldığında ezilir ve granullere ayrılır. Yere duştuğunde, karla karışık yağmur gibi cevreye sıcrar. Goruntusu nedeniyle dolu ile karıştırılır.
Suyun donması icin sıfır derecenin altındaki sıcaklıklar yeterli olmaz. Su, havadaki toz tanecikleri etrafında donabilir; ancak havada toz yoksa su eksi 40 derecede bile sıvı kalabilir. Bu duruma “supercooled” adı verilir. Bu haldeki su damlacıkları, havadaki kar kristallerinin ustune yapışırsa, o anda donar. Kristaller, supercooled su damlacıkları carptıkca buyur ve buzla kaplı kar taneleri meydana gelir. Grapuel yağış, genel olarak bu şekilde oluşur.
Yatay gelişen bulutlarda gorulmeyen graupel, zaman zaman gok gurultuleriyle birlikte yağabilir. Bu yağış tipi denize yakın yerlerde yaygın olarak gorulur. Yukseklerin soğuk, denizlerin nispeten sıcak olduğu aralık ayında sık gorulen yağış tipidir.
[h=4]Sulu Kar [/h]Eğer bir kar tanesi kısmen erir; fakat sonra yeniden donarsa “sulu kar” veya “karla karışık yağmur” meydana gelir. Sulu kar taneleri, kucuk ve yuvarlaktır. Bu yuzden bazen "buz topakları" olarak da adlandırılır.
Sulu kar, atmosferde yuksek ve duşuk seviyelerde bir başka duşuk, dondurucu alt hava tabakası arasına ince bir hava tabakası sıkıştırıldığında oluşur. Boyle bir durumda yağışlar karla başlar, orta seviyelerde daha sıcak bir hava katmanına duşer ve kar taneleri kısmen erir; ardından donmuş hava katmanında toprağa doğru duşerken yeniden donar. Başka bir ifade ile bazen kar tamamen erimez ve kısmen erimiş kar taneleri kar topakları şeklinde yeniden donar.
Karla karışık yağmur, donan atmosfer koşullarında gercekleşir. Kar sıcak bir katmana duştuğunde oluşur. Sonra yağmur yağar ve yağmur damlacıkları, yeterince soğuk olan bir hava katmanına duşunce donar. Dolayısıyla, karla karışık yağmur, kucuk ve yarı saydam buz toplarından oluşan bir cokelme bicimi olarak tanımlanmaktadır. Gorunumu sebebiyle genellikle dolu taneleri ile karıştırılır; ancak sulu kar taneleri daha kucuktur. Buz topakları zemine veya diğer katı nesnelere carptıklarında zıplarlar ve sert bir ses cıkarırlar. Sulu kar, donan yağmur ile birleştiği durumlar dışında katı bir kutle şeklinde donmaz. Sulu kar ve donan yağmur, benzer koşullarda meydana gelir.
[h=4]Donan Yağmur [/h]Donan yağmur; sıvı yağmur taneciklerinin, donma seviyesinin altında sıcaklığı bulunan yerlerde veya yuzeylerde donması durumudur. Başka bir ifade ile hava sıcaklığının donma derecesinden yuksek, zemin sıcaklığının ise duşuk olduğu durumlarda meydana gelir.
Donan yağmur, kar ılık bir katmana duştuğunde ve eridiğinde oluşur; ancak donma katmanı cok sığdır. Bu nedenle sıvı su donar ve katılaşan yuzeylerin uzerine duşer. Donan yağmur, yağmura benzer şekilde oluşur. Yağışlar ya kar gibi başlar ya da supercooled damlaları ılık tabakaya yağmur olarak yağar. Dondurucu hava toprağı sarar. Yağmur damlaları, toprağa ulaşmadan once ince bir tabakadır. Bunun uzerine yuzey sıcaklıkları sıfır dereceden daha duşuk olan nesnelere carpan yağmur damlaları, donar.
Donan yağmur, kar taneleri ile sulu kar arasındaki bir yağış tipidir. Tamamen supercooled damlalarından oluşur. Olumsuz hava sıcaklıklarında duşen sert yağış tipidir. Yaygın olarak havanın eksi 10 ila 15 derece ve daha altındaki sıcaklıklarda gorulur. Donan yağmur veya buz taneleri şeffaftır ve boyutu 1 ila 3 mm ’dir. Şeffaf topların icinde su olduğu icin genel olarak bir yağmur turu olarak tanımlanır. Ancak bilim adamları, donan yağmuru dolu veya yağmur olarak gormuyor.
Kış ve buz fırtınalarından bazıları, temel olarak donan yağmur nedeniyle oluşur. Bunun nedeni donan yağmur yağdığı zaman, ağacları, karayollarını ve yerdeki diğer her şeyi berrak bir buz veya "sır" tabakası ile kaplamasıdır. Buz birikintileri ağac dallarında ve elektrik hatlarında ağırlığa yol acarak zarar gormelerine yol acabilir.
[h=4]Dolu [/h]Genellikle karla karışık yağmur ile karıştırılan dolu, yuzde 100 buz olan bir yağış tipidir. Ancak sadece kış aylarında meydana gelmez. Genellikle fırtınalı havalarda oluşur. Ağırlıklı olarak kış veya soğuk havalarda yaşanır.
Dolu, yumuşak ve yuvarlaktır. Bazı kısımları duz veya sivri olabilir. Bezelye boyutundan beyzbol topu buyukluğune kadar ceşitli ebatlara ulaşabilir. Capları 5 milimetre ila 15 santimetre arasında olabilir. Dolu buzdur; ancak yolları kayganlaştırmasından ziyade tarım alanlarına ve bitkilere zarar verme tehdidi icerir.
Dolu taneleri, gok gurultulu fırtınalardan sonra duşen buyuk buz parcalarıdır. Saydam katmanlar, dolu, bulutun daha soğuk kısmındayken ya da alt katlara ulaştığında oluşur. Supercooled damlacıklar dolunun uzerine duştuğunde kucuk hava kabarcıkları sıkışarak, buzun sut gibi beyaz gorunmesine neden olur.
Dolu taşları, buyuk toplardır ve buyuk fırtınalarda duşen duzensiz buz yığınlarıdır. Tamamen katı bir yağış tipidir. Dolu taneleri, genellikle su buzundan oluşur. Cok guclu ust yapılara sahip şiddetli gok gurultulu fırtınalar, genellikle buz tutma kabiliyetine sahiptir.
[h=4]Hidrometeor Nedir? [/h]Hidrometeor, atmosferik su buharının her ceşidini kapsayan bir ifadedir. RuzgÂr tarafından yeryuzunden savrulanlar da bu kavramın icinde kabul edilir. Katı, sıvı, bulut, sis, buz sisi, pus ornek olarak verilebilir.
Yağmur ve cisenti sıvı hidrometeorlardır. Donmuş yağmur ve cisenti, “donan hidrometeorlar” olarak tanımlanır. Katı veya donan hidrometeorlara; kar, dolu, buz iğnecikleri ve kar ve buz kristalleri ornektir. Yere duşerken buharlaşan yağmur, gaz halindeki hidrometeorlardır. Ruzgarın savurduğu kar ve su surulmeleri ve savrulmaları da hidrometeorlar arasında sayılır. Yeryuzundeki nesneler uzerinde biriken ciğ ve kırağı gibi yağışlar, hidrometeorlardandır.
[h=4]Yağış Tipleri Hakkında Anekdotlar [/h]Yağmur damlaları, sanılanın aksine gozyaşı damlası şeklinde değildir. Yağmur damlalarının kukurt oksitler veya azot oksitler gibi kirleticilerle karışması sonucu “asit yağmuru” adı verilen durum ortaya cıkar. Asit yağmuru, bitkileri oldurur ve su kaynaklarını kirletir. Kuzey Amerika ’daki Apalaş (Appalachian) Dağlarının olu ağaclarla dolu olmasının sebeplerinden biri, asit yağmurlarıdır. Sanayileşmiş bolgelerden dolayı bu dağlarda cok sayıda asit yağmuru ortaya cıkar. Dolu yağışı, mahsullere cok zarar verdiği icin bazı ulkelerde “beyaz veba” olarak tanımlanır. Donan yağmur, karayolu ve hava taşıtları ve elektrik hatları icin buyuk bir tehdit oluşturmaktadır. 11 Aralık 2013 tarihinde İstanbul ’daki Galatasaray-Juventus macı, graupel yağışı sebebiyle iptal edildi. Haberlerde bu yağış tipi icin “yoğun kar yağışı” ifadesi kullanıldı. “Ahmak ıslatan” adı verilen ciseleyen yağış turu, sisin, dunyanın yuzeyindeki veya yakınındaki havada asılı kalan buz kristallerinden veya su damlacıklarından oluşur. Boyutları, 0,5 milimetreden daha kucuktur. “Guneş duşu” adı verilen yağış turu, guneş parlarken yağmur yağdığında ortaya cıkan bir yağış olayıdır. “Elmas tozu” adı verilen yağış turu, genellikle duşuk seviyelerde ve eksi 30 derecenin altındaki sıcaklıklarda oluşur. Son derece kucuk buz kristalleridir. “Elmas tozu” ismini, havadaki buz kristallerine yansıttığı ışıltılı efektten alır. “Siklonik yağmur”, basınc farkından dolayı ortaya cıkar. Barometrik basınc değer duşuşu neden olur. Yukselen havanın dikine faaliyetlerle veya sıcak hava kutlesinin soğuk hava uzerinde tırmanarak soğumaya gecmesi ile meydana gelir. Bir siklon, dairesel ruzgar hareketi ile buyuk bir alcak basınc bolgesidir. “Konvektif yağmur”, lokalize ısıtma nedeniyle havanın, daha sıcak olan yukarı kesimlere hareketi nedeniyle ortaya cıkar. Atmosferde, hava parselinin konvektif kararsızlık veya dikey termal hareketler nedeniyle yukselmesi durumudur. Adyabatik soğuma sonucu oluşur. Yağışlar kısa sureli ve yoğun sağanaklar şeklinde gercekleşir. Bu tur yağmurlar, 10 kilometreden daha az alanlarda oluşur. “Orografik yağmur”, dağlar gibi doğal topografik bariyerlere carpıp yukarı doğru yukselen nemli hava kutleleri sebebiyle ortaya cıkar. Hindistan'ın yuksek bolgelerindeki şiddetli yağışların coğu, orografik yağmurlardır. Turkiye ’de Karadeniz ve Akdeniz bolgelerindeki sıra dağlarda gozlenen yağış tipidir.