Aristoteles (d. MO 384 – o.7 Mart MO 322) (bazı kaynaklarda Aristo olarak da gecmektedir ve iki yazım şekli ile de doğrudur) gunumuzde Makedonya sınırları icerisinde bulunan Stageira şehrinde dunyaya gelmiştir. Aristoteles ’in babasının o zamanlar Makedonya Kralı olan 2. Amyntas ’ın doktorluğu gorevinde bulunan Nikomakhos olduğu bilinmektedir. Aristoteles, Antik Yunan filozofudur. Batı felsefesini oluşturan iki en buyuk duşunurden bir tanesidir. Diğer duşunur ise Platon ’dur. Fizik, gokbilim, felsefe, mantık, zooloji, siyaset, biyoloji alanlarından eserler yazmıştır.
Aristoteles 17 yasında MO 366 senesinde Platon ’un Atina ’da bulunan akademisine katılmış ve yeteneği ve zekası ile kısa surede kendinden bahsettirmeyi başarmıştır. Platon ’un yanında yardımcı oğretmen gorevi de yapan Aristoteles bu donemde diyalog yazıları yazmıştır. Bu donemden ornek vermek gerekirse Gryllos ya da Retorik uzerine isimli eserleri Aristoteles ’in bu donemde yazdığı diyalog eserlerdendir.
Aristoteles Platon ’un olumunden sonra onun okulunu terk ederek MO 347 senesinde Ksenokratos ve Theophrastos ile bugun Biga Yarımadası olarak anılan Troas bolgesindeki Assos şehrine gitmiştir ve burada Tiran Atarnevs'li Hermias ’ın siyasi danışmanlığı gorevini ustlenmiştir. Aynı zamanda aralarındaki dostlukta dikkat cekmektedir. Aristoteles burada Hermias ’ın da yardımı ile Lykeion isminde cok ozgun yeni bir okul kurmuştur. Bu okulda genellikle yaşambilim alanında calışmalar yaptığı gorulmuştur.
Aristoteles, MO 323 senesinde dine karşı saygısızlıktan suclanmıştır. Sucu ise bir olumlu olan Hermias ’ın anısına ilahi yazarak onu olumsuzleştirmesi olarak gosterilmiştir. Bu sucuna karşılık olum cezası ile aranan Aristoteles yakalanmamak icin Atina ’dan Evboia adasına kacmıştır. Annesinin de memleketi olan Evboia (Turkce Eğriboz) adasına sığınan Aristoteles MO 322 senesinde altmış uc yaşında burada hayata veda etmiştir. Aristoteles Atina ’dan kacmasının nedenini şu sozleri ile acıklamaktadır: „Atinalıların felsefeye karşı ikinci bir suc işlemeleri gercekten acı bir durum olacaktı.“
Aristoteles ’in felsefe alanında sahip olduğu erdemleri başlıklar halinde sıralanmaktadır:
Bir ornek vermek gerekirse, duşunme yetisine yonelik erdemleri şu şekilde sıralanabilir.
Tekhne: Yapabilme gucu ve becerisi
Episteme: Felsefi bilgi ve bilim
Phronesisi: Doğruyu gorme yetisi olan pratik bilgelik
Nous: Doğrudan kavrayan akıl
Felsefi bilgelikAristoteles, Platon ’un Eleştirisi
Aristoteles'ın duşuncesinin evrimi hakkında suregelen farklı boyutlarda tartışmalar vardır. Ancak unutulmamalıdır ki Platoncu bir okulda yetiştiği halde daha sonraları bu felsefeden kopuşunun nedenleri acıkca ortaya koyulmalıdır. Homeros hakkında Platon'un bir sozunu Aristoteles'le beraber Nikomakhos'ta Etik'te yazdığı gibi yazacak olursak, hem dostluk, ve hem hakikat onun icin kıymetli olsa dahi, ikinciyi birinciye yeğlemek durumdadır.
[h=4]Aristoteles ’in Sozleri[/h]Unlu duşunur Aristoteles ’in onemli sozlerinden birkac tanesini paylaşmak isteriz:
İnsanoğullarının yonetimi sanatı uzerinde duşunen herkes, devletlerin geleceğinin genclerinin eğitimine bağlı olduğu konusunda ikna olmuşlardır.Akıllı insan duşunduğu her şeyi soylemez, fakat soyleyeceği her şeyi duşunerek soyler.Yaratılış bakımından butun kişiler oğrenmek isteği icindedirler.Sağlam bilginin en guzel orneği, oğretme gucudur.Konuşacak kişi uc noktaya calışmalı: İlki ikna aracları uretmek, ikincisi dili, ucuncusu konuşmanın ceşitli bolumlerinde uygun duzenlemelerdir.Mutluluk doğru ve guzel duşunceler ile duşunebilmeyi bilmektir.Cocukları eğitenler, onları uretenlerden daha fazla onura layıktır. Cunku bunlar sadece hayat verdiler, onlar ise iyi yaşayabilme sanatını.Eğitimin kokleri acı, meyveleri tatlıdır.Gercek mutluluk mal ve mulke sahip olmak ile değil, akıl ve erdeme sahip olmak ile mumkundur.Aristoteles ’in yazdığı eserlerin bir kısmı gunumuzde kaybolmuş durumdadır diğer bir kısım ise Aristoteles tarafından yayımlanmış ve gunumuzde toplanıp saklanabilmiş eserleridir.
Yitik Aristoteles Eserleri:
Aristoteles ’in ilk donem yazılarıdır. Bu yazılara „dışrak yapıtlar“ dendiği de bilinmektedir. Bu eserlerin Milattan sonraki ilk asırlarda kaybolduğu bilinmektedir. Ancak Aristoteles ’in diğer eserlerinde bu yitmiş yapıtlarının başlıklarını vermesi ve diğer yazarların Aristoteles ’in taklidini yaparak ya da alıntılarını kullanarak bu eserleri anmaları nedeni ile kaybolan bu eserlerin icerikleri hakkında bilgi sahibi olmak mumkun hale gelmiştir.
Bu kayıp yapıtların genellikle diyalog şeklinde yazıldıkları bilinmektedir. Bu yitmiş eserlere ornek vermek gerekirse şu şekilde sıralamak mumkun olacaktır:
Evdemos ya da Ruh Ustune (Platon'un Phaidon'unun izinde),
Felsefe Uzerine (Metafizik'in kimi temalarının ayırdına varabildiğıimiz bir tur tutum ibrazı yazısı), Protreptik (felsefî hayata teşvik),
Gryllos ya da Retorik Uzerine (İsokrates'e karşı),
Adalet Uzerine (Politika 'nin bazı temaları burada kendilerini belli ediyorlar),
Asalet Uzerine, bir Şolen, vb.Varlığını Koruyan Aristoteles Eserleri:
Aristoteles ’in gunumuze ulaşmayı başarmış eserlerinin başında Lykeion okulunda ders vermek icin kullandığı notlardan oluşmaktadır. Bu yazıtlar Aristoteles ’in el yazısı ile yazılmıştır. Aristoteles ’in bu eserlerine icerik manasına gelen esoterik ya da sozel oğretime yonelik manasına gelen akroamatik isimleri verildiği bilinmektedir. Aristoteles ’in bu eserlerinin gunumuze kadar ulaşabilmesinin nedeni Aristoteles ’in kurucusu olduğu Lykeion okulunun kesintisiz olarak eğitim vermeye devam etmesi ve Aristoteles ’e ait butun yazıtların bu okulda saklanması olarak acıklanabilir.
Aristoteles ’in yazılı varlığını koruyan eserleri şu şekilde sıralanmaktadır:
Mantık uzerine yazdığı eserleri:
Organon :
Yuklemler
Yorum Uzerine
Birinci Cozumlemeler
İkinci Cozumlemeler
Yerlemler
Sofistiklerin coğalması sonu curuklerDoğa uzerine yazdığı eserleri:
Kosmos Uzerine (Περὶ κόσμου De Mundo)
Fizik (Φυσική Physica)
Gokyuzu Uzerine (Περὶ οὐρανοῦ De Caelo)
Gok Cisimleri Uzerine (Μετεωρολογικά)
Can Uzerine (Περὶ ψυχῆς De Anima)
Kısa Doğa Yazıları (Parva Naturalia)
Duyular Uzerine Περὶ αἰσθήσεως
Ani ve Anımsama Uzerine Περὶ μνήμης καὶ ἀναμνήσεως
Uyku ve Uyanma Uzerine Περὶ ὕπνου καὶ ἐγρηγόρεως
Ruyalar Uzerine Περὶ ἐνυπνίων
Uykuda Kehanet Uzerine Περὶ τῆς καθ' ὕπνον μαντικῆς
Uzun ve Kısayasamlılık Uzerine Περὶ μακροβιότητος καὶ βραχυβιότητος
Genclik ve İleri Yaş Uzerine Περὶ νεότητος καὶ γήρως. Περὶ ζωῆς καὶ θανάτου
Soluma Uzerine Περὶ ἀναπνοῆς
Nefes Uzerine Περὶ πνεύματος
Hayvanların Tarihi Uzerine (Περὶ τὰ ζῷα ἱστορίαι Historia Animalıum)
Hayvanların Kısımları Uzerine (Περὶ ζῴων μορίων De Partibus Animalıum)
Hayvanların Hareketi Uzerine (Περὶ ζῴων κινήσεως De Motu Animalıum)
Hayvanların Gelişimi Uzerine (Περὶ πορείας ζῴωνDe İncessu Animalıum)
Hayvanların Oluşumu Uzerine (Περὶ ζῴων γενέσεως De Generatione Animalıum)
İkincil Yazılar Opera Minora
Renkler Uzerine Περὶ χρωμάτων
Duyulan Şeyler Περὶ ἀκουστῶν
Fizyognomikler Φυσιογνωμονικὰ
Bitkiler Uzerine Περὶ φυτῶν
Duyulduk HarikulÂde Şeyler Περὶ θαυμασίων ἀκουσμάτων
Mekanik (Μηχανικά Mechanıca)
Gorunmez Cizgiler Uzerine Περὶ ἀτόμων γραμμῶν
RuzgÂrların Yerleri ve Adları Ἀνέμων θέσις καὶ προσηγορίαι
Melissos, Ksenofanes ve Gorgias Uzerine Περὶ Μελίσσου, Περὶ Ξενοφάνους, Περὶ Γοργίου
Sorunlar Προβλήματα
Doğa Cetveli (Scala Naturae)
Fiziksonrası-Varlikbilim uzerine yazıları:
Doğa Yazılarından Sonra Gelenler (Τὰ μετὰ τὰ φυσικά Metaphysica)
Etik ve Politika uzerine yazdığı eserleri:
Ekonomikler (Οἰκονομικά Oeconomica)
Magna Moralia (Ἠθικὰ μεγάλα Magna Moralia)
Nicomakos'a Etik (Ἠθικὰ Νικομάχεια Ethica Nicomachea)
Atinalıların Yasası (Ἀθηναίων πολιτεία)
Eudemos'a Etik (Ἠθικὰ Εὐδήμεια Ethica Eudemia)
Erdemler ve Erdemsizlikler Uzerine (Περὶ ἀρετῶν καὶ καιῶν)
Politika (Πολιτικὰ Politica ’)
Estetik uzerine yazdığı eserleri:
İskender'e Retorik Ῥητορικὴ πρὸς Ἀλέξανδρον
Retorik (Τέχνη ῥητορική Ars Rhetorica)
Poetika (Περὶ ποιητικῆς Ars Poetica)