Dunya edebiyatının en onemli isimlerinden Kafka, modernist, bağımsız ve bir o kadar yalnız bir yazardır. Âşklarını mektuplarda yaşayan karamsar bir Âşık...
Franz Kafka, karamsar, ikonik ve ozgun bir yazar. 41 yıllık hayatında yaşadıklarını, ailesi ile ilişkilerini ve aşklarını kitaplarına kendine ozgu bir tarzda yansıtan Alman edebiyatının onemli bir ismi… Orta Avrupa ’da dunyaya gelen ve 1. Dunya Savaşı ’nın olumsuz etkilerini iliklerine kadar hissederek eserlerinde savaşın cirkin yuzunu edebi bir dille tasvir eden yalnız adam. Olmeden once aramadığı ve bulamadığı şohreti oldukten sonra bulmuş icine kapanık Âşık… Oykuleri, romanları ve sevgililerine yazdığı mektupları ile şahsına munhasır bir yazar olan Kafka ’yı anlatmak icin kelimeler yetersiz olabilir. Adına kitaplar yazılan ve filmler cekilen bu ender yazarın dunyasına misafir olalım!


[h=2]Kafka Kimdir? [/h]Kafka, 3 Temmuz 1883 yılında Prag ’da dunyaya geldi. Bugunku Cek Cumhuriyeti ’nin başkenti olan Prag, Kafka doğduğunda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ’nun bir parcası olan Bohemya Krallığı ’ndaki Ceklerin yaşadığı bir şehirdi. 1. Dunya Savaşı ’ndan sonra Cekoslovakya ’nın bir parcası olan Prag ’da Yahudi bir ailenin ilk cocuğu olarak dunyaya geldi. Annesi Julie Kafka, Alman Yahudilerinden zengin bir ailenin uyesi... Babası da zengin bir tuccar olan Hermann Kafka ’dır. Toplam 6 kardeştiler. Ancak kendisinden sonra doğan George ve Heinrich adlı iki erkek kardeşi bebekken hayatlarını kaybetti. Daha sonra Elli, Valli ve Ottla isminde uc kız kardeşi dunyaya geldi. Kız kardeşleri de Hitler ’in Nazi Almanya ’sında Yahudi soykırımında hayatlarını kaybettiler. Kafka ailesinin ana dili Almancaydı; ancak Cek dilini de konuşabiliyorlardı. Almanca konuştuklarında Ceklerin, Cekce konuştuklarında ise Almanların tepkisini cekerlerdi.
Kafka, Alman okullarında eğitim hayatına başladı. Fransa ’ya merakı sebebiyle Fransızca oğretmeninden cok etkilendi. Sekiz yaşında Avusturya lisesinden mezun oldu. Mezuniyet hediyesi olarak ailesi Norderney ve Helgoland seyahatine cıktı. Ardından babasının baskısı sonucu Karl-Ferdinand Universitesi ’nde hukuk eğitimi aldı. Universite eğitimi sırasında hukuk dışında Alman edebiyatı ve sanat tarihi derslerine de ilgi gosterdi. Bu donemde ilk eseri olan “Bir Savaş Betimlemesi” adlı kitabını 1904 yılında kaleme aldı. 1906 yılında universite eğitimini tamamlayarak ceza hukukcusu Albert Weber ’in yanında staj yaptı. Bir yıl sonra unlu sigorta şirketi Assicurazioni Generali şirketinde calışmaya başladı. Bir yandan da edebiyatla ilgilenen Kafka, işe başladıktan birkac yıl sonra siyaset ve toplumsal olaylara ilgi duymaya başladı.
Universitede tanıştığı Max Bord ile calıştığı donemde cok yakın arkadaşlıklar kurdu. Bord ’un aracılığı ile Rowohlt adlı bir yayınevi ile anlaşarak 1912 yılında “Gozlem” adlı ilk kitabını bastırdı.
Gunduz sigorta şirketinde, gece de kitap yazarak kendisi icin “sıradan” bir hayat yaşamaya başladı. Gece yazmasını “derin bir uyku” olarak tanımlardı. 1. Dunya Savaşı ’na giden surecte Avrupa ulkelerinin icleri burkan karanlığını eserlerindeki satır aralarında bulmak mumkun. Şato, Amerika ve Dava gibi oykuleri, insanlar icin beslediği umudu yitirmenin acısı ile hep bir arayış icinde yazdı. Bitmeyen romanları da bu arayışın sona ermediğini ortaya koyuyor. Kitapları genellikle ozgurluk, yabancılaşma ve suc gibi temalar icerir. Arkadaşları arasında neşeli ve sosyal biri olarak tanınan Kafka, ic dunyasında yapayalnızdı.
(Soldan sağa: Franz Kafka, babası Hermann Kafka , annesi Julie Kafka, kızkardeşleri Valli, Elli, Ottla Kafka...)
[h=4]Babası ve Bocek Samsa [/h]Babası Hermann Kafka, moda eşyaları dukkÂnı işletirdi. Franz Kafka ’nın babası ile ilişkileri hic iyi olmadı. Babasının diktator ve despot tavırları hayatını cok etkiledi. Onunla hic anlaşamadı ve nefret ediyordu. Bu sebeple diktatorluk ve otoriteden nefret ederdi. Kitaplarında da babasından bahsederken her zaman nefret dolu ifadeler kullanmıştır. Babasının baskısına boyun eğen annesi ise Kafka ’ya gerekli şefkati gostermemiş, o da oğlu gibi icine kapanmış. Aile bireyleri arasında en iyi anlaştığı en kucuk kardeşi Ottlie ’dir.
Kitaplarında da sıkca bahsettiği babası icin Kafka “bir bocek”ti. Onemli kitaplarından olan ve başyapıt sayılan Değişim ’de bahsettiği “hamamboceği”, aslında kendini anlattığı bir tasvirdi. Yalnız ve pis bir hayatı olan ‘Bocek Samsa ’ gibi kitaplarındaki bircok hayvan tasvirinde komplekslerini, korkularını gormek mumkun. Babasının tavırları sebebiyle surekli icine kapanık yaşadı. Babasının diktatorluğu yanında heybetli ve devasa govdesi de Kafka ’nın hep korku ve eziklik yaşamasına sebep oldu, ozguven sorunlarına yol actı.
Kendisini “hicbir şey”, “bir odun parcası” gibi hissetmesine sebep olan babasının otoritesi, Kafka ve kız kardeşleri uzerinde hayatları boyu peşlerini bırakmayan izler bıraktı. Karamsarlık, aşağılık kompleksi, bedeninden hoşnutsuzluk gibi bircok karmaşık ve icinden cıkılması guc duygunun pencesinde yaşadı. Babasındaki olumsuz etkiler Kafka ’da o kadar cok iz bıraktı ki, eserlerini bile bir hic olarak goruyordu ve oldukten sonra yakılmasını vasiyet etmişti.
Amiyane tabirle kendisini “sıfırlamış” bir yazardı; hatta eserlerini bile... En guvendiği ve en yakın arkadaşı Max Brod ’dan oldukten sonra kitaplarını yakmasını istedi. Ancak Brod, bu değerli kitaplara kıyamadı. 1939 yılından Alman orduları Prag ’ı işgal etmeden kitapları ulke dışına cıkaran Brod, dunya edebiyatında onemli eserlerin yer almasını sağlamıştır.
Franz Kafka, 2. Dunya Savaşı ’ndan sonra dunya capında tanınan bir yazar oldu. 1950 ’lerde Almanya ’da butun eserleri yayınlandı. Memleketi Cek Cumhuriyeti ’nde (Cekoslovakya) ise daha sonraki yıllarda basılabildi. Savaşın yol actığı yıkım, umutsuzluk, karamsarlık ve korku Kafka ’nın eserlerinde de bol bol bulunuyordu. Belki de bu sebeple Kafka ’nın kitaplarında insanlar kendilerini buluyordu. Yaşadığı donemde tanınmayan yazar oldukten sonra kıymeti bilinen ve unlenen yazarlar sayfasına adını yazdırdı.


[h=4]Kafka ve Milena ’ya Mektuplar [/h]Babasından uzaklaşarak “kendine ozgu” bir hayat kurmak, Âşık olmak, evlenmek istedi. Ancak karamsarlığı, icine kapanıklığı ve komplekslerini icinden sokmeden bu imkÂnsızdı. Ama Kafka bunları aşmak yerine kadınlara mektup yazmayı tercih etti. Kendisinden 4 yaş kucuk Felice Bauer, ilk aşkıydı. 1912 yılında tanıştığı Bauer ile iki kez nişanlandı ve mektuplaşarak başlayan aşkları “mektuplaşmadan” oteye gecemedi. Yakın dostu Max Brod, Kafka ’nın ayrıldığı gun Felice ’yi Berlin trenine bindirerek uğurladığını ve burosuna gelerek dakikalarca hıckırıklarla ağladığını anlatır.
Mektuplaştığı dort kadın vardı. Bu kadınlardan biri olan Milena Jesenska ’ya Âşık oldu. Ancak bir sorun vardı; Milena evliydi. 1920 yılında tanıştığı Milena, gazeteci, cevirmen, koşe yazarı ve aktivist bir kadındı. Onunla 3 yıl mektuplaştılar, birkac kez goruştuler. Farklı bir şehirde yaşayan evli bir kadına Âşık olmanın verdiği icinden cıkılmaz durum, babasının diktatorluğunun izlerini uzerinden atamayan Kafka ’yı cok daha derin acılara surukledi. Milena ’ya olan aşkı Kafka ’nın edebi bakış acısını değiştirdi ve nadide eserlerden biri olan “Milena ’ya Mektuplar” kitabını yazdı. “Şato” adlı romanındaki baş aktorun de Milena olduğu yonunde iddialar var. Kavuşamadığı aşkı Milena, Almanya ’daki toplama kampında 1944 yılında hayatını kaybetmeden 5 yıl once mektupları yayınlaması icin yakın arkadaşı Willy Hass ’a verdi. Kafka, hayatının son donemlerinde Polonyalı Dora Diamant adlı bir cocuk bakıcısı kadına Âşık oldu.


[h=4]Hastalıkların Pencesinde Yedi Yıl[/h]Ruhundaki derin acılardan kurtulamayan Kafka, hayatının son 7 yılını verem başta olmak uzere bazı hastalıklarının acıları ile yaşamak zorunda kaldı. 1917 yılı yaz aylarında kanlı oksuruklerle başlayan hastalığının verem olduğunu anlamak uzun surmedi. 1918 yılı sonlarında İspanyol gribi ile mucadele etti. 1923 yılında Berlin ’de bulundu. Bu yıllarda gırtlak kanserine yakalandı. Kanser, boğazını sardı ve yemek yiyemeyecek duruma geldi, konuşamadı. 3 Haziran 1924 tarihinde Klosterneuburg ’daki bir sanatoryumda 41 yaşında hayata gozlerini yumdu. Bazı doktorlar olum sebebinin kalp yetmezliği olduğunu iddia etti.
[h=3]
Kafka ’nın Kitapları [/h]Kafka ’nın dikkat ceken kitaplarından biraz bahsedelim. Kitaplarında insanlardaki gizli korkular, burjuva hayatı yaşayan zengin ailelerin sahte aile ve dost ilişkileri, cileden cıkaran burokrasi gibi konulara dikkat cekti. Ruh halini de cok iyi yansıtan kitaplarında imkansız aşklarını da bulmak mumkun.
Kafka ’nın olumunden once ve sonra yayımlanan tum eserleri şunlardır;
En cok bilinen eserleri:
Roman; Dava (1925), Şato (1926), Kayıp (Amerika) (1927)
HikÂye; Değişim (1915), Bir Savaşın Tasviri, Taşrada Duğun Hazırlıkları, Şarkıcı Josefine ya da Fare Ulusu, Ceza Somurgesi (1919), Cin Seddi, Bir Akademiye Rapor
Mektuplar; Milena'ya Mektuplar, Babaya Mektup
Gunlukler; Gunluk 1-2, Aforizmalar
Kafka'nın yaşadığı donemde yayımlanan tum eserleri:
1909 - Ein Damenbrevier
1909 - Gespräch mit dem Beter (Dua Eden Adamla Sohbet)
1909 - Gespräch mit dem Betrunkenen (Sarhoşlarla Sohbet)
1909 - Die Aeroplane in Brescia (Brescia'daki Ucaklar)
1912 - Großer Lärm (Buyuk Gurultu)
1913 - Betrachtung (Gozlem)
1913 - Das Urteil (Yargı)
1913 - Der Heizer (Ateşci) Amerika olarak bilinen romanın ilk bolumu
1915 - Die Verwandlung (Donuşum)
1915 - Vor dem Gesetz (Yasanın Onunde) Dava adlı romanın bir bolumu
1918 - Der Mord (Cinayet); Kardeş Katili oykusunun ilk hali (1919)
1918 - Ein Landarzt (Bir Koy Hekimi) 13 oykuden oluşan bir kitap; aralarında On Bir Oğul ve Bir Akademiye Rapor oykuleri de bulunmaktadır
1919 - In der Strafkolonie (Ceza Somurgesi)
1921 - Der Kubelreiter
1924 - Ein Hungerkunstler (Aclık Sanatcısı)
Kafka'nın olumunden sonra yayımlanan tum eserleri:
1904-1905 - Beschreibung eines Kampfes (Bir Savaşın Tasfiri)
1907-1908 - Hochzeitsvorbereitungen auf dem Lande (Taşrada Duğun Hazırlıkları)
1914 - Erinnerungen an die Kaldabahn (Kaldabahn Hatıraları)
1914-1915 - Der Dorfschullehrer (Koy Oğretmeni)
1915 - Blumfeld, ein älterer Junggeselle
1916-1917 - Der Gruftwächter
1916-1917 - Die Brucke (Kopru) Brod'un Başlığı
1917 - Eine Kreuzung
1917 - Der Schlag ans Hoftor (Ciftlik Kapısına Vuruş) Brod'un Başlığı
1917 - Der Jäger Gracchus (Avcı Gracchus) Brod'un Başlığı
1917 - Beim Bau der Chinesischen Mauer (Cin Seddi'nin İnşaasında)
1917 - Eine alltägliche Verwirrung Brod'un Başlığı
1917 - Der Nachbar (Komşu) Brod'un Başlığı
1919 - Brief an den Vater (Babaya Mektup)
1920 - Heimkehr Brod'un Başlığı
1920 - Die Abweisung (Geri Cevrilme)
1920 - Zur Frage der Gesetze (Yasalar Sorunu Uzerine)
1920 - Das Stadtwappen (Kent Arması) Brod'un Başlığı
1920 - Kleine Fabel (Kucuk Fabl) Brod'un Başlığı
1920 - Die Truppenaushebung
1922 - Forschungen eines Hundes (Bir Kopeğin Araştırmaları) Brod'un Başlığı
1922 - Das Ehepaar
1922 - Der Aufbruch (Gezinti)
1922 - Gibs auf Brod'un Başlığı
1923-1924 - Der Bau Brod'un Başlığı
1925 - Der Prozess (Dava)
1926 - Das Schloss (Şato)
1927 - Der Verschollene (Amerika) İlk olarak 1912 yılında Kayıp olarak tasarlandı, fakat Brod tarafından Amerika olarak yayımlandı.


[h=3]Kafka ’nın Kitaplarından Alıntılar [/h]“Yanımda yuruyordun Milena. Duşunsene, yanımda yurumuştun…”
“Ah Milena! Denize duşmuşuz sanki, elimizde olmadan oradan oraya surukleniyoruz. Boğulmuyorsak, bu da kotuluk olsun diyedir.”
“Koca deniz, dibindeki kucucuk taşı nasıl sararsa, benim de sevgim oylesine yığılıyor senin ustune…”
“Bir dayanak olmaktan cıkınca ozgurleşir ruh ancak…”
“Sadece bilgi ağacının yemişlerini yediğimiz icin değil, hayat ağacının yemişlerinden hala yemediğimiz icin gunahkÂrız.”
“Her insan kendi icinde bir oda taşır.”
“İnsanların tum kusurları sabırsızlık, yaptıkları işte usule vaktinden once son veriş ve sozde bir sorunu sozde bir cit icine almaktır.”
“Bastığın yerin iki ayağının kapladığından daha buyuk olamayacağını anlamak ne buyuk bir mutluluktur.”
“Olumu arzulamaya başlamanız, bazı şeyleri anladığınızın ilk işaretidir.”
“Duşunceleri arasında sıkışıp kalmış bir eylemci o durağanlıktan cıkmadan asla mutlu olamaz.”[h=4]Kafka ’yla İlgili Calışmalar [/h]Kafka ’nın hayatını anlatan, kitaplarından uyarlanan bazı film ve belgeseller var. Biyografi gorsellerinden kısa filmlere kadar baş aktorun Kafka olduğu bircok calışmadan en onemlileri şunlar;
Şato; yonetmen Haneke ’nin Kafka ’nın ‘Şato ’ adlı romanından birebir uyarladığı film.
Kafka; yonetmen Steven Soderbergh ’in Şato romanından da uyarladığı biyografi filmi. Kafka ’yı canlandıran aktor Jeremy İrons.
Dava (The Trail); yonetmen Orson Welles ’in estetik ve Kafka uyarlaması.
Kafka: A Country Doctor; Koji Yamamura ’nın yonetmenliğini yaptığı 2007 yapımı kısa film.
Kentler ve Golgeler – Prag: Kafka ’nın da anlatıldığı onemli bir belgesel.