Vatanı Meksika, Antil, Cava ve Madagaskar olan vanilyanın Latince ismi Vanilla planifolia ’dır. Salepgiller familyasından olan bitki daha cok tropikal ulkelerde yetişmektedir. Aslında bir bağ bitkisidir. Tarihi cok eski donemlere dayanan bitkinin hikayesi de ilginctir. Ekolojik alanlarda bulunan bitki, daha cok Meksika ’nın Atlantik okyanusu tarafında ve Guney Amerika ’nın kuzeydoğusunda yetişmekteydi. İlk donemlerde, kokusu nedeniyle tapınaklarda kotu ruhları uzaklaştırmak icin kullanılan bitkiyi, daha sonraları Meksika halkı, iceceklerine lezzet katmak icin kullanmaya başladı.
Amerika kıtasının keşfinden sonra, İspanyollar tarafından 1520 yıllarında kakao bitkisi ile birlikte Avrupa ’ya getirilerek, bitkinin tum dunyada bilinmesi sağlandı. Bitkinin yetiştirilmesi ayrı bir ozen gerektirmektedir. Yetiştiği bolgelere ozgu bir arı cinsi tarafından polenize edilerek yetişen vanilyayı, Edmond Albuis tarafından elle polinize etme yontemi bulunduktan sonra diğer bolgelerde yetiştirebilme imkanı da bulunmuş oldu.
Vanilya ciceğinin yaprakları yassı, etli ve sapsızdır. İki uca doğru incelen yaprakları bulunmaktadır, meyvesi 15-20 cm kadar uzamakta olan bitkinin tadı acıdır ama kokusu cok hoş ve iştah acıcı ozelliğe sahiptir.
Dunyada 150 cins vanilya bulunmaktadır, ancak ticari amacla en cok Tahiti, Hint, Bourbon vanilyası yetiştirilmektedir. Yetişmesi uzun bir sure alan vanilya, ekildikten sonra ilk urununu ancak 3 yıl sonra verebilmektedir. Vanilya cubuğu yeşil meyve halindeyken 9 ay boyunca tadını alması icin bekletilir. Koparıldıktan sonra ise hala yeşildir ve tadı, aroması henuz tam anlamıyla olgunlaşmaz. Ancak, cubuk guneşte kuruduktan sonra bildiğimiz tada ve aromaya kavuşur. Cok fazla işcilik gerektiren vanilyanın tarımı, hicbir zirai arac, kimyasal gubre, ilac kullanılmadan tamamen elle yapıldığından dunyada safrandan sonra en pahalı ikinci baharattır.
Vanilya cubuğundan elde edilen ceşitli şuruplar, tozlar bulunur. Ama piyasada satılan vanilyalı urunlerin icinde gercek vanilyadan cok, vanilya aroması bulunmaktadır. ancak, vanilya cubuğu direk kullanıldığında daha cok aroma ve lezzet vermektedir. Vanilya cubuğunun oğutulmuş hali ve ozunden de yararlanılabilir. Mide, sinir sistemi, sindirim sistemi uzerinde olumlu etkileri olduğu gozlemlenmiştir. Kokusunun guzelliğinden oturu parfum sanayisinin de vazgecilmez baharatlarından biridir. Gıda sanayinde en cok tatlılarda, dondurmalarda kullanılır.
[h=4]Kullanım Onerileri[/h] Vanilya cubuğundan ceşitli şekillerde faydalanabilmek mumkundur. Bir sutlu tatlı yapılacaksa, vanilya cubuğunu kaynamakta olan sutun icine tum olarak atabiliriz. Ancak, genelde profesyonel aşcılar ve bir cok ev kadını, vanilya cubuğunun icindeki ozutu kullanmayı tercih etmektedir. Ozutu alabilmek icin, vanilya cubuğu duz bir zemine yatırılır, bıcağın ucuyla cubuk baştan sona kesilir. Daha sonra, bıcağın kenar kısmı ile vanilya cubuğu icindeki ozut kazınarak cıkartılır ve isteğe bağlı olarak malzemenin icine katılır.
Bir başka yontem, bal, recel gibi şekerli tatlıların icine bir vanilya cubuğu konularak birkac hafta bekletilmesidir. Bu surecten sonrasında yoğun bir tat ve kokuya sahip bir tatlı elde edilmiş olur.
Bunun dışında, vanilya cubuğunu aktarlarda oğutulmuş halde alabilir veya evde oğutebilirsiniz. Oğutulmuş vanilyayı şekerle karıştırıp ayrı bir kapta bekletebilir, tatlı, dondurma yapımında veya susleme amacıyla kullanabilirsiniz.
Marketlerden yada aktarlardan alınan vanilya cubuklarını mumkun olduğunca hava almayan bir kapta ve guneş gormeyen bir yerde 1 yıla kadar saklayabilirsiniz. Buzdolabı yada derin dondurucularda saklanması tavsiye edilmez. Kapalı bir kapta sakladığınız vanilya cubuklarınızı yine de birkac haftada bir havalandırmanız gerekir. Bu sureyi gecmiş olan vanilya cubukları kullanılmamalıdır. Bayat olarak satılan yada bayatlamış olduğundan şuphelendiğiniz vanilya cubuklarını anlamak icin koklamanız yeterli. Eğer aroması cok keskin değilse cubuk bayat demektir. Nemden, rutubetten, ani ısı değişikliklerinden, kuften korumayı başarabilirseniz, vanilyalarınızı gonul rahatlığı ile kullanabilirsiniz.