Turkcenin geliştirilmesi ve korunması icin caba sarf eden Turk Dil Kurumu, ovguler, eleştiriler ve tartışmalar arasında calışan bir bilim kuruluşudur.
Turk Dil Kurumu (TDK), Başbakanlık Ataturk Kultur, Dil ve Tarih Yuksek Kurumu ’na bağlı bir kuruluştur. Tuzel kişiliği olan kamu kurumudur. Turk dilinin zenginliğini ortaya cıkarmak amacıyla kurulmuştur. Ayrıca, “Turkceyi diğer diller arasında değerine yaraşır bir bicimde yukseltmek” amacını guder. Turk dili ile ilgili calışmalar yapan ve bu calışmaların sonuclarını yayınlayan kuruluştur. Merkezi Ankara ’da bulunan TDK, Turkceyi zenginleştirmenin yanında yabancı kelimelerin Turkce karşılıklarını da bularak dil yozlaşmasının onune gecmek icin caba sarf ediyor. Yabancı kelimelerle dolu tabelalar, medyadaki yabancılaşmış dil, teknolojik yozlaşma ile mucadele eden TDK, ovguler ve eleştiriler arasında, 1932 yılından beri gorevini yurutmeye calışıyor.
[h=4]Tarihcesi [/h]TDK, 12 Temmuz 1932 tarihinde Ataturk ’un emriyle kurulan dil bilim kurumudur. İlk kurulduğunda “Turk Dili Tetkik Cemiyeti” adı verilmiştir. Mustafa Kemal Ataturk, 1932 yılından itibaren olumune kadar kurumda “kurucu ve koruyucu genel başkan” sıfatıyla yer aldı. Diğer kurucuları, hepsi milletvekili olan donemin unlu edebiyatcıları Samih Rıfat Horozcu, Ruşen Eşref Unaydın, CelÂl Sahir Erozan ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu ’dur. Kurumun ilk başkanı Samih Rıfat Horozcu ’dur. İsmet İnonu de, Ataturk ’un olumunden sonra 25 Aralık 1973 yılına kadar “koruyucu başkan” sıfatıyla yer almıştır.
TDK ’yla ilgili bazı onemli tarihleri şoyle sıralayabiliriz;
26 Eylul – 5 Ekim 1932 tarihleri arasında Dolmabahce Sarayı ’nda Birinci Turk Dil Kurultayı yapıldı. Kurultayda, “lugat-ıstılah, gramer-sentaks, derleme, lenguistik-filoloji, etimoloji ve yayın” kollarında calışma yapılması kararlaştırıldı. Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları ayrıldı, bazıları tekrar birleştirildi; ancak ana catı değiştirilmedi.
İlk dil kurultayının acılış gunu olan 26 Eylul, her yıl “Dil Bayramı” olarak kutlanıyor.
1934 yılında yapılan kurultayda Cemiyet ’in adı “Turk Dili Araştırma Kurumu” olarak değiştirildi.
1936 yılındaki kurultayda kurumun adı “Turk Dil Kurumu” oldu.
Ataturk ’un sağlığında Tarama ve Derleme Sozluğu ile ilgili calışmalar başladı.
1940 ’lı yıllarda DivÂnu Lugati ’t-Turk ve Kutadgu Bilig adlı eserler yayınlandı.
Ataturk ’un olumunden sonra Turk aydınları arasında “Oz Turkce” akımı tartışıldı. TDK, 1983 yılına kadar bu akımın onculuğunu surdurdu.
TDK, 1940 yılında “kamu yararına calışan dernekler” statusune alındı.
1951 yılında Demokrat Parti hukumeti tarafından kurumun odeneği kesildi.
1982 Anayasası ’nın ardından 1983 yılında TDK ve Turk Tarih Kurumu, Ataturk Kultur, Dil ve Tarih Yuksek Kurumu catısı altında devletleştirildi ve dernek tuzel kişiliklerine son verildi.
Ataturk, 1 Kasım 1936'da Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nin (TBMM) 5. donem 2. yasama yılının acılış konuşmasında Turk Dil Kurumu ve Turk Tarih Kurumu hakkında şunları soyledi; “Turk Tarih Kurumu ile Turk Dil Kurumu ’nun her gun yeni gercek ufuklar acan, ciddî ve aralıksız calışmalarını ovgu ile anmak isterim. Bu iki ulusal kurumun, tarihimizin ve dilimizin, karanlıklar icinde unutulmuş derinliklerini, dunya kulturunde başlangıcı temsil ettiklerini, kabul edilebilir bilimsel belgelerle ortaya koydukca, yalnız Turk ulusunun değil, butun bilim dunyasının ilgisini ve uyanmasını sağlayan, kutsal bir gorev yapmakta olduklarını guvenle soyleyebilirim.”
TDK, 1955-1983 yılları arasında ceşitli dallarda odul verdi. Oduller, Ataturk Kultur Dil ve Tarih Yuksek Kurumu bunyesine alındıktan sonra 1983 yılında kaldırıldı. TDK odulu alan unlu isimlerden bazıları şunlardır; Emre Kongar (1977 bilim odulu), Behcet Necatigil (1964 sanat odulu), Kemal Tahir (1968 roman odulu), Orhan Kemal (1969 oyku odulu), Aziz Nesin (1970 oyun odulu), Cetin Altan (1978 deneme-eleştiri odulu).
[h=3]Amacı ve Projeleri [/h]Turk Dili Tetkik Cemiyeti ilk kurulduğunda amacı, “Turk dilinin oz guzelliğini ve varsıllılığını ortaya cıkarmak, onu yeryuzu dilleri arasında değerine yaraşır yuksekliğe eriştirmek” olarak belirlenmiştir. TDK ’nın gunumuze yonelik amaclarını şoyle başlıklarla sıralayabiliriz;
Turkceyi bilim, kultur, edebiyat ve oğretim dili olarak geliştirmek ve yaygınlaştırmak.
Turkcenin her alanda doğru, guzel ve etkili kullanılmasına katkıda bulunmak.
Turk dilinin zenginliklerinin korunup işlenerek gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlamak.
Akademik altyapıyı ve kurumsal donanımı guclendirerek kurumun Turk dili alanındaki bilimsel yetkinliğini ortaya koymak.
TDK bunyesinde, bu amaclar cercevesinde ilmî calışmalar yuruten kollar bulunuyor: Turk Yazı Dilleri ve Ağızları Kolu, Turkcenin Eğitimi ve Oğretimi Kolu, Yazıt Bilimi Kolu, Sozluk Kolu, Yayın ve Tanıtma Kolu, Dil Bilimi ve Dil Bilgisi Kolu.
TDK ’nın devam eden projeleri de şunlardır; Turk Dili ile ilgili yabancı dillerdeki temel eserlerin tercume edilmesi, Turkiye Turkcesi Koken Bilgisi (Etimolojik) Sozluğu ’nun hazırlanması, Turk işaret dili sisteminin oluşturulması, İşaret Dili Sozluğu ’nun hazırlanması, uzaktan oğretim yontemiyle yabancılara Turkce oğretimi yazılımı, farklı kulturlerin temel duşunce ve ilim eserlerinin Turkceye cevirisi, Turk dili Belgeseli ve filmi yapımı…
[h=4]TDK ’nin Yabancı Kelimelere Onerdiği Turkce Karşılıklar [/h]TDK, Turkcenin yozlaşmasının onune gecmek icin Turk halkının diline yerleşmiş bazı yabancı kelimelere Turkce karşılıklar buluyor. TDK bunyesindeki Yabancı Kelimelere Karşılıklar Calışma Grubu tarafından vatandaşlardan gelen oneriler de dikkate alınarak bazı yabancı kelimeler Turkceleştiriliyor. Turkce karşılıklı kelimeler belirlenirken, kelimelerin kısaltılabilirliği, kısaltıldığına başka bir sozcuğun anlamıyla karışıp karışmadığı, telaffuzu ve toplumdaki yansıması dikkate alınıyor. TDK, kendi bunyesindeki birimleri dışında vatandaşlardan da “Turkce karşılıklar” icin oneriler alıyor.
TDK ’nın belirlediği Turkce karşılıkların bircoğu tercih edilmeyebiliyor. Yani dile yerleşen yabancı kelimelerden kolay kolay vazgecilmiyor. Bunun sebebi kulturel yozlaşmayla da bağlantılı. Yani kulturler yabancılaştıkca dil de yabancılaşıyor. Bu sebeple TDK ’nin Turkceyi zenginleştirme ve koruma mucadelesi halkın desteği ile doğru orantılı olarak değişiyor.
TDK, son olarak Eylul 2017 tarihinde yaptığı bir bilgilendirme ile bazı yabancı kelimelere Turkce karşılıklar belirlediğini acıkladı. Bu kelimeler ve Turkce karşılıkları şunlar; petrol (yer yağı), doğalgaz (yer gazı), SMS (kısa bilgi, kısa haber), hyperloop (hız kovanı), smoothie (karsanbac), julyen (şerit doğrama), store (sarma perde).
TDK ’nin bazı yabancı kelimeler icin belirlediği; ancak pek kullanılmayan Turkce karşılıkları da şoyle sırlayabiliriz; amblem (belirtke), aspirator (emmec), banliyo (yorekent), bypass (kopruleme), billboard (duyurumluk), cip (yonga), dart (oklama), duayen (aksakal), ekspres (ozel ulak), ekuri (ahırdaş), gurme (tatbilir), happy hour (indirim saatleri), kapora (guvenmelik), klip (gorumsetme), light (yeğni), lot (tutam), metroseksuel (bakımlı erkek), migren (yarım baş ağrısı), navigasyon (yolbul), ordovr (yemekaltı), panik (urku), prime time (altın saatler), raket (vurac), reenkarnasyon (ruh gocu), self-servis (secal), surpriz (şaşırtı), teror (yıldırı), tirbuşon (burgu), tribun (sekilik), turbulans (burgac), ultrason (yansılanım), voleybol (ucan top), zapping (gecgec).
[h=4]Sureli Yayınlar [/h]TDK bunyesinde bazı sureli yayınlar bulunuyor. İlk sayısı Ekim 1951 tarihinde yayınlanan “Turk Dili” adlı dil ve edebiyat dergisi, aylık bir dergidir. Altı ayda bir yayımlanan “Turk Dunyası Dil ve Edebiyat Dergisi”, uluslararası hakemli bir dergidir. Kazak, Kırgız, Tatar ve diğer Turk topluluklarının dil ve edebiyatla ilgili araştırmalarını yayımlar. “Turk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten” de yılda bir kez yayımlanan ve bilimsel araştırmaları iceren bir yıllıktır. TDK, aynı zamanda yılda 30 ila 40 bilimsel eseri de yayın dunyasına kazandırmaktadır.
[h=4]Sozlukler [/h]TDK bunyesinde, internet sitesinde cevrimici olarak da faydalanılabilen 14 farklı sozluk bulunuyor: Guncel Turkce Sozluk, Sesli Turkce Sozluk, Buyuk Turkce Sozluk, Kişi Adları Sozluğu Turk Lehceleri Sozluğu, Turkcede Batı Kokenli Kelimeler Sozluğu, Bilim ve Sanat Terimleri Sozluğu, Derleme Sozluğu (Turkiye Turkcesi Ağızları Sozluğu), Atasozleri ve Deyimler Sozluğu, Tarama Sozluğu, Turk İşaret Dili Sozluğu, Uluslararası Metroloji Sozluğu, İlac ve Eczacılık Terimleri Sozluğu, Hemşirelik Sozluğu Yazım Kılavuzu, LexiQamus: Osmanlıca Kelime Cozucu.
[h=4]TDK Temelli Tartışmalar [/h]TDK, siyasi ve guncel konularda yapılan ceşitli tartışmaların odağında yer aldı. TDK ’nın bazı onerileri tartışmalara yol acarken, bazen de asılsız iddialarla eleştiri oklarını uzerine cekti. Bunlardan bazıları şunlardır;
Suriye ’deki ic savaş sebebiyle yapılan haberlerde, Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad ’ın adı bazı basın kuruluşları tarafından “Beşar Esed” olarak kullanıldı. TDK, bunun uzerine “Beşşar Esed” adını onerdi.
2012-2013 yıllarında Mısır ’daki protestoların ardından Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi ’nin gorevden alınması uzerine TDK, “darbe” kelimesinin tanımını değiştirmekle eleştirildi. TDK, bir acıklama yaparak bu iddiayı yalanladı.
2013 yılındaki Gezi olaylarını eleştiren donemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, eylemcilere “capulcu” dedi. Bunun uzerine TDK ’nın, “capulcu” kelimesinin “Başkasının malını alan, yağma, talan eden kimse, talancı, yağmacı, plackacı” şeklindeki anlamını, “Duzene aykırı davranışlarda bulunan, duzeni bozan, plackacı” olarak değiştirdiği iddia edildi. TDK, bu iddiayı yalanladı ve değişiklik yapılmadığını acıkladı.
Mart 2015 tarihinde “musait” kelimesinin anlamının “flort etmeye hazır olan, kolayca flort edilen (kadın) olarak verilmesi uzun suren tartışmalara yol actı. TDK, bunun uzerine, “Sozlukcunun gorevi bir kelimeye kendi başına, masa başında yeni bir anlam katmak değil, yazı dilinde ve gunluk dilde kullanılışlarına bakıp var olanı tespit ederek sozluğe yansıtmaktır.” şeklinde bir acıklama yaptı.
(Ataturk'un, el yazısı ile kaleme aldığı vasiyetindeki TDK ile ilgili bolum...)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]Ataturk ’un dil ile ilgili bir sozu şoyledir; “Ulkesini, yuksek istiklÂlini korumasını bilen Turk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.”
Ataturk, vasiyetinde, malvarlığının bir kısmını TDK ’ya ve Turk Tarih Kurumu ’na bağışladı.
Gunumuzde kullanılan matematiksel terimlerin hemen hemen tamamı Cumhuriyet kurulduktan sonra TDK tarafından Turkceye kazandırılmıştır.
2017 yılı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ’ın himayesinde “Turk Dili Yılı” olarak ilan edildi. Bu amacla, Turkcenin son yuzyılda yaşadığı kimi sorunlara ve bunların cozum yollarına daha fazla dikkat cekmek ve duyarlılık oluşturmak icin 2017 yılı boyunca bir dizi bilim, kultur ve sanat etkinlikleri duzenlendi.
TDK ’nın hazırladığı ve 2011 yılında 11. baskısı yayımlanan Turkce Sozlukte 122 bin civarında kelime bulunuyor.
TDK bunyesinde yaklaşık 800 yayın, 40 Bilim Kurulu uyesi ve 17 dil uzmanı bulunuyor. Bilim Kurulu uyelerinin 20 ’si Yuksek Oğretim Kurulu (YOK); 20 ’si de Ataturk Kultur, Dil ve Tarih Yuksek Kurumu tarafından seciliyor. Uyelerin bircoğu Turk universitelerinde calışan Turkologlardır. Aynı zamanda bir araştırma kutuphanesi ve gezici kutuphaneleri bulunmaktadır.
TDK ’nın bunyesinde yaklaşık 80 personel bulunmaktadır. 2017 yılı butcesi 15 milyon 778 bin liradır.
Prof. Dr. Mustafa Sinan Kacalın, 2012 yılından bu yana (2017) TDK başkanlığı gorevini yurutuyor.
Turk Dil Kurumu (TDK), Başbakanlık Ataturk Kultur, Dil ve Tarih Yuksek Kurumu ’na bağlı bir kuruluştur. Tuzel kişiliği olan kamu kurumudur. Turk dilinin zenginliğini ortaya cıkarmak amacıyla kurulmuştur. Ayrıca, “Turkceyi diğer diller arasında değerine yaraşır bir bicimde yukseltmek” amacını guder. Turk dili ile ilgili calışmalar yapan ve bu calışmaların sonuclarını yayınlayan kuruluştur. Merkezi Ankara ’da bulunan TDK, Turkceyi zenginleştirmenin yanında yabancı kelimelerin Turkce karşılıklarını da bularak dil yozlaşmasının onune gecmek icin caba sarf ediyor. Yabancı kelimelerle dolu tabelalar, medyadaki yabancılaşmış dil, teknolojik yozlaşma ile mucadele eden TDK, ovguler ve eleştiriler arasında, 1932 yılından beri gorevini yurutmeye calışıyor. [h=4]Tarihcesi [/h]TDK, 12 Temmuz 1932 tarihinde Ataturk ’un emriyle kurulan dil bilim kurumudur. İlk kurulduğunda “Turk Dili Tetkik Cemiyeti” adı verilmiştir. Mustafa Kemal Ataturk, 1932 yılından itibaren olumune kadar kurumda “kurucu ve koruyucu genel başkan” sıfatıyla yer aldı. Diğer kurucuları, hepsi milletvekili olan donemin unlu edebiyatcıları Samih Rıfat Horozcu, Ruşen Eşref Unaydın, CelÂl Sahir Erozan ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu ’dur. Kurumun ilk başkanı Samih Rıfat Horozcu ’dur. İsmet İnonu de, Ataturk ’un olumunden sonra 25 Aralık 1973 yılına kadar “koruyucu başkan” sıfatıyla yer almıştır.
TDK ’yla ilgili bazı onemli tarihleri şoyle sıralayabiliriz;
26 Eylul – 5 Ekim 1932 tarihleri arasında Dolmabahce Sarayı ’nda Birinci Turk Dil Kurultayı yapıldı. Kurultayda, “lugat-ıstılah, gramer-sentaks, derleme, lenguistik-filoloji, etimoloji ve yayın” kollarında calışma yapılması kararlaştırıldı. Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları ayrıldı, bazıları tekrar birleştirildi; ancak ana catı değiştirilmedi.
İlk dil kurultayının acılış gunu olan 26 Eylul, her yıl “Dil Bayramı” olarak kutlanıyor.
1934 yılında yapılan kurultayda Cemiyet ’in adı “Turk Dili Araştırma Kurumu” olarak değiştirildi.
1936 yılındaki kurultayda kurumun adı “Turk Dil Kurumu” oldu.
Ataturk ’un sağlığında Tarama ve Derleme Sozluğu ile ilgili calışmalar başladı.
1940 ’lı yıllarda DivÂnu Lugati ’t-Turk ve Kutadgu Bilig adlı eserler yayınlandı.
Ataturk ’un olumunden sonra Turk aydınları arasında “Oz Turkce” akımı tartışıldı. TDK, 1983 yılına kadar bu akımın onculuğunu surdurdu.
TDK, 1940 yılında “kamu yararına calışan dernekler” statusune alındı.
1951 yılında Demokrat Parti hukumeti tarafından kurumun odeneği kesildi.
1982 Anayasası ’nın ardından 1983 yılında TDK ve Turk Tarih Kurumu, Ataturk Kultur, Dil ve Tarih Yuksek Kurumu catısı altında devletleştirildi ve dernek tuzel kişiliklerine son verildi.
Ataturk, 1 Kasım 1936'da Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nin (TBMM) 5. donem 2. yasama yılının acılış konuşmasında Turk Dil Kurumu ve Turk Tarih Kurumu hakkında şunları soyledi; “Turk Tarih Kurumu ile Turk Dil Kurumu ’nun her gun yeni gercek ufuklar acan, ciddî ve aralıksız calışmalarını ovgu ile anmak isterim. Bu iki ulusal kurumun, tarihimizin ve dilimizin, karanlıklar icinde unutulmuş derinliklerini, dunya kulturunde başlangıcı temsil ettiklerini, kabul edilebilir bilimsel belgelerle ortaya koydukca, yalnız Turk ulusunun değil, butun bilim dunyasının ilgisini ve uyanmasını sağlayan, kutsal bir gorev yapmakta olduklarını guvenle soyleyebilirim.”
TDK, 1955-1983 yılları arasında ceşitli dallarda odul verdi. Oduller, Ataturk Kultur Dil ve Tarih Yuksek Kurumu bunyesine alındıktan sonra 1983 yılında kaldırıldı. TDK odulu alan unlu isimlerden bazıları şunlardır; Emre Kongar (1977 bilim odulu), Behcet Necatigil (1964 sanat odulu), Kemal Tahir (1968 roman odulu), Orhan Kemal (1969 oyku odulu), Aziz Nesin (1970 oyun odulu), Cetin Altan (1978 deneme-eleştiri odulu).
[h=3]Amacı ve Projeleri [/h]Turk Dili Tetkik Cemiyeti ilk kurulduğunda amacı, “Turk dilinin oz guzelliğini ve varsıllılığını ortaya cıkarmak, onu yeryuzu dilleri arasında değerine yaraşır yuksekliğe eriştirmek” olarak belirlenmiştir. TDK ’nın gunumuze yonelik amaclarını şoyle başlıklarla sıralayabiliriz;
Turkceyi bilim, kultur, edebiyat ve oğretim dili olarak geliştirmek ve yaygınlaştırmak.
Turkcenin her alanda doğru, guzel ve etkili kullanılmasına katkıda bulunmak.
Turk dilinin zenginliklerinin korunup işlenerek gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlamak.
Akademik altyapıyı ve kurumsal donanımı guclendirerek kurumun Turk dili alanındaki bilimsel yetkinliğini ortaya koymak.
TDK bunyesinde, bu amaclar cercevesinde ilmî calışmalar yuruten kollar bulunuyor: Turk Yazı Dilleri ve Ağızları Kolu, Turkcenin Eğitimi ve Oğretimi Kolu, Yazıt Bilimi Kolu, Sozluk Kolu, Yayın ve Tanıtma Kolu, Dil Bilimi ve Dil Bilgisi Kolu.
TDK ’nın devam eden projeleri de şunlardır; Turk Dili ile ilgili yabancı dillerdeki temel eserlerin tercume edilmesi, Turkiye Turkcesi Koken Bilgisi (Etimolojik) Sozluğu ’nun hazırlanması, Turk işaret dili sisteminin oluşturulması, İşaret Dili Sozluğu ’nun hazırlanması, uzaktan oğretim yontemiyle yabancılara Turkce oğretimi yazılımı, farklı kulturlerin temel duşunce ve ilim eserlerinin Turkceye cevirisi, Turk dili Belgeseli ve filmi yapımı…
[h=4]TDK ’nin Yabancı Kelimelere Onerdiği Turkce Karşılıklar [/h]TDK, Turkcenin yozlaşmasının onune gecmek icin Turk halkının diline yerleşmiş bazı yabancı kelimelere Turkce karşılıklar buluyor. TDK bunyesindeki Yabancı Kelimelere Karşılıklar Calışma Grubu tarafından vatandaşlardan gelen oneriler de dikkate alınarak bazı yabancı kelimeler Turkceleştiriliyor. Turkce karşılıklı kelimeler belirlenirken, kelimelerin kısaltılabilirliği, kısaltıldığına başka bir sozcuğun anlamıyla karışıp karışmadığı, telaffuzu ve toplumdaki yansıması dikkate alınıyor. TDK, kendi bunyesindeki birimleri dışında vatandaşlardan da “Turkce karşılıklar” icin oneriler alıyor.
TDK ’nın belirlediği Turkce karşılıkların bircoğu tercih edilmeyebiliyor. Yani dile yerleşen yabancı kelimelerden kolay kolay vazgecilmiyor. Bunun sebebi kulturel yozlaşmayla da bağlantılı. Yani kulturler yabancılaştıkca dil de yabancılaşıyor. Bu sebeple TDK ’nin Turkceyi zenginleştirme ve koruma mucadelesi halkın desteği ile doğru orantılı olarak değişiyor.
TDK, son olarak Eylul 2017 tarihinde yaptığı bir bilgilendirme ile bazı yabancı kelimelere Turkce karşılıklar belirlediğini acıkladı. Bu kelimeler ve Turkce karşılıkları şunlar; petrol (yer yağı), doğalgaz (yer gazı), SMS (kısa bilgi, kısa haber), hyperloop (hız kovanı), smoothie (karsanbac), julyen (şerit doğrama), store (sarma perde).
TDK ’nin bazı yabancı kelimeler icin belirlediği; ancak pek kullanılmayan Turkce karşılıkları da şoyle sırlayabiliriz; amblem (belirtke), aspirator (emmec), banliyo (yorekent), bypass (kopruleme), billboard (duyurumluk), cip (yonga), dart (oklama), duayen (aksakal), ekspres (ozel ulak), ekuri (ahırdaş), gurme (tatbilir), happy hour (indirim saatleri), kapora (guvenmelik), klip (gorumsetme), light (yeğni), lot (tutam), metroseksuel (bakımlı erkek), migren (yarım baş ağrısı), navigasyon (yolbul), ordovr (yemekaltı), panik (urku), prime time (altın saatler), raket (vurac), reenkarnasyon (ruh gocu), self-servis (secal), surpriz (şaşırtı), teror (yıldırı), tirbuşon (burgu), tribun (sekilik), turbulans (burgac), ultrason (yansılanım), voleybol (ucan top), zapping (gecgec).
[h=4]Sureli Yayınlar [/h]TDK bunyesinde bazı sureli yayınlar bulunuyor. İlk sayısı Ekim 1951 tarihinde yayınlanan “Turk Dili” adlı dil ve edebiyat dergisi, aylık bir dergidir. Altı ayda bir yayımlanan “Turk Dunyası Dil ve Edebiyat Dergisi”, uluslararası hakemli bir dergidir. Kazak, Kırgız, Tatar ve diğer Turk topluluklarının dil ve edebiyatla ilgili araştırmalarını yayımlar. “Turk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten” de yılda bir kez yayımlanan ve bilimsel araştırmaları iceren bir yıllıktır. TDK, aynı zamanda yılda 30 ila 40 bilimsel eseri de yayın dunyasına kazandırmaktadır.
[h=4]Sozlukler [/h]TDK bunyesinde, internet sitesinde cevrimici olarak da faydalanılabilen 14 farklı sozluk bulunuyor: Guncel Turkce Sozluk, Sesli Turkce Sozluk, Buyuk Turkce Sozluk, Kişi Adları Sozluğu Turk Lehceleri Sozluğu, Turkcede Batı Kokenli Kelimeler Sozluğu, Bilim ve Sanat Terimleri Sozluğu, Derleme Sozluğu (Turkiye Turkcesi Ağızları Sozluğu), Atasozleri ve Deyimler Sozluğu, Tarama Sozluğu, Turk İşaret Dili Sozluğu, Uluslararası Metroloji Sozluğu, İlac ve Eczacılık Terimleri Sozluğu, Hemşirelik Sozluğu Yazım Kılavuzu, LexiQamus: Osmanlıca Kelime Cozucu.
[h=4]TDK Temelli Tartışmalar [/h]TDK, siyasi ve guncel konularda yapılan ceşitli tartışmaların odağında yer aldı. TDK ’nın bazı onerileri tartışmalara yol acarken, bazen de asılsız iddialarla eleştiri oklarını uzerine cekti. Bunlardan bazıları şunlardır;
Suriye ’deki ic savaş sebebiyle yapılan haberlerde, Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad ’ın adı bazı basın kuruluşları tarafından “Beşar Esed” olarak kullanıldı. TDK, bunun uzerine “Beşşar Esed” adını onerdi.
2012-2013 yıllarında Mısır ’daki protestoların ardından Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi ’nin gorevden alınması uzerine TDK, “darbe” kelimesinin tanımını değiştirmekle eleştirildi. TDK, bir acıklama yaparak bu iddiayı yalanladı.
2013 yılındaki Gezi olaylarını eleştiren donemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, eylemcilere “capulcu” dedi. Bunun uzerine TDK ’nın, “capulcu” kelimesinin “Başkasının malını alan, yağma, talan eden kimse, talancı, yağmacı, plackacı” şeklindeki anlamını, “Duzene aykırı davranışlarda bulunan, duzeni bozan, plackacı” olarak değiştirdiği iddia edildi. TDK, bu iddiayı yalanladı ve değişiklik yapılmadığını acıkladı.
Mart 2015 tarihinde “musait” kelimesinin anlamının “flort etmeye hazır olan, kolayca flort edilen (kadın) olarak verilmesi uzun suren tartışmalara yol actı. TDK, bunun uzerine, “Sozlukcunun gorevi bir kelimeye kendi başına, masa başında yeni bir anlam katmak değil, yazı dilinde ve gunluk dilde kullanılışlarına bakıp var olanı tespit ederek sozluğe yansıtmaktır.” şeklinde bir acıklama yaptı.
(Ataturk'un, el yazısı ile kaleme aldığı vasiyetindeki TDK ile ilgili bolum...)
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]Ataturk ’un dil ile ilgili bir sozu şoyledir; “Ulkesini, yuksek istiklÂlini korumasını bilen Turk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.”
Ataturk, vasiyetinde, malvarlığının bir kısmını TDK ’ya ve Turk Tarih Kurumu ’na bağışladı.
Gunumuzde kullanılan matematiksel terimlerin hemen hemen tamamı Cumhuriyet kurulduktan sonra TDK tarafından Turkceye kazandırılmıştır.
2017 yılı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ’ın himayesinde “Turk Dili Yılı” olarak ilan edildi. Bu amacla, Turkcenin son yuzyılda yaşadığı kimi sorunlara ve bunların cozum yollarına daha fazla dikkat cekmek ve duyarlılık oluşturmak icin 2017 yılı boyunca bir dizi bilim, kultur ve sanat etkinlikleri duzenlendi.
TDK ’nın hazırladığı ve 2011 yılında 11. baskısı yayımlanan Turkce Sozlukte 122 bin civarında kelime bulunuyor.
TDK bunyesinde yaklaşık 800 yayın, 40 Bilim Kurulu uyesi ve 17 dil uzmanı bulunuyor. Bilim Kurulu uyelerinin 20 ’si Yuksek Oğretim Kurulu (YOK); 20 ’si de Ataturk Kultur, Dil ve Tarih Yuksek Kurumu tarafından seciliyor. Uyelerin bircoğu Turk universitelerinde calışan Turkologlardır. Aynı zamanda bir araştırma kutuphanesi ve gezici kutuphaneleri bulunmaktadır.
TDK ’nın bunyesinde yaklaşık 80 personel bulunmaktadır. 2017 yılı butcesi 15 milyon 778 bin liradır.
Prof. Dr. Mustafa Sinan Kacalın, 2012 yılından bu yana (2017) TDK başkanlığı gorevini yurutuyor.