Olcu birimleri, her alanda kullanılan olcme değerlerini ifade eder. Metre sistemine gore duzenlenen olculerdir. Uluslararası standartları vardır.
İki nokta arasındaki uzaklığa “uzunluk” denir. Fiziksel olarak somut bir şekilde olculebilen nesneler icin belirleyici bir kurala gore sayısal bir değer atanması, genel olarak “olcu birimleri” olarak tanımlanır. Uzunluk ve alan olculeri, fiziksel olarak somut bir şekilde olculebilir. Bilimde, tıpta, muhendislikte, muteahhitlikte kucuk ve buyuk olcme değerleri cok onem arz eder. Her alanda ve sektorde “cok net” olcu alma ihtiyacı vardır. Doğru ve net olculer, uretim ve verimlilik anlamına gelir. Olcu birimlerini doğru secme, problem cozme aracıdır. Uzunluk ve alan olculeri ile ilgili bircok detayı makalemizde bulabilirsiniz.
[h=2]Uzunluk Olculeri [/h]Uluslararası uzunluk birimi, “metre”dir. Metre, tum dunyada "m" simgesi ile tanımlanır. "1 metre"nin cağdaş tanımı; “ışığın boşlukta 1 / 299.792.458 saniyede aldığı yol” şeklindedir. Aynı zamanda, dunyada ceşitli laboratuarlarında yapılabilen hassas olcumlerin karşılaştırılabilmesi amacıyla kabul edilen temel uzunluk birimidir. Uzunluk olcu birimleri katlarına cevrilirken her basamakta 10 ile bolunur. Askatlarına cevirirken ise her basamakta 10 ile carpılır.
Uzunluk olcu birimleri ve karşılıklarının detaylarına goz atalım:
1 metre (m): 0.001 kilometre, 39,37 inc, 3,281 ayak, 1,0936 yarda
1 santimetre (cm): 10 milimetre, 0,01 metre, 0,3937 inc
1 kilometre (km): 1000 metre, 39370 inc, 3281 ayak, 1094 yarda, 0,6214 kara mili, 0,5396 deniz mili
1 inc (in, inch): 0,0254 metre, 0.833 ayak, 0,0278 yarda
1 ayak (ft, foot): 12 inc, 0,3048 metre, 0,3333 yarda
1 yarda (yard): 3 ayak, 0,9144 metre, 36 inc
1 kara mili (statute mile): 1609 metre, 1.609 kilometre, 63360 inc, 5280 ayak, 1760 yarda, 0,8684 deniz mili
1 deniz mili (nautical mile): 1852 metre, 1,852 kilometre, 72960 inc, 6080 ayak, 2027 yarda, 1,152 kara mili
1 linye: 1/8 pus (inc)
1 pus: 2.54 santimetre
1 feet (kadem): 12 pus, 30,48 santimetre
1 yarda: 3 feet, 36 pus, 91,5 santimetre
1 kulac (fathom): 2 yarda, 6 kadem, 183 santimetre
1 Gomina (8 cable): 608 kadem, 185,2 metre Metrenin Katları ve Askatları
Metrenin katları şunlardır; dekametre, hektometre, kilometre…
1 dekametre (dam): 10 metre
1 hektometre (hm): 100 metre
1 kilometre (km): 1000 metre
Metrenin askatları şunlardır; milimetre, santimetre, desimetre.
1 milimetre (mm): 0,001 metre • 100 metre
1 santimetre (cm): 001 metre
1 desimetre (dm): 0,1 metre m
Uzunluk birimlerini daha iyi anlamak icin Uluslararası Olcum Sistemi ’ne gore metrenin katlarını paylaşalım:

100 metre
101 dekametre
102 hektometre
103 kilometre
104 megametre
109 gigametre
1012 terametre
1015 petametre
1018 egzametre
1021 zettametre
1024 yottametre
10–1 desimetre
10–2 santimetre
10–3 milimetre
10–6 mikrometre
10–9 nanometre
10–12 pikometre
10–15 femtometre
10–18 attometre
10–21 zeptometre
10–24 yoktometre
[h=3]Uzunluk Olculerinin Tanımları [/h]Adım: 1 adım, yaklaşık 1 metre olarak kabul edilir.
Angstrom: Sembolu “Å”dır. “1 ångstrom”, santimetrenin 100 milyonda biri; 0,1 nanometre veya 100 pikometredir.
Akre (acre): Sembolu “ac”dir. 4,046 metrekareye karşılık gelen olcu birimidir. Amerika ve İngiltere ’deki donum hesaplarında kullanılır. 1 donum, “0,247105381” akredir.
Astronomik Birim: Sembolu “au”dur. “1 astronomik birim”, Guneş'in merkeziyle Dunya'nın merkezi arasındaki uzaklık olan 149,5 milyon kilometredir. Başka bir ifadeyle, 92,8 milyon mildir. Evrendeki buyuk uzaklıkları belirtmek icin kullanılır.
Attometre: Atom cekirdeğini olcmek icin kullanılır. Femtometrenin binde biridir.
Dekametre: Sembolu “dam”dır. Metrenin 10 katı; yani 10 metrelik uzunluğa verilen addır. “1 dekametrekare”, 10 metrekaredir.
Desimetre: Sembolu “dm”dir. Metrik sistemde metrenin 10'da biri olan olcu birimidir. Ayrıca, 1 kubik desimetre 1 litreye eşittir.
Deniz Mili: Sembolleri “m, nm veya nmi” şeklindedir. “1 meridyenin 1 dakikalık yay parcasına karşılık gelen uzunluk birimi” olarak tanımlanır. “1 deniz mili” “1852 metre”dir. Saatte 1 deniz miline eşit hız birimine “knot” denir.
Fit (Feet, Foot): Sembolu “ft”dir. İngiliz uzunluk olcusu birimidir. 1 fit, 30,48 santimetredir.
Femtometre: Sembolu “f”dir. Metrenin as katlarından olan femtometre, “0,000000000000001” metredir.
Gigametre: Sembolu “gm”dir. 1 gigametre, metrenin 1 milyar katıdır.
Hektometre: Sembolu “hm” olan hektometre, metrenin 100 katını ifade eder.
Hubble uzunluğu: “120000000000048000” gigametreye karşılık gelen değerdir. Gokbiliminde kullanılır.
İnc (Inch): Sembolu “in”dir. 2,54 santimetre uzunluğun karşılığıdır. Alan hesaplamalarında “inckare”, hacim hesaplamalarında “inckup” tanımı yapılır. ABD, Kanada ve İngiltere ’de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Işık yılı: Sembolu “ly”dir. Işığın boşlukta 1 yılda aldığı mesafedir. Genellikle yıldızlar arası mesafeleri olcmekte kullanılır.
Megametre: Sembolu “Mm”dir. Metrenin 1 milyon katını ifade eder.
Mikrometre (Mikron): Sembolu “µm”dir. Milimetrenin binde birinin karşılığıdır. Mikroskobik nesnelerin olcmede kullanılır.
Kara Mili: Sembolu “mi”dir. Metrik hesaba gore “1.609,344” metreye eşit uzunluktur.
Nanometre: Sembolu “nm”dir. 1 metrenin milyarda birini ifade eden olcu birimidir. Gozle gorulemeyen nesneleri olcmekte kullanılır.
Parsek: Sembolu “pc”dir. “1 parsek”, yaklaşık 3,26 ışık yılına eşittir. Paralaksı 1 olan bir gokcisminin uzaklığına denktir. Gokbilimde kullanılan olcu birimidir.
Pikometre: Sembolu “pm”dir. Metrenin trilyonda birini ifade eder.
Thou: 1 thou, “39370,078” metreye eşdeğerdir.
Yarda: Sembolu “yd”dir. “1 yarda”, 3 fit veya 36 inctir. Uzunluk değeri “0,9144” metreye eşittir. Amerika ve İngiltere ’de yaygın olarak kullanılır. [h=2]Alan Olculeri [/h]Yuzeyleri olcmek icin kullanılan olculere “alan olculeri” adı verilir. Metre sistemine gore duzenlenmiştir. Alan olcusunun temel birimi metrekaredir (m2). “1 metrekare”; bir kenarı “1 metre” uzunluğunda olan bir karenin alanının ifade eder. Alan olculeri, metrik sisteme gore duzenlenmiştir. Alan olcu birimleri katlarına cevrilirken her basamakta 100 ile bolunur. Askatlarına cevrilirken ise her basamakta 100 ile carpılır. Metrekarenin katları yuzer yuzer buyur, askatları yuzer yuzer kuculur.
Alan olculeri ve karşılıkları şoyledir;
1 santimetrekare (cm2) - 100 mm2- 0,1550 inckare
1 metrekare (m2) - 10.000 cm2 - 1,1960 yardakare
1 hektar (ha) - 10.000m2 - 2,4711 acre
1 kilometrekare (km2) - 100 hektar - 0,3861 milkare
1 inckare - 6,4516 santimetrekare
1 ayakkare - 144 inc - 929 santimetrekare
1 yardakare - 9 ayakkare - 0,8361 metrekare
1 akre - 4840 yardakare - 4046,86 metrekare
1 mil kare (sq.mil) - 640 akre - 259 hektar
Metrekarenin katları:
Metrekarenin askatları, 1 metrekareden daha kucuk yuzeyleri ifade eder. 1 metrekarenin 100, 10 bin ve 1 milyon eşit parcaya bolunmesiyle elde edilir.
Metrekarenin askatları:
Desimetrekare: Bir kenarının uzunluğu “1 desimetre” olan karenin alanına “1 desimetrekare” denir.
Santimetrekare: Bir kenarının uzunluğu “1 santimetre” olan karenin alanına “1 santimetrekare” denir. 1 santimetrekare, 1 desimetrekareden 100 kat kucuktur.
Milimetrekare: Bir kenarının uzunluğu “1 milimetre” olan karenin alanına “1 milimetrekare” denir. 1 milimetrekare, 1 santimetrekareden 100 kat kucuktur.
Metrekarenin ust katları:
Dekametrekare: Bir kenarının uzunluğu “1 dekametre” olan karenin alanına “1 dekametrekare” denir. 1 dekametrekare, 1 metrekareden 100 kat buyuktur.
Hektometrekare: Bir kenarı “100 metre” olan bir karenin alanına “1 hektometrekare” denir. Bir hektometrekare; 100 dekametrekare ve 10.000 metrekareye eşittir.
Kilometrekare: Bir kenarı “1000 metre” olan bir karenin alanına “1 kilometrekare” denir. Bir kilometrekare; 100 hektometrekare, 10.000 dekametrekare, 1.000.000 metrekareye eşittir. [h=4]Diğer Bazı Uzunluk Olculeri [/h]Metrik uzunluk olcu birimleri (buyukten-kucuğe): Petametre, terametre, gigametre, megametre, kilometre, hektometre, dekametre, metre, desimetre, santimetre, milimetre, mikrometre, nanometre, pikometre, femtometre.
Matbaada kullanılan uzunluk olculeri: Pika (pica, pc), punto (point, pt).
Denizcilikte kullanılan uzunluk olculeri: Linye, kulac, pus, fathom, gomina, cable, kadem.
Osmanlı doneminde kullanılan uzunluk olculeri: Arşın, ayak, berid, carşı arşını, endaze, eski mil, fersah, hat, kadem, kerrab, kirah, kulac, menzil, merhale, nokta, parmak, rubu, urup, zirai.
Amerika ve İngiltere ’de kullanılan olcu birimleri: Fit(feet), inc, thou, yarda.
Diğer olcu birimleri: Astronomik birim, Hubble uzunluğu, gomina, ışık yılı, parsek.
[h=4]Metroloji Nedir? [/h]Metroloji, olcme bilimidir. Olcu ve ağırlık birimlerinin ulusal ve uluslararası gelişmesini sağlar. 20 Mayıs 1875 tarihinde Paris'te “Metre Konvansiyonu”nun imzalanmasından sonra bir bilim dalı olarak kabul gormuştur. Her yıl 20 Mayıs "Dunya Metroloji Gunu" olarak kutlanmaktadır. Yunanca “olcme bilimi” anlamındaki “metron” kelimesinden turetilen metrolojinin amacı; “butun olcme sistemlerinin temeli olan birimleri tanımlayarak, bilim ve teknolojinin kullanımına sunmak ve yapılan butun olcumlerin guvenilirliğini ve doğruluğunu sağlamak”tır. Olcum belirsizliği ve uygulama alanına bakılmaksızın, olcum ile ilgili butun teorik ve uygulamaya yonelik unsurları icerir. Uluslararası seviyede kabul edilmiş birimlerin tanımını yapmak, sorumlulukları arasındadır.
[h=4]Uzunluk ve Alan Olcu Birimleri Hakkında Kısa Bilgiler [/h]Metre, belli bir olcude uzunluğa sahip fiziksel nesneleri icin kullanılan bir uzunluk birimidir.
Metre, insanlık tarihinin en eski olcu birimidir. İlk cağlardan beri kullanılmaktadır.
Evrensel olcu birimleri olarak metrik sistemin standartları, Uluslararası Birimler Sistemi (SI) tarafından belirlenmektedir.
Uluslararası Birimler Sistemi (Système International d'Unités), 1960 yılında yapılan 11. Ağırlıklar ve Olcu Genel Konferansı'nda kabul edilmiştir.
SI, bilim ve uluslararası ticaret alanında farklı olcu birim sistemleri arasındaki karmaşıklığı onlemek icin oluşturulan uluslararası birim sistemidir.
Uluslararası Olcu ve Ağırlıklar Burosu (BIPM), dunya capında olcu standartlarının (SI) doğru olarak kullanılmasından sorumludur.
İskocyalı fizikci Lord William Thomson Kelvin, olcu birimlerine ilişkin şunları soylemiştir: “Eğer olcebiliyorsan, ne hakkında konuştuğunun farkındasın, eğer olctuklerini bir de rakamsal olarak ifade edebiliyorsan, olctuğun niteliğin ne olduğu hakkında artık bilgi sahibisin, fakat olcemiyorsan ve rakamsal olarak da ifade edemiyorsan, sahip olduğun bilgiler yetersiz ve tatmin edici değil; bu bilgiler, bilimsel calışmaların ilerlemesi acısından başlangıc olabilir; fakat bundan ne kadar emin olduğun belli değil.”