Rooibos cayı, lezzetli ve sağlıklı bir icecektir. Siyah ve yeşil caya alternatif olarak goruluyor. Son yıllarda giderek populerlik kazanıyor.
Guney Afrika'da yuz yıllardır tuketilen rooibos cayı, dunya capında da sevilen bir icecek haline geldi. Siyah ve yeşil caya, “kafeinsiz” ve “aromatik” bir alternatif olabilir. Sağlık uzmanları, potansiyel faydaları sebebiyle bu caydan ovguyle bahsediyor.
[h=2]Rooibos Cayı Nedir? [/h]Rooibos cayı; “kırmızı cay” veya “kızıl calı cayı” olarak da bilinir. “Fabaceae” familyasının uyesi, endemik bir bitkidir. Sadece Guney Afrika'nın batı kıyısındaki (Batı Cape) Cederberg (Umit Burnu) bolgesinde kucuk bir dağlık alanda yetişir. Bilimsel olarak “Aspalathus linearis” şeklinde adlandırılan bir calının yaprakları kullanılarak elde edilir. Bu calı, supurgeye benzeyen bir yapıdadır.
Rooibos yaprakları, geleneksel olarak kırmızı-kahverengi renge donunceye kadar fermente edilir (fermantasyon). Yani rengi ve tadının değişmesi icin bir sure bekletilir. Fermente edilmeyen yeşil rooibos cay da bulunur. Ancak taze rooibos, geleneksel formuna gore daha az lezzetli ve daha pahalıdır. Kırmızı rooibos cayı tatlı ve aromatik kokuluyken, yeşil rooibos cayının daha otsu bir tadı vardır. Buna karşın yeşil rooibos, geleneksel kırmızı rooibosa gore daha yuksek seviyede antioksidanlar icerir.
Rooibos cayı, genellikle siyah caya benzer bir şekilde tuketilir. Bazı insanlar farklı bir lezzet katmak icin bu caya sut ve şeker de ekler. Gectiğimiz yıllarda bu cayın; buzlu, espresso, latte ve cappuccino formları bazı ulkelerde tanıtıldı.
Rooibos, sıfır kalorili, kafeinsiz, duşuk taneli bir caydır. Baklagil ailesinin bir uyesidir. Yeşil caya gore yuzde 50 daha fazla antioksidan icerir. Guney Afrikalılar başta olmak uzere bircok ulkede diğer geleneksel caylara alternatif bir cay haline gelmiştir.
Rooibos cayı, vucudun ihtiyacı olan cok sayıda besini iceriğinde bulundurmaktadır. Demir, kalsiyum, potasyum, bakır, iyot, florin, manganez, fosfor, sodyum, selenyum, cinko, magnezyum ve alfa hidroksi asit de dahil olmak uzere bircok mineral icerir. Ayrıca; А, В1, В2, В5, В6, В12, С, D, Е, К ve РР vitaminleri bulunur.
Ozetle: Rooibos, Guney Afrika'da yetişen bir calı yaprağından uretilen geleneksel bir icecektir ve siyah cay gibi tuketilir.
[h=3]Rooibos Cayının Sağlığa Faydaları Nelerdir? [/h]Rooibos cayı, iceriğindeki antioksidanlar sebebiyle sağlık icin faydalı gorulen caylardan biri. Kanser, kalp hastalığı ve felce karşı korunma amacıyla tuketilebileceği belirtiliyor. Bunun yanında; bakır ve fluorur dışında vitamin ve mineral kaynağı bakımından oldukca zengindir.
Rooibos cayı;

Anti-inflamatuar ve antioksidan ozellikler icerir.
Atardamarların sertleşmesi (ateroskleroz), yuksek kolesterol, kalp hastalığı ve dolaşım problemleri dahil kalp ve kan damarlarının koşullarını iyileştirir.
Diyabet, saman nezlesi, inflamasyon, astım, viral enfeksiyonlar, kronik yorgunluk ve prostatın kronik enfeksiyonlarına karşı yardımcı olabilir.
Kan basıncını azaltan ve kan dolaşımını artıran “flavonoid” bileşiklerinden “chrysoeriol” icerir.
Adrenal bezden salgılanan hormonları duzenleyerek hipertansiyon oluşumunu azaltır.
Bağışıklık sisteminin; kansere, alerjik reaksiyonlara ve hatta AIDS'e karşı gerekli antikorları uretmesine yardımcı olur.
Karın ağrısını ve ishali onleyerek, sindirim sağlığını korur.
Kemiklerdeki mineral iceriğini artıran maddeler icerir.
Yağ yakıcı madde icerikleri ile kilo vermeye yardımcı olur.
“Tokluk hormonu” olarak bilinen “leptin”in salgılanmasına yardımcı olur.
İceriğindeki “kuercetin”, alerjik reaksiyonları tetikleyen immun hucreleri engeller.
Mevsimsel alerji semptomları, gıda alerjileri, astım ve alerjik cilt reaksiyonlarına karşı tavsiye edilir.
Alfa hidroksi asit iceriği ve yaygın antioksidanlar nedeniyle kırışıklıkları azaltmaya yardımcı olur.
Antioksidan ozellikleri sac koklerini hasara karşı korur.

Potansiyel faydalarına ilişkin bilgiler ve bazı araştırmaları da şoyle sıralayabiliriz;
Rooibos kafeinsizdir; daha duşuk oranda tanen icerir; oksalik asit icermez!
Kafein, siyah ve yeşil cayda bulunan doğal bir uyarıcıdır. İnsanların her gun orta derecede kafein tuketmesi oneriliyor. Gunluk aktivitelere, konsantrasyona ve genel ruh haline faydaları olan kafein; kalp carpıntısı, anksiyete, uyku problemleri ve baş ağrılarıyla mucadele edebilir. Ancak bazı insanlar kafeinden kacınmak zorunda kalabilir veya tercihi bu yondedir.

Rooibos cayı, kafeinsiz doğal bir icecek olarak siyah veya yeşil cayın mukemmel bir alternatifidir.
Ayrıca; siyah veya yeşil caya kıyasla daha duşuk tanen seviyelerine sahip olması da tercih sebebi olabilir.
Tanenler, yeşil ve siyah cayda bulunan doğal bir bileşiktir. Demir gibi bazı maddelerin emilimini engelleyen tanenler, bu bakımdan kotu bir şohrete sahiptir.
Ote yandan, siyah ve yeşil caydan farklı olarak kırmızı rooibos, oksalik asit icermez.
Yuksek miktarda oksalik asit tuketmek, bobrek taşı riskini artırır. Yani rooibos, bobrek sorunları olan herkes icin ideal bir icecektir.

Rooibos, antioksidanlar bakımından zengindir; ciddi hastalıklara karşı sağlığa yardımcı olur!
Rooibos, sağlığa yararlı antioksidanlar icerdiği icin populerlik kazanmıştır. Yuksek oranda “aspalatin” ve “kuersetin” icerir. Bu maddeler, serbest radikallerin zararlarına karşı hucreleri korur. Uzun vadede kalp hastalıkları ve kanser risklerini azaltabilir.

Rooibos cayı vucuttaki antioksidan seviyelerini artırır.
Ancak, belgelenen bu artış kucuk seviyede kalmıştır ve cok uzun surmemiştir.
15 kişi uzerinde yapılan bir calışmada, kandaki antioksidan duzeylerinin; kırmızı rooibos icenlerde yuzde 6,6 oranında, yeşil rooibos icenlerde ise yuzde 2,9 oranında arttığı gozlenmiştir.
Gozlenen bu artış, katılımcıların, 750 miligram rooibos cay yaprağından yapılan 500 ml cayı ictikten sonra 5 saat surmuştur.
12 sağlıklı erkek uzerinde yapılan diğer bir calışmada ise, rooibos cayının kandaki antioksidan duzeyleri uzerinde hicbir etkisi olmamıştır.
Uzmanlar, bunun sebebini, “rooibostaki antioksidanların kısa omurlu olması veya vucutta verimsiz bir şekilde emilmesi” şeklinde yorumlamıştır.
Yani rooibostaki antioksidanlar, dengesizdir ve vucutta emilmesi verimsizdir.

Rooibos cayı icmek, kalp hastalığı riski olan kişilere faydalı olabilir!
Rooibosta bulunan antioksidanlar, sağlıklı bir kalp icin potansiyel faydalar icerir. Kalp krizi, ideal kolesterol duzeyleri ve inme gibi ceşitli kalp rahatsızlıklarına karşı koruma sağlamıştır. Kan basıncını olumlu yonde etkileyerek kalp sağlığına faydaları tespit edilmiştir. Ayrıca, kalp hastalığı riski olan kişilerde "kotu" kolesterolu duşurerek, "iyi" kolesterolu artırmıştır.

Rooibos cayı icmek, Anjiyotensin Donuşturucu Enzimi (ACE) inhibe ederek kan basıncı uzerinde faydalı etkilere sahip olabilir.
ACE, kan damarlarının daralmasına yol acarak, dolaylı olarak kan basıncını artırır.
17 kişinin katıldığı bir calışmada; rooibos cayı icen katılımcılarda, cay ictikten 30-60 dakika sonra ACE aktivitesinin inhibisyonu gozlenmiştir.
Bununla birlikte, bu durum, kan basıncında herhangi bir değişikliğe yol acmamıştır.
Ayrıca, bu cayın kolesterol seviyelerini geliştirebileceğine yonelik umut verici kanıtlar vardır.
Bir calışmada rooibosun, kilolu 40 erkek ve kadındaki kalp hastalığı riski uzerindeki etkileri incelenmiştir.
Araştırmacılar, 6 hafta gunde 6 fincan bu cayı icmenin "kotu kolesterol” olarak bilinen duşuk yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterolunde duşuşe neden olduğunu bulmuşlardır.
Aynı zamanda “iyi kolesterol” olarak bilinen yuksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterolunde de kucuk bir artış gozlenmiştir.
Ancak, aynı etki, sağlıklı ve normal kilolu insanlarda gorulmemiştir.

Rooibos cayındaki bazı antioksidanlar kanser riskini azaltabilir!
Bazı laboratuar calışmaları, rooibos cayında bulunan antioksidanlar “kuercetin” ve “luteolin”in, kanser hucrelerini oldurebildikleri ve tumor buyumesini onleyebildiklerini ortaya cıkarmıştır. Bununla birlikte, bir fincan cayda bulunan “kuersetin” miktarı, toplam antioksidanların sadece kucuk bir yuzdesidir.
Bu nedenle, bu iki antioksidanın yeterli olup olmadığı ve vucutta yararlı etkileri icin yeterince emilip emilmedikleri hakkında kesin bilgi yoktur.

Rooibos cayı icmenin kanser gelişimini onleyebileceğine dair daha guclu kanıtlar bulmak icin insanlar uzerinde geniş caplı araştırmalara ihtiyac duyulmaktadır.
Ancak, rooibos cayı icindeki bazı antioksidanların kanser hucrelerini oldurduğu ve tumor buyumesini onlediği kanıtlanmıştır.
Bununla birlikte, rooibos cayının bu yondeki etkilerine ilişkin insanlar uzerine herhangi bir calışma bulunmamaktadır.

Rooibos cayındaki bileşikler Tip-2 diyabetli hastalara fayda sağlayabilir!

Rooibos cayı, “aspalatin” adı verilen antioksidanın bilinen doğal kaynaklarından biridir. Hayvanlarda yapılan calışmalar “aspalatin” bileşiğinin anti-diyabetik bir etkiye sahip olabileceğini duşundurmektedir.
Tip-2 diyabetli farelerde yapılan bir calışmada, “aspalatin”, kan şekeri seviyelerini dengelemeye ve insulin direncini azaltmaya yardımcı olur.
Bu, Tip-2 diyabetli veya diyabet gelişmesi riski olan kişiler icin umut verici bir calışmadır.
Hayvan calışmaları, rooibos cayındaki spesifik antioksidanların kan şekerini dengelemeye ve insulin direncini artırmaya yardımcı olabileceğini ortaya koymuştur.
Bununla birlikte, bu yararı doğrulamak icin insanlar uzerinde daha fazla calışmaya ihtiyac vardır.
[h=4]Rooibos Cayının Diğer Potansiyel Faydaları Nelerdir? [/h]Rooibos cayının sağlık icin faydalarına ilişkin iddialar yaygındır; ancak bu faydaların coğunu destekleyecek kanıtlar yeterli değildir. Orneğin; rooibos cayının kemik sağlığı, sindirim, uykusuzluk, alerji, baş ağrısı ve kolik uzerindeki faydaları olduğu ileri surulurken, bu bilgileri destekleyecek guclu kanıtlar yoktur.

Rooibos tuketiminin kemik sağlığına faydalı olabileceği duşunuluyor. Ancak bu konuda rooibos cayı uzerine odaklanan calışmalar azdır.
Rooibos, genellikle sindirim problemlerini azaltmak icin tavsiye edilir. Bunun kanıtları da zayıftır.
Olumlu yonde bazı anekdotsal raporlara rağmen; rooibosun, uyku sorunlarına, alerjilere, baş ağrılarına veya koliklere yardımcı olabileceğine dair guclu bir kanıt yoktur.
Bununla birlikte delil yetersizliği, bu bilgilerin doğru olmadığı anlamına gelmez!
Ote yandan, Journal of Food Science dergisinde yayınlanan araştıramaya gore, rooibosun doğal bir gıda koruyucu olabileceği ortaya cıkmıştır.
Guney Kore'deki Kyung Hee Universitesi'nde yurutulen calışma, rooibosun ozellikle et urunleri icin koruyucu olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur.
[h=4]Rooibos Cayının Yan Etkileri Nelerdir? [/h]Rooibos cayı, genel olarak cok guvenli bir icecek olarak bilinir. Cok nadir olmakla birlikte bazı olumsuz yan etkileri olabilmektedir.

Bir vaka calışması, gunluk olarak buyuk miktarda rooibos cayı icmenin, karaciğer enzimlerinde artışa neden olduğunu ortaya koymuştur.
Her gun aşırı miktarda rooibos tuketimi, karaciğer problemi riski doğurabilmektedir.
Caydaki bazı bileşikler, dişi cinsiyet hormonu ostrojen uretimini uyarabilmektedir.
Bu nedenle bazı kaynaklar, meme kanseri gibi hormona duyarlı hastalıkları bulunan kadınların rooibostan kacınmasını tavsiye etmektedir.
Ancak, bu etki cok hafiftir; olumsuz etkisi cok buyuk miktarlarda tuketmekle ilişkilidir.
Bazı araştırmalar, rooibos cayını uzun sure tuketmenin spermi daha konsantre hale getirdiğini; bu nedenle erkek fertilitesi (ureme kapasitesi) uzerinde duşuk oranda bir etkisi olabileceğini ortaya koymuştur.
Ayrıca, rooibos cayının kemoterapi tedavilerinin olumlu etkilerini engelleyebileceği one surulmektedir.
[h=4]Rooibos Cayı Nasıl Yapılır? [/h]Rooibos cayı, diğer geleneksel caylardan farklı olarak tatlı tanenler icerir. Hem sıcak hem de soğuk formunda lezzetlidir. Diğer caylardan daha kısa surede demlenir.
Rooibosu demlemek icin;

Bir demliğe bir corba kaşığı cay koyun.
Uzerine 10 ila 15 dakika kaynamış su dokun.
6 ila 7 dakika demlenmesini bekleyin.
Soğuk rooibos cayı icin iki corba kaşığı cayın uzerine su ekleyin.
En az 10 dakika bekleyin.
Caya bal veya doğal tatlandırıcılar katılabilir.

Başka bir demleme yontemi de şoyledir;

1 kupa başına 1 cay kaşığı olceği kullanın.
Kaynayan suya cayı ekleyerek demlenmesini bekleyin.
Beş dakika sonra coplerden arındırarak, suzun.
Tercihe gore sut de katılabilir.
[h=4]Rooibos Cayının Tarihi [/h]Rooibos cayıyla ilgili en erken referanslar, 1772 yılına ait bazı belgelerde bulunmaktadır. Bu cay, 1904 yılından beri ticari olarak işlem gormektedir. Botanikci Dr. Pieter Le Fras Nortier, rooibos cay endustrisinin babası olarak kabul ediliyor. Nortier ’in araştırmaları, bu kırmızı cayın kuresel dağılımına yol acmıştır.
Rooibos cayının tarihi gelişimi şoyledir;

1772 yılında İsvecli doğa bilimci Carl Thunberg, rooibos bitkisinden bahsetmiştir.
Batı Cape'e giden Hollandalı yerleşimciler, Avrupa'dan gemilerle gelenlere rooibos cayını tanıttı.
1904 yılında Benjamin Ginsberg, “Rondegat” adlı ciftliğinde ceşitli deneyler yaparak rooibosun formunu iyileştirdi.
Ginsberg, cayı fermente ederek geleneksel Cin menşeli Keemun cayı yapma yontemini simule etti.
Ticari olarak rooibos yetiştirilmesindeki en buyuk engel, ciftcilerin rooibos tohumlarını cimlendirememeleriydi.
Cayın yaygın olarak uretilmesini sağlayacak cimlenme yontemini uygulamak uzun yıllar almıştır.
1930 yılında bolge cerrahı ve botanikci Dr. Pieter Le Fras Nortier, rooibos bitkisinin ekimi ile ilgili deneyler yapmaya başladı.
Nortier, ayrıca bolgedeki cayın sahip olduğu buyuk ticari potansiyeli gordu; iki farklı ciftlikte farklı cimlendirme teknikleri ile rooibos yetiştirdi.
Nortier'in araştırması sonucta başarılı oldu ve daha sonra tum yerel ciftcilere tohumları nasıl cimlendireceklerini gosterdi.
Nortier, bu yuzden bugun rooibos cay endustrisinin babası olarak kabul ediliyor.
Nortier ’e, Guney Afrika tarımına yaptığı katkı nedeniyle 1948 yılında onursal doktora unvanı verildi.
1994 yılında Amerika menşeli Burke International firması, "Rooibos" adını tescil ettirdi.
Guney Afrika Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, 6 Eylul 2013 tarihinde, "rooibos", "kırmızı calı", "rooibostee", "rooibos cay", "rooitee" ve "rooibosch" isimlerinin kullanımını koruyan ve kısıtlayan nihai kuralları yayınladı.
Rooibos Cayı Hakkında Bazı Bilgiler

Turkiye'de “roybos” olarak da anılan cay; "kırmızı cay" veya "kızıl cay" isimleri ile de bilinir.
Ebegumeci cayı ya da yerba mate cayı gibi iceceklere benzeyen bir tada ve renge sahiptir.
Rooibos, aynı zamanda Guney Afrika'nın ikonik bir ulusal iceceğidir.
Amerika, Cin ve Avustralya ’da yetiştirilmeye calışılmış; ancak başarılı olunamamıştır.
Guney Afrika'da bebeklerde kolik tedavisinde kullanılır.