

Black Friday, Turkce anlamı ile “Kara Cuma”, Amerika ’da kutlanan kulturel bayram Şukran Gunu ’nun ertesi gunudur. Şukran Gunu “hindi”, Black Friday “indirim” demektir. Buyuk indirimler sebebiyle herkes mağazalara akın eder, online alışveriş siteleri kampanyalar uygular. Kara Cuma ’yı, televizyonlarda mağazalardaki izdiham goruntuleri ile hatırlarız. Peki, neden “Kara Cuma” denmiştir, neden bugunde indirim yapılır ve Şukran Gunu ile bağlantısı nedir? Makalemizde bu konuda bircok bilgi bulabilirsiniz.
[h=3]Neden Black Friday? [/h]Black Friday ’in gecmişi, 1960 ’lı yıllara kadar uzanıyor. Şukran Gunu ’nde insanların mağazalar onunde kuyruk oluşturması, insanlar ve araclarla dolu sokaklar ve trafik yoğunluğu o gun calışanlar icin tam bir kÂbus anlamına gelir. Bu sebeple perşembe gunu kutlanan Şukran Gunu ’nun sonraki gune “Black Friday” adı verilmiş. Zamanla alışveriş cılgınlığının simge gunu olarak insanların diline yerleşmiş.
“Kara Cuma” tabiri, o gun yaşanan toplumsal olumsuzluklar, alışverişin abartılması, calışan insanların fazla mesai yapmak zorunda kalması, işverenlerin calışanları somurmesi gibi durumlar sebebiyle icerdiği anlamı dolduruyor. Yani gercekten toplumsal acıdan “kara bir gun” yaşanıyor.
[h=3]Black Friday ’de Neler Oluyor? [/h]Aslında tamamen alışveriş temelli bir gun. Mağazalar indirim yarışına giriyor ve herkes ihtiyacı olsun olmasın “kaptığı” urunu sepetine dolduruyor. En buyuk indirim elektronik eşyalarda yapılıyor. Televizyonlar, beyaz eşyalar, telefonlar, bilgisayarlar havada ucuşuyor. Ozellikle Amerika ’da buyuk indirimler uygulanıyor. Okullar acılırken ve yaz donemlerinde toplu indirim kampanyaları yapılan Amerika ’da, Black Friday ’den daha buyuk indirim yapılan başka bir gun yok!
Tekstil urunleri de, buyuk indirim uygulanan diğer onemli urunlerdir. Gunluk ve trend kıyafetler, elbiseler buyuk indirimlerle alıcı buluyor. En buyuk indirimler ise gelinliklerde yapılıyor. Gelin adayları mağazaların onunde uzun kuyruklar oluşturuyor. Ozellikle kadınlar giyim mağazalarına ilk adımı atan kişi olmak icin birbirleri ile yarışıyor. Her yıl bu donemde televizyon haberlerinde gelinlik mağazalarının onunde izdihama yol acan kadınların haberlerini mutlaka gormuşsunuzdur. İşte Black Friday, boyle bir gun!
[h=4]Black Friday ’in Olumsuzlukları [/h]Alışveriş cılgınlığı başlı başına olumsuz bir durum olarak sayılabilir. Fırsat gibi gorunen ve “ihtiyac olmayan” bircok urun indirimlere kapılan insanlar tarafından alınabiliyor.
Kara Cuma ’nın diğer olumsuzluklarını sıralayalım:
İhtiyacı olmadığı halde gereksiz urunler alan insanlar ekonomik anlamda sorun yaşayabiliyor.
Mağazalara akın ederek izdihama yol acan insanlar arasında kavgalar, şiddet olayları ve ceşitli kazalar yaşanabilmektedir.
Mağazalara akın ederek bulduğu urunu kapmaya calışan kalabalık, urunlere zarar verebilmektedir. Bu sebeple mağaza gorevlileri ile muşteriler arasında arbede cıkabilmektedir.
Mağaza arabalarını kullananlar, kalabalık ve izdihamdan yaralanmalara yol acabilmektedir.
Black Friday ’da mağaza calışanları cok uzun sure mesai yapmak zorunda kalmaktadır. İşverenler de bu gunde calışanların mesailerini suiistimal etmektedir.
Kalabalık, mağazaya, mağaza gorevlilerine ve kendilerine zarar verebilmektedir. New York ’ta 2008 yılında buyuk bir mağazanın onunde kapıların acılmasını bekleyen muşteriler, mağazanın kapısını kırmış, burada sıkışan 34 yaşındaki bir calışan hayatını kaybetmiştir.
2016 yılında New Jersey, Nevada ve Tennessee'de 3 kişi Black Friday ’de cıkan olaylarda silahla vuruldu. New Jersey'li şahıs hayatını kaybetti.

[h=3]Black Friday ’in Tarihi [/h]“Black Friday” yani “Kara Cuma” ifadesi, 1960 ’lı yıllarda tatil sezonu sırasında yaşanan trafik sıkışıklığı ve kalabalığı ifade etmek kullanılmaya başlandı. Bu terim ilk olarak ABD'nin Philadelphia kentinde ortaya cıktı. Terim, yaygınlaşmaya başladığı ilk yıllarda Şukran Gunu'nden sonraki gun sokaklarda meydana gelen kalabalığı ifade etmek icin kullanılıyordu.
Black Friday ’in tarihi seruvenine goz atalım:
1932 yılında Şukran Gunu ’nun ertesi gunu, Amerika ’da Noel alışveriş sezonunun başlangıcı olarak kabul edilmeye başlandı.
Bu tarihten itibaren bircok unlu marka urunlerinde buyuk indirimler ve fırsat kampanyaları duzenlemeye başladı.
1961 yılında “Black Friday” terimi ortaya cıktı.
Terim ilk kez 1966 yılında Earl Apfelbaum adlı bir satıcı tarafından pullarda kullanıldı.
1981 yılından itibaren bu terim başka bir anlam kazandı ve yıllar gectikce “perakendecilerin indirim gunu” olarak yer edindi.
2000 ’li yıllardan itibaren sabah saat 06.00'da acılan mağazalar, ertesi sabah saat 04.00-05.00 ’e kadar hizmet vermeye başladı.
2005 yılından bu yana Amerika ’da alışveriş cılgınlığının doruğa cıktığı bir gun olarak yaygınlaştı.
2011 yılından itibaren bazı mağazalar bu gunde 24 saat hizmet vermeye başladı.[h=3]Şukran Gunu Nedir? [/h]Black Friday ’in arifesi olan Şukran Gunu veya “Thanksgiving Day”, Kanada ’da ekim ayının ikinci pazartesi gunu, Amerika ’da ise kasım ayının dorduncu Perşembe gunu kutlanıyor. Hıristiyan kulturunde “yıl boyu yapılan hasada ve gecmiş yılın nimetlerine şukretmek” icin kutlanan bir bayramdır. Bu bayramda Amerika ve Kanada ’da buyuk caplı yuruyuşler ve etkinlikler duzenlenir. Bu bayramın ertesi gunu de alışveriş cılgınlarının bayramı yani Black Friday ’dir.
Şukran Gunu, aynı zamanda Amerikalıların ortaklaşa kutladığı tek kulturel bayramdır. Her dinden, her inanctan, her ırktan ve her sosyal sınıftan Amerikalılar, Şukran Gunu icin fırında hindi, kabak tatlısı ve yaban mersini recelinin bulunduğu sofrada ailesi ya da dostlarıyla bir araya gelir. Vejetaryenler ise, “tofurky” adını verdikleri tofu hindilerle sofralarını donatır. Yemekten sonra Amerikan Futbol Ligi (NFL)macı seyredilir. Akşam saatlerinden sonra da ‘Black Friday‘ heyecanı başlar.
[h=4]Bunları Biliyor musunuz? [/h]Black Friday cılgınlığı yaşanan ulkelere gidemeyenler internetten bu “zevki” tadabilir. “Cyber Monday” (Siber Pazartesi), Black Friday ’in online versiyonu. Kara Cuma ’dan sonra gelen ilk pazartesi gunu internet uzerinden satışa sunulan bircok urunde buyuk indirimler uygulanıyor.
Black Friday, gunumuzde Amerika dışında bircok ulkede yaygınlaştı. Kanada, Almanya, Hindistan, Fransa, Pakistan, İngiltere, Romanya, Meksika, Norvec, Guney Afrika, İsvicre, Avusturya, Ukrayna ve Belcika ’da bu gunde indirimler ve kampanyalar duzenleniyor.
Black Friday gunu yapılan indirimler sebebiyle mağazaların stokları tukenmektedir.
Bu gun resmi tatil değil; ancak Kaliforniya gibi bazı eyaletlerde hukumet calışanlarına “Şukran Gunu'nden Sonra” adı altında 1 gunluk resmi izin veriliyor.
Black Friday kampanyaları, son 2-3 yıldır Turkiye ’de yaygınlaştı. Ozellikle online alışveriş sitelere bu gune ozel indirimler ve kampanyalar uyguluyor. Bazı mağazalar da bu isimle indirimler duzenliyor.
Turkiye ’de “Kara Cuma” tabiri, bazı siyasilerin tepkisini cekiyor. 2017 yılındaki Black Friday ’de sosyal medyada bir mesaj yayınlayan Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Hamza Yerlikaya, “Nedir bu Kara Cuma, neden Cuma? Aydınlık bereket bayramdır Cuma, huzurdur Cuma, guneşin doğduğu en guzel gundur Cuma, neyin algısı yapılıyor bu ozel gunde, neyin operasyonu yapılıyor?" diye yazdı.
Ulusal Perakende Federasyonu (NRF) tarafından hazırlanan bir ankete gore 2016 yılında, ABD'de 154 milyondan fazla kişi Black Friday alışverişi yaptı.
NRF verilerine gore, Black Friday ’den sonraki hafta sonu yaklaşık 100 milyon kişi mağazalardan, 108 milyon kişi de online alışveriş yaptı. Bu rakam, ulke yetişkin nufusunun yuzde 60 ’ına denk geliyor.
2015 yılında Kara Cuma ’da alışveriş yapanlar kişi başı ortalama 290 dolar harcadı.
2015 Black Friday ’de iki gun boyunca online alışveriş icin 5,2 milyar dolar harcandı.