SULEYMAN Demirel Universitesi (SDU) Guzel Sanatlar Fakultesi Geleneksel Turk Sanatları Bolumu Oğretim Uyesi Doc. Dr. Mustafa Genc, Isparta ve Burdur yoresinde toplam 275 koyde yaptığı calışma kapsamında; yoreye ait dokuma ve Yoruk yaşam kulturunu anlattı. Ozellikle kilim dokumacılığında kullanılan motif ve renklerin her birinin bir anlam icerdiğini soyleyen Doc. Dr. Genc, "Her bir motifte oz var. En kotu insan olma sureci sarı renklerle ve en iyi insan olma sureci yeşille tamamlanıyor" dedi.
Dokuma, geleneksel kulturlerin araştırılması, Yoruk yaşamı calışmaları ve kok boyama gibi uzmanlık alanları bulunan oğretim uyesi Doc. Dr. Mustafa Genc, Isparta'nın 187 koyu ve Burdur'un 88 koyunde yoreye ait olan dokuma kulturunu, genel ozellikleri, temel yapıları ve kullanılan malzemeleri ve uzerindeki motiflerle ilgili detaylı bir calışma gercekleştirdi. Aslında Isparta ve cevresinde ilk başta akla halı geldiğini anlatan Doc. Dr. Genc, "Cunku bizim 2 temel değerimiz var; biri gul diğeri halılarımız. Isparta ve cevresi coğrafi acıdan Yoruk yaşam tarzına en uygun yaylalar olarak kabul edilir. Yaz gelmeye başladığında hepsinde hareketlilik başlar. Hayvanlarına daha iyi otlaklar bulmak icin yaylara gocerler. Dokumanın temelinde insanın yaşam tarzı vardır. Yani siz halı ve kilim dokuyorsanız; bunun temelinde ulaştığınız yaşam tarzı olan kucukbaş hayvan yetiştiriciliği var. Yununuz ve kılınız varsa siz bu iplerden o yoreye ait olan dokumalar gercekleştirirsiniz" dedi.

'SADECE İLGİ VE TALEP AZALIYOR'Hem Isparta hem Burdur'un dokuma kulturu acısından birlikte gelişmiş bolge olduğuna işaret eden Doc. Dr. Mustafa Genc, 2000 yılına kadar Isparta'nın sokaklarında bir atolye ve o atolyede bir kirkit sesi ile karşılaşıldığını hatırlattı. Doc. Dr. Genc, "Orada cıkan halılar pazarda satılırdı. Yani bir donem dokuma butun hayatımızda yer alırken, şimdi bir dekora donuştu. Sadece ilgi ve talep azalıyor. Kilim dokumaları ise halıya gore daha cok korunmuştur. Cunku daha gelenekseldir. Ticari olarak tercih edilmeyen dokumalardır. Dokuma kelimesinde 'D'den sonra virgulle ayrıldığında insanın kendisini okumasıdır. 'K'den sonra ayırınca ilim ile karşılaşırsınız. Bu bizim kulturumuzun ve toplumumuzun estetiğe bilime ve sanata onem verdiğinin gostergesidir" diye konuştu.'HER BİR MOTİFTE OZ VAR'Halı ve kilimlerde dokumanın yapıldığı surecte uzerindeki motiflerin bir anlamı olduğuna dikkat ceken Doc. Dr. Mustafa Genc, şunları soyledi: "Isparta ve Burdur cevresinde kilim dokumalarına baktığınızda bereket, koc boynuzu, eli boğrunde, yar yara kustu, pıtrak, sığır sidiği, su yolu, tarak ve parmak gibi adlandırmalarla yaptığımız motiflerle karşılaşırsınız. Motif, dokumanın uzerindeki her bir birimin bir adı. Peki gercekten eli belinde dediğimizde kadın, koc boynuzu dediğimizde erkek mi aklımıza gelmesi gerekir. Aslında burada kucuk bir soru işareti var. O soru işareti de bizim kulturumuz kendi geleneğinin icinde uretimlerini yaparken hicbir zaman bir yerden alma, bir gorduğu formu aynısını kullanmayı denememiş. Batıdaki bir ressam ve heykeltıraş gorduğunun aynısını yapmak onun icin cok onemli. Dokumada da bunu gercekleştirebilirsiniz. Ama bizim kulturumuz bunun oyle olması yerine bir pıtrağı doğada gorduğunde onun kendi dokumasında 'Stilize edebilirim, ben onu yorumlayabilirim. Geometrik olarak dokumanın tekniğine nasıl yaparım?' diye gercekleştirmiş. Motifinde kendi kendine bulmuşlar. Her bir motifte oz var. Bunu gercekci bir şekilde doğrulamamız gerekiyor. Ayrıca, dokumaya ilk başlanacağı zaman o konuda maharetli olan yapar. Dokuma tezgahına ilk o başlar. O bereketle o insanın calışkanlığı ile o dokuma cok kısa surede bitirilir."RENK İCİN 2 YONTEM VARDokumada kullanılan renklerde ise secilen iki yontemin olduğunu kaydeden Doc. Dr. Genc, "Kırmızı elde etmek icin kok boya kullanmış. Ceviz kabuğundan ve meşe palamudundun siyahını ve kahverengisini kullanmış. Ama renkleri kullanırken, oylesine bir sistematik icerisinde kullanmamış, koyu bir rengin hemen motifin etrafından onu acık bir renkle yapmış. O yuzden baktığımızda oylesine secilmiş zannediyoruz. İkinci bir yontemde rengin secilmesindeki nokta insanların kendini ifade etme şekilleri. Anadolu'da her bir rengin anlatım değerleri var. İnsanın kendi bedenini tanıma surecinde en kotu insan ile en iyi insan arasında gidip geliyor. Bunu yaparken kendinin en kotu olduğu sureci sarı renklerle ve en iyi insan olma surecini yeşille tamamlanıyor. Ortada beyaz, mavi, siyah ve diğer renk tonları var. Bunu dokumasında da kullanıyor. Zaten dokuma dediğimiz kilimler olumluk ve dirimlik diye dokunur" dedi.

Kaynak: Demiroren Haber Ajansı / Ali CEVİKBAŞ