istek ve ihtiyaclarımız nelerdir
Cocukların butun istek ve ihtiyaclarını hemen karşılamak ne kadar doğru? İstek ve ihtiyaclarının karşılanması icin beklemeyi bilmeyen cocukları hayatta neler bekliyor? Uzmanlar cocukların tum isteklerinin bekletmeden karşılanmasının onemli sakıncalarına işaret ediyor.

Bebekleri bekletmeyin
Yaşamın ilk aylarında bebek ağladığında hemen ilgilenmek ve ihtiyacını gidermek, ihtiyaclarına karşı duyarlı olmak ve cabuk cevap vermek onemlidir. Boylece bebek dunyanın guvenli bir yer olduğunu, ihtiyaclarını gideren, kendisi ile ilgilenen birilerinin bulunduğunu anlar. Ayrıca bu ilk etkileşimler bebek ile anne-baba ile yaşam boyu surecek kalıcı ve derin bir bağ kurulmasını da sağlar.

Cocuklar beklemeyi bilmeli
Ancak ilk ayları geride bıraktıktan sonra, cocukların tum isteklerini hic bekletmeksizin karşılamak doğru ve gerekli değil. Cocukların isteklerinin ya da ihtiyaclarının karşılanması icin bazen beklemeleri gerektiğini bilmeleri ve bekleyebilmeyi oğrenmeleri cok onemli.

Cocuğunuza bekleyebilmeyi oğretmek icin gunluk yaşam deneyimlerinden yararlanabilirsiniz. Orneğin okul oncesi yaştaki cocuğunuz acıktığını soylediğinde yemek saatine kadar beklemesini soyleyebilir ya da aclığını bastırması icin atıştırabileceği ufak bir yiyecek verebilirsiniz. Bu durumda haz ya da tatmin geciktirilmiş ya da kısmen bastırılmış olacaktır. Bu tur deneyimler cocuğun istediği bazı şeylere ulaşması icin beklemesinin gerekebileceğini ve isteğini gercekleştirmeye yonelik cabaları engellendiği zaman yaşadığı gerilimle baş etmeyi oğrenmesine yardımcı olacaktır. İsteğinin ya da ihtiyacının karşılanmasının sağlayacağı hazzı geciktirebilmek ve bunun yarattığı gerilime dayanabilmek yani belli olcude gerilimi tolere edebilmek cok onemli yaşam becerilerdir.

Beklemeyi ve beklemenin gerilimi ile baş etmeyi bilmek neden onemli?
Hazzı erteleyebilmek ve bunun yarattığı gerilimi tolere edebilmek cocuklara dunyanın kendi etraflarında donmediğini oğretir. İstek ve ihtiyaclarının karşılanmasının başka insanların durumuna bağlı olabileceğini, başkalarının da istek veya ihtiyaclarının olabileceğini ve bazen bunların kendininkilerden oncelikli olabileceğini anlamasını sağlar.

Cocukların tum isteklerinin derhal karşılanması ne gibi sakıncalar doğurur?
Cocukların mızıldanma, ağlama ya da ofke nobetleri sonucunda istediklerini coğunlukla elde edebildikleri gormeleri veya bakımveren kişilerin cocukların istek ya da ihtiyaclarına karşı aşırı hassas davranmaları ve bunları hic geciktirmeden karşılamaları durumunda bazı sorunlar ortaya cıkar.

Oncelikle bu cocuklar hazzı ertelemeyi veya bunun yarattığı gerilimle baş edebilmeyi oğrenemezler. Bunun sonucunda ise cocuk benmerkezci ve talepkar bir tutum geliştirebilir. Dunyanın kendi etrafında donduğu ve diğer insanların kendisine hizmet etmek icin var oldukları duygusuna kapılabilir.

Okulda sorunlar
Okul yaşamında beklemeyi bilmenin ne kadar onemli olduğu gayet acık. Orneğin ders sırasında sıkılsa bile dersi izleyebilmeli, bazı ihtiyaclarını karşılamak icin dersin bitmesini bekleyebilmeli ve okulla ilgili bazı gorevlerini istemese bile yerine getirmelidir. Ayrıca sosyal ortamlarda ve arkadaş ilişkilerinde sırasını beklemeyi, gerektiğinde başkalarına oncelik vermeyi ve herkesin kendisini memnun etmek zorunda olmadığını bilmesi gereklidir. Okul oncesinde her isteği karşılanan, istek ve ihtiyacları her zaman başkalarının istek ve ihtiyaclarının onune gecirilen ve bunların karşılanması icin beklemesi gerekebileceğini oğrenmeyen cocukların okul yaşamına uyum sağlamakta zorluklarla karşılaşması sık gorulen bir durumdur.

İkili ilişkilerde sorunlar
Bu şekilde benmerkezci bir tutum geliştiren cocuklar buyuduklerinde ise sorun daha da ağırlaşır. Orneğin bu kişilerin ikili ilişkilerinde, her zaman kendi istediklerini yapabileceklerine inandıklarından ve bu inanclarından taviz vermediklerinden dolayı ilişkiye zarar vermeleri mumkundur. Bu şekilde yetiştirilmiş kişiler taviz vermeyi veya başkalarının da istek ve ihtiyaclarını dikkate alan bir oncelik sırası oluşturmayı coğunlukla başaramazlar. Kendi isteklerini gercekleştirmeye yonelik stratejileri karşıdaki kişiye yonelik olarak adil olmayan bicimde talepkar veya karşı tarafı manipule edici, yani şekillendirici davranışlardan tam bir istismar tutumuna kadar varabilir.

İş hayatında sorunlar
Bu şekilde yetiştirilen kişiler iş hayatında da ozel muamele gormeleri gerektiğine veya cok calışmalarının gerekli olmadığına ya da mesleklerinde caba gostermeden yukselebileceklerine inanabilirler. Bunun yanında kendisini ayrıcalıklı hissetmesi beklentileri farklı olan işverenlerle catışma yaşamalarına neden olarak iş hayatını tehlikeye sokabilir.

Ne yapmak gerekir?
Surekli ağlayarak, mızıldanarak ya da ofke nobetleri ile isteklerini yaptıran cocuklar coğunlukla "şımartılmış" cocuklar olarak değerlendirilir. Buna karşın, surekli kendi isteklerinin peşinde koşan ve kendi ihtiyaclarını başkalarının ihtiyaclarının onunde goren yetişkinler ise bencil veya daha da kotusu narsisist (kendine hayran) kişiler olarak gorulur.

Bu yetişkinler kendi istek ve ihtiyaclarını başkalarının istek ve ihtiyaclarının onunde gormekle ve ayrıcalık sahibi olma duygusunu taşımakla kalmaz, aynı zamanda başkalarının durum, istek ve ihtiyaclarını değerlendirmekte de zorluk yaşarlar. Yani başkalarının istek ve ihtiyaclarının da dikkate alınması gerektiği duşuncesi ile kendisini başkalarının yerine koyabilme kabiliyetini ifade eden empati yeteneğinden yoksun olurlar.

Yetişkin birinde bu kişilik ozelliklerinin değiştirilmesi zor ve bazı hallerde olanaksızdır. Bu nedenle anne-babaların cocukların gerilimi tolere edebilme ve hazzı erteleyebilmeyi oğrenmeye ihtiyaclarının olduğunu bilmeleri ve bunu dikkate almaları son derece onemlidir.

Bu amacla anne-babalar ve diğer bakımverenler cocukların ağlama, mızıldanma ya da ofke nobetleri karşısında pes ederek isteklerini bu şekilde yaptırabileceklerini oğretmemeli; her istek ya da ihtiyacının hemen karşılanamayabileceğini gostermeli; başkalarının istek ve ihtiyaclarının da olabileceğini ve bunların kendi istek ve ihtiyaclarından once gelebileceğini oğretmeli ve bundan kaynaklanan gerilimle nasıl başedebileceği konusunda yol gosterici olmalıdırlar.

Cocukların dunyanın kendi etraflarında donmediğini oğrenmeleri; sıra beklemeleri, paylaşmaları, bazı şeylerin zamanının gelmesini beklemeleri ve başkaları icin bir şeyler yapmayı oğrenmeleri gereklidir. Ancak elbette ki bu, cocukların ihtiyaclarının goz ardı edilmesi ya da hicbir ihtiyaclarının hemen karşılanmaması gerektiği anlamına gelmez. Ancak anne-babalar cocuğun ihtiyaclarını karşılarken kendilerinin ve diğer kişilerin ihtiyaclarına da gereken hassasiyeti gostermeli ve her isteğinin karşılanmamasının cocuğa bir zarar vermeyeceğini bilmelidirler.

Hazzı ertelemeyi ve bunun getirdiği gerilimi tolere etmeyi oğrenen cocukların daha sabırlı, uzun vadeli hedefler koyabilen ve başkalarının ihtiyaclarını da uygun şekilde dikkate alabilen kişiler olma şansları daha yuksektir. Tum bunların ise okulda, iş hayatında ve genel olarak yaşamda başarılı olmak icin gereken beceriler olduğu şuphesizdir.