Uyanış Buyuk Selcuklu dizisinin son bolumuyle Berkyaruk ve Yusuf Hemedani araştırılmaya başlandı.
[h=3]BERYARUK KİMDİR?[/h]Sultan Melikşah'ın Zubeyde Hatun adlı hanımından Muharrem 474'te (Haziran 1081) İsfahan'da doğan oğludur. Sultan Melikşah, cok sevdiği veliaht Şehzade Ahmed'in olumunden sonra veziri NizÂmulmulk'un de tavsiyesiyle hayattaki oğullarının en buyuğu olan Berkyaruk'u veliaht tayin etti. Ancak Melikşah'ın Âni olumu uzerine karısı Terken Hatun beş yaşındaki oğlu Mahmud'u sultan ilÂn ettirmek icin her vasıtayı mubah sayarak harekete gecti. Bu maksatla sultanın olumunu gizlediği gibi emîrlere buyuk paralar vererek oğlunu destekleyeceklerine dair yemin ettirdi. Sonunda Halife Muktedî-BiemrillÂh'ı da tehdit ederek Mahmud'u sultan ilÂn ettirip adına hutbe okutmayı başardı (485/1092). Babası olduğu sırada İsfahan'da bulunan Berkyaruk'u da Emîr Kurboğa vasıtasıyla tutuklattı. Ancak Melikşah'ın olum haberini alan NizÂmulmulk'un adamları vezire ait silÂh depolarını yağmalayarak isyan bayrağını actılar ve hapishanede bulunan Berkyaruk'u kurtarıp on bir yaşında iken aynı yıl sultan ilÂn ettiler. Terken Hatun'un İsfahan'a yaklaşması uzerine de onunla birlikte Rey'e doğru yola cıktılar. Terken Hatun ile Berkyaruk arasında Burûcird şehri yakınlarında meydana gelen savaşta Terken Hatun ağır bir yenilgiye uğrayarak İsfahan'a cekildi (16 Zilhicce 485/17 Ocak 1093). Şehri bir muddet muhasara eden Berkyaruk Terken Hatun'dan 500.000 dinar alarak kuşatmayı kaldırıp Hemedan'a gitti. Yapılan anlaşmaya gore Terken Hatun ile Mahmud İsfahan ve Fars'a hÂkim olacak, diğer şehirler Berkyaruk'a bırakılacaktı.

Anlaşmaya rağmen butun ulkeye hÂkim olmak isteyen Terken Hatun, bu defa Berkyaruk'un dayısı Azerbaycan Meliki İsmÂil b. YÂkutî'ye haber gonderip Berkyaruk'u bertaraf etmesi şartıyla evlenme vaadinde bulundu. İsmÂil bu teklifi kabul ederek Berkyaruk uzerine yurudu, fakat Hemedan-İsfahan arasındaki Kerec'de meydana gelen savaşta mağlûp oldu (486/1093). Bu zaferden sonra Bağdat'a giden Berkyaruk Halife Muktedî-BiemrillÂh tarafından Rukneddin lakabıyla sultan ilÂn edildi ve 14 Muharrem 487'de (3 Şubat 1094) adına hutbe okundu. Ancak onun Selcuklu tahtının yegÂne hÂkimi olabilmesi icin tahtta hak iddia eden diğer hÂnedan mensuplarıyla mucadele etmesi ve onları ortadan kaldırması gerekiyordu. Tahtta hak iddia edenlerin onemlilerinden biri, Suriye meliki olan amcası TÂcuddevle Tutuş idi. Melikşah'ın olum haberini alır almaz Selcuklu tahtına sahip olmak icin seferber olan ve Rahbe, Musul, Nusaybin, Antakya, Urfa, Harran ve Rakka'yı ele gecirip adına hutbe okutturan Tutuş, halifeye elci gondererek saltanatının tasdik edilmesini istedi. Halife Mustazhir-BillÂh bunu reddetti, ancak o yılmaksızın mucadelesini surdurdu. Bircok şehri daha ele gecirdiği gibi Berkyaruk'u destekleyen guclu emîrlerden Halep Valisi Aksungur ile Urfa Valisi Bozan'ı oldurttu ve Bağdat'ta adına hutbe okutmayı başardı (487/1094). Daha sonra Terken Hatun ile iş birliği yaparak İsfahan'da bulunan Berkyaruk uzerine yurudu. Bu sırada Terken Hatun hastalanarak oldu. Tutuş ile aralarında cereyan eden savaşta yenilen Berkyaruk İsfahan'a sığınmak zorunda kaldı (Şevval 487/ Ekim 1094). Mahmud'un emîrleri onu tevkif ederek gozlerine mil cekmeye teşebbus ettiler, fakat tam bu sırada Mahmud cicek hastalığına yakalandı. Bunun uzerine emîrler Mahmud'un Âkıbeti belli oluncaya kadar beklemeye karar verdiler. Mahmud'un olumu uzerine de (487/1094) Berkyaruk tarafına gectiler; ertesi yıl Tutuş, Berkyaruk ile yaptığı ikinci savaşta yenildi ve olduruldu. Boylece Berkyaruk, Terken Hatun ve Mahmud'un olumunden sonra Tutuş engelini de aşmış oldu.
Fakat aynı yıl diğer amcası Arslan Argun Horasan'da isyan etti. Berkyaruk onun uzerine amcası Bori Bars'ı gonderdi. Bori Bars'ın mağlûp olup oldurulmesi uzerine kardeşi Sencer'in kumandasında yeni bir ordu sevketti. Ancak bu ordu yetişemeden Arslan Argun bir kolesi tarafından olduruldu (1097). Berkyaruk'a isyan eden diğer amcası ŞihÂbuddevle Tekiş de aynı yıl olduruldu. Sultan Berkyaruk'a isyan edenlerden biri de Cağrı Bey'in torunlarından Emîr-i emîrÂn Muhammed b. Suleyman'dı. Berkyaruk, Sencer sayesinde onu da bertaraf ederek (1097) ulkenin her tarafında hÂkimiyet kurdu. Kardeşleri Muhammed Tapar ve Sencer, Azerbaycan Meliki Mevdûd b. İsmÂil, Tutuş'un oğulları Halep Meliki Rıdvan, Dımaşk Meliki Dukak, Anadolu Selcuklu Sultanı I. Kılıcarslan ve Kirman Selcuklu Meliki Turan Şah onu Buyuk Selcuklu sultanı olarak tanıyıp itaat arzettiler. Boylece Sultan Melikşah'ın olumunden beri fetret devrini yaşamakta olan Buyuk Selcuklu Devleti yeniden bir sultanın emrinde temsil edilerek itibar kazanmış oldu.
Ancak ulkede sağlanan bu birlik uzun surmedi. Gence Meliki Muhammed Tapar, Berkyaruk'un eski veziri Mueyyidulmulk'un kışkırtmaları sonucu ağabeyine karşı isyan ederek sultanlığını ilÂn etti. Halife Mustazhir-BillÂh da onun hukumdarlığını tasdik ederek adına hutbe okuttu (17 Zilhicce 492/4 Kasım 1099). Bunun uzerine Berkyaruk kardeşi Muhammed Tapar uzerine yurudu ve aralarında Sefîdrûd'da (Kızıloren) cereyan eden ilk savaşta mağlûp oldu (493/1100). Hemedan'da meydana gelen ikinci savaş (494/1101) Berkyaruk'un galibiyeti, RûzrÂver'de meydana gelen ucuncu savaş ise bazı carpışmalardan sonra anlaşmayla sonuclandı (4 RebîulÂhir 495/26 Ocak 1102). Anlaşmaya gore Berkyaruk "sultan", Muhammed Tapar ise "melik" unvanına sahip olacaktı. Gence ve cevresiyle Azerbaycan, Diyarbekir, el-Cezîre ve Musul Muhammed Tapar'a, Horasan haric anlaşmada zikredilmeyen Selcuklu toprakları ise Berkyaruk'a ait olacaktı. Sultan Berkyaruk gerektiğinde Muhammed Tapar'a askerî yardımda bulunacak, Muhammed Tapar da Berkyaruk'a 1.300.000 dinar vergi odeyecekti. Ancak bu barış uzun surmedi. Muhammed Tapar kendini barışa ikna eden emîrleri ihanetle suclayarak onları cezalandırdı ve anlaşmayı ihlÂl edip kendini sultan ilÂn etti. Rey yakınlarında cereyan eden dorduncu savaş Berkyaruk'un galibiyetiyle sonuclandı (495/1102). Berkyaruk savaştan sonra İsfahan'a kacan kardeşini yakalamak icin şehri bir muddet muhasara ettiyse de sonuc alamadı. Hoy yakınlarında cereyan eden beşinci savaş da Berkyaruk'un zaferiyle sonuclandı (8 CemÂziyelÂhir 496/ 19 Mart 1103) ve uzun muzakerelerden sonra taraflar arasında anlaşma sağlandı (RebîulÂhir 497/ Ocak 1104). Buna gore Berkyaruk, Muhammed Tapar'ın beş nevbet* calmasına mudahale etmeyecek, Muhammed Tapar'a ait şehirlerde Berkyaruk adına hutbe okunmayacak, askerler diledikleri tarafa gecebileceklerdi. CibÂl, Fars, İsfahan, Rey, Hemedan, Hûzistan ve Bağdat Berkyaruk'a; Azerbaycan, Diyarbekir, el-Cezîre, Musul, Suriye ve Hille Emîri Sadaka'nın hÂkimiyetindeki topraklar Muhammed Tapar'a ait olacaktı. Bu anlaşma ile yıllardır devam eden ve devlet otoritesini sarsarak karışıklıklara sebep olan, halkı ac ve perişan bırakan fetret devri taht kavgalarına son verilmiş oluyordu.
Berkyaruk, taht kavgaları ve emîrler arasındaki cıkar catışmaları sebebiyle Anadolu'yu gecerek Suriye topraklarına giren Haclılar'ın Antakya (3 Haziran 1098) ve Kudus'u (15 Temmuz 1099) işgal edip kucuk devletler kurmalarına engel olamamıştı. Bu bakımdan Berkyaruk devrinde Haclı kontları Baudouin ile Joscelin'in esaretiyle sonuclanan Harran Savaşı (497/1104) muslumanlar arasında sevincle karşılandı. İc karışıklıklara, taht kavgalarına ve Haclı istilÂsına rağmen Berkyaruk, o devrin iki buyuk Turk devleti Gazneliler ve Karahanlılar tarafından metbû hukumdar olarak tanınmıştır.
Butun Selcuklu topraklarında devlet otoritesini yerleştirip huzur ve sukûnu sağladığı bir sırada vereme yakalanan Berkyaruk, bir sedye icinde İsfahan'dan Bağdat'a goturulurken yolda ağırlaştı ve hayatından umut kesince emîrleri yanına cağırıp beş yaşındaki oğlu Melikşah'ı veliaht, Emîr Ayaz'ı da ona atabeg tayin etti. Oğlunu emîrlerin himayesinde Bağdat'a gonderirken kendisi de İsfahan'a donmek uzere yola cıktı ve Burûcird yakınlarında oldu (2 RebîulÂhir 498/ 22 Aralık 1104). Cenazesi İsfahan'a goturulerek atalarının gomulu olduğu turbede defnedildi, yerine oğlu Melikşah gecti.
Bazı tarihciler ondan adaletli, faziletli, sabırlı ve yumuşak huylu bir hukumdar olarak bahsederlerken bazıları da icki ve eğlence duşkunu olduğunu kaydederler.
Hemedani Hazretleri kimdir?
Nakşibendi Tarikatının buyuklerinden olan Yusuf Hemedani Hz. Gercek adı Yakup Yusuf Hamdadi'dir. Yusuf Hemedani Hazretleri 1048 yılında Hemedan'ın Bûzencird koyunde doğdu. Evliyanın buyuklerinden olan Yusuf Hemedani Hazretleri, Allah dostlarından Ahmet Yesevi Hazretleri ve Abdulhalik-il Gucdevani Hazretlerinin hocasıdır. İnsanları Hak'a davet eden, onlara doğru yolu gosterip hakiki saadete kavuşturan ve kendilerine Silsile-i Aliyye denilen buyuk alim ve velilerin sekizincisidir. Yusuf Hemedani Hazretlerinin doğduğu Bûzencird koyu Moğul istilasında harap olan ortadan kalkmıştır. Hayatını Kur'an, sunnete adayan Yusuf Hemedani, hayatı boyunca binlerce talebe yetiştirdi. AbdullÂh-î Berkî, Hasan-î, Hoca Ahmed Yesevî, Yesevîlik, Abdulhalik-ıl Gujdevani Hz. Yusuf Hemedani Hazretlerinin dort buyuk halifesidir. Ahmet Yesevi Hz. Turkistan tarafına goc edip insanları irşat ederek onları doğru yola girmesine vesile oldu. Ahmet Yesevi'nin talebeleri Anadolu ve Rumeliye kadar gelerek bu bolgelerin Muslumanlaşmasında cok buyuk gayretleri oldu. Yusuf Hemedani Hz. amelde Hanefi itikadda ise Maturidi'idi. Bağdat'da tahsil gorduğu icin Şafi e Eşari mezhebini de iyi bilirdi. Yusuf Hemedani Hazretleri cok comert biriydi. Yusuf Hemedani Hazretleri cizme imalatı ve ciftcilik yaparak gecimini surerdi.