Selcuklu Devleti'nin şanlı hikayesini anlatan Uyanış Buyuk Selcuklu dizisi TRT 1 ekranlarından ilgiyle takip ediliyor. Dun akşam 2. bolumu yayınlanan dizide Melikşah'ın sağ kolu olan Nizamulmulk'e sık sık Hace demesi araştırma konusu oldu. Peki Hace kime denir, Hace kelimesi ne demek?
[h=3]HACE NE DEMEK?[/h]Kullanılan ifade Hace ifadesidir. Selcuklu Devleti'nin bugunku karşılığıyla "Başbakanı" olan Nizamulmulk icin kullanılan bir ifadedir Hace ifadesi.
Hace kelimesi Farsca kokenli bir kelimedir.
Nimazulmulk Buyuk Selcuklu Devleti'nin en buyuk devlet adamı ve devletin mimarı olarak bilinir.
Hace kelimesinin anlamı ise;
Muderris, hoca, efendi mÂnÂsına ilim sÂhibi kimselere verilen Farsca bir unvan.
Hoca, efendi, sÂhib, muallim, Âile reisi. (Farsca)
Hace aynı zamanda şu anlamlara da gelmektedir:
Hoca.
Hoca. (Farsca)
Efendi. (Farsca)
Ağa. (Farsca)
Sahip. (Farsca)
Vezir. (Farsca)-uhı
HACE KİME DENİR?
Selcuklu Devleti'nin en onemli isimlerinden biri olan Nizamulmulk, aynı zamanda SiyÂsetnÂme adlı kitabın yazarıdır. Peki, Nizamulmulk kimdir, nereli, ne zaman ve nasıl oldu? Nizamulmulk ne demek? İşte Nizamulmulk'un gercek adı ve hayatıyla ilgili bilgiler...
NizÂmulmulk veya gercek adıyla Ebu Ali Kıvamuddin Hasan bin Ali bin İshak et-Tûsî, 21 Zılkade 408/10 Nisan 1018 yılında İran'ın, Horasan'da Tus şehrinde doğmuştur. Buyuk Selcuklu Devleti'nin veziri ve SiyÂsetnÂme adlı kitabın yazarı olan Farsdevlet adamı ve siyaset bilimcisidir. Bu donemde bu şehir Gazne Devleti idaresinde bulunmaktaydı. İlk devlet gorevini Gazne sultanları icin yapmıştır. Devlet işleriyle ilk olarak Gazne Devleti'nin Horasan valisinin yanında calışarak başlayıp 1059'da Gazneliler Horasan valisi olmuştur. İsmi Nizamulmulk devletin duzeni anlamına gelir.
1063'ten itibaren Selcuklular devletinde Alparslan'ın Belh valisinin yanında devam etti. 1064 yılında Buyuk Selcuklu Devleti'ne vezir olarak atandı. Alp Arslan (hukum suresi 1063-1072) ve Melikşah (hukum suresi 1072-1092) hukumdarlık donemlerinde bu onemli vezirlik gorevinde bulunmuştur. Memleketin nizamlarının kurucusu anlamında olan Nizamulmulk ismi AbbÂsî halifesi KÂim bi Emrillah tarafından verildi. Donemin Nakşibendi şeyhi Ebu Ali Farmedi'ye cok hurmet ederdi. Ancak 1092 yılında bir haşhaşi tarafından şehit edilmiştir.
Nizamiye medreseleri'nin teşkili ve mevcut toprak sisteminin aksayan yonlerinin tadil edilmesi gibi Selcuklu devletinin muesseseleşme ve merkezileşmesi yonunde onemli sayılabilecek teşebuslerin altına imzasını atmıştır.
Bağdat, İsfahan, Nişabur, Belh, Herat, Basra, Musul ve Amol'daki Nizamiye Medreselerini kurdurmuştur. Nizamiye Medreseleri adını Nizamulmulk'den almıştır ve Bağdat'taki Medresenin başına İmam-ı Gazali'yi getirmiştir. Bu medreselerin kurumlaşması ve gelişmesi tum İslam ulkelerinde olduğu gibi ilk batı Avrupa universitelerinin de temeli olmuştur.
Oğrencilere sağlanan yurt ve burs hizmetlerinin mucididir. Devletin toprak idaresi hukukunda ikta sisteminin mucididir. Turk devletlerinde ilk kez gelir-gider raporlarını hazırlatan kişidir. Dunyadaki ilk istihbarat teşkilatının kurucusudur. Dunya tarihinin gelmiş gecmiş en buyuk devlet adamlarından biri olarak kabul edilir.
Nizamulmulk'un mezarı, bugun İran'ın İsfahan kentinin kenar mahallerinden birinde, Sultan Melikşah ile birlikte ve Selcuklu ailesinden pek cok isimle birlikte mutevazı bir turbede bulunmakta ve Hoca Nizamulmulk olarak bilinmektedir.