1990'ların başında gok bilimciler, Samanyolu'nun merkezinde kırmızı dev yıldızların eksikliğini fark ettiler. Kırmızı devlerin yokluğunu acıklamak icin pek cok teori vardı ancak şimdi yeni bir teori, gercekten urpertici bir şey oneriyor. Bu teoriye gore galaksimizin merkezinde yer alan devasa kutleli kara delikten yayılan radyo jet dalgaları, yoluna cıkan tum kırmızı devleri yok etmiş olabilir.
1990'da gok bilimci Kris Skellgren, galaktik merkez yakınlarındaki yıldızlardan gelen ışıkta onemli bir karbon monoksit (CO) eksikliği gozlemledi. CO, en cok kırmızı dev yıldızların ust atmosferlerinde bulunur ve bu yuzden eksikliği oldukca tuhaf karşılandı. O zamandan beri daha ayrıntılı gozlemlerle yıldızlar tek tek incelenmeye başlandı ve galaktik merkezde eksik olan yaklaşık 1000 kırmızı dev yıldızın olduğu fark edildi.
[h=2]Galaksimizin merkezindeki kırmızı devler nerede?[/h]
Guneş benzeri yıldızların hayatının son aşamasına girdiklerinde donuştukleri kırmızı devler, cekirdeklerinde helyum-karbon fuzyonu yaparlar ve kırmızıya donuşerek şişkin bir hal alırlar. Bu devler, Samanyolu diskinin her yerinde bulunur. Sadece 646 ışık yılı uzaklıktaki Betelgeuse de dahil olmak uzere farklı yakın komşularımız bulunuyor.
Peki ama galaksimizin merkezinde neden bu kadar cok kırmızı dev eksik? Yıllar icerisinde ortaya atılan teorilerin buyuk coğunluğu, galaktik merkezimizde oturan super kutleli kara delik Sagittarius A* uzerine odaklanıyor. Bu kara delik devasa, Guneş kutlesinin 4,5 milyon katı ağırlığında ve doğal olarak galaksimizdeki en buyuk şey.
Bu devasa kutlesiyle Sagittarius A*, kırmızı devlerin normal populasyonunu bozmak da dahil olmak uzere her turlu tahribata yol acabilir. Orneğin aşırı yer cekimi ile yıldızları parcalayabilir. Yani, bir kırmızı dev ona cok yaklaşırsa parcalarına ayrılır ya da belki galaktik merkezin yakınındaki diğer kalıntılarla carpışır.
[h=2]Patlama bolgesi[/h]
Yine de bu senaryoların hicbiri bilim insanlarını tatmin etmeye yetmiyor. Neden bu surecler daha kucuk yıldızları değil de kırmızı devleri yok etme eğiliminde olsun? Gok bilimcilerden oluşan bir ekip, bunun yanıtının katil olum ışınları olabileceğini duşunuyor.
Sagittarius A* gibi super kutleli kara delikler, devasa radyo jet dalgaları ve yuksek enerjili parcacıklar fırlatabilir. Bu jet dalgaları aslında kara deliklerin kendileri tarafından değil, etraflarında 'yığılma/toplanma diski' formunda donen gaz ve toz tarafından fırlatılır. Bu diskler yoğun elektrik ve manyetik alanlara ev sahipliği yapar ve bu alanlar parcacıkları kara deliğin etrafında akmaya ve puskurtmeye zorlayabilir.
Dev bir kara delik aktif olarak yeni bir materyalle beslendiğinde, ev sahibi galaksilerini bile terk ederek on binlerce ışık yılı uzaklığa ulaşan jet dalgaları fırlatabilir. Samanyolu'nun merkezinden iki zıt yone doğru sacılımlar olarak ortaya cıkan Fermi Bubbles'ın (Fermi Kabarcıkları) kanıtladığı gibi bizim Sagittarius A* kara deliğimiz de son birkac milyon yılda boyle bir bolum yaşamış olabilir.
Bu kabarcıklar, ince fakat gama ışınlarında parlayan yuksek enerjili parcacıkların geniş bolgeleridir. Gok bilimciler, bu kabarcıkların Sagittarius A*'dan gelen yoğun bir jet dalgası cıkışından oluştuğunu duşunuyor. Ve o jet dalgasının yolunda olan kırmızı dev bir yıldızın durumunun pek de ic acıcı olmadığı soylenebilir.
[h=2]Sonuc[/h]
Super kutleli kara deliklerin fırlattığı jet dalgaları, neredeyse ışık hızında hareket eden parcacık akımları icerir. Bu dalgalar, bir kırmızı dev ile karşılaştığında ise yıldızın atmosferinin dış katmanlarını soyup, arkasında yanmış bir kabuk bırakabilir. Tekrar tekrar yaşanan bu olay, nihayetinde Sagittarius A*'nın cevresindeki kırmızı devleri yok edebilir.
Sonuc olarak ara sıra meydana gelen kırmızı dev-kara delik carpışması, kırmızı devlerin gelgit bozulması (yıldızın super kutleli kara deliğin aşırı yer cekimi tarafından parcalandığı) ve kara deliğin etrafında donen yığılma diskinden gecen kırmızı devler gibi diğer sureclerle birleştiğinde bu, galaksimizin merkezindeki kırmızı dev yıldızların eksikliğini acıklayabilir.
[h=2]Yeni bir umut[/h] Sagittarius A*'nın şu anda beslenmediğini, dolayısıyla guclu bir jet dalgası olmadığı duşunuluyor. Gecmişteki jet dalgaları, kırmızı devleri oldurmuş olabilir ancak bu yeni devlerin oluşmasını engelleyeceği anlamına gelmez. Belki birkac milyon yıl bekler ve Sagittarius A*'nın uyumaya devam ettiğini varsayarsak, merkezdeki kırmızı dev nufusu tekrardan artabilir.