İcişleri Bakanlığından, Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nde kabul edilen kitle imha silahlarının onlenmesine ilişkin Kanun'da yardım toplama ve Dernekler Kanunu ile ilgili yapılan yeni duzenlemeler hakkında acıklama yapıldı.
İcişleri Bakanlığının, Dernekler Kanunu ile ilgili yapılan yeni duzenlemeler hakkında yaptığı yazılı acıklama şoyle:

"Değişikliklere neden ihtiyac duyuldu?
Duzenleme ile daha etkili bir denetimle şeffaflığın sağlanması, vatandaşlarımızın hayır duygularının suiistimalinin engellenmesi ve sivil toplum kuruluşlarının daha etkin ve daha guvenilir olması amaclanmakta; ayrıca uyesi olduğumuz ve terorizmin finansmanı ile mucadele konusunda politikalar geliştiren (Financial Action Task Force-FATF) Mali Eylem Gorev Gucu'nun tavsiyeleri de karşılanmaktadır.
Bu kanun hukumleri ile yardım toplanması zorlaştırılmakta mıdır?
Hayır. Yardım Toplama Kanunu'nda var olan duzenlemeye ilişkin zorlaştırıcı herhangi bir hukum getirilmemiştir. Mevzuatta acıkca hukum bulunmayan, kotuye kullanımı acık olan ve sıkca başvurulan internet uzerinden izinsiz yardım toplanmasının onune gecilmesine yonelik duzenleme yapılmıştır. Ayrıca her turlu izinsiz veya usulune uygun yapılmayan yardım toplama faaliyetleri ile ilgili idari para cezalarının ust limiti artırılmıştır.
Yurt dışına yapılacak yardımlara ilişkin bir sınırlandırma bulunmakta mıdır?
Hayır. Gercek ve tuzel kişilerin yurt dışına yapacakları yardıma ilişkin hicbir sınırlandırma bulunmamaktadır. Sadece derneklere yurt dışına yapacakları yardımların miktarını ve gideceği yeri kanunda belirtilen merciye bildirme zorunluluğu getirilmektedir.
Derneklere uye olunması konusunda bir sınırlama getirilmiş midir?
Hayır. Yeni duzenleme ile hicbir sınırlama getirilmemiştir.
Dernek organlarında hangi durumlarda gorev alınamaz?
Terorizmin finansmanı, uyuşturucu ve kara paranın aklanması suclarından mahkum olanlar, derneklerin yonetim ve denetim kurulunda gorev alamazlar. Bu kişiler yasaklanmış hakların geri verilmesi (memnu hakların iadesi) durumunda gorev alabilirler.
Derneklerde gorevden uzaklaştırma hangi durumlarda mumkundur?
a) Terorizmin Finansmanının Onlenmesi Hakkında Kanun'da yer alan suclar,
b) Turk Ceza Kanunu'nda yer alan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti,
c) Turk Ceza Kanunu'nda yer alan suctan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suclarından dolayı yonetim ve denetim kurullarında gorevli olanlar ve ilgili personel hakkında mahkeme tarafından dava acılarak kovuşturma başlatılması halinde, bu kişiler veya bu kişilerin gorev yaptığı organlar gecici bir tedbir olarak İcişleri Bakanı tarafından gorevden uzaklaştırılabilir. Bakan tarafından gorevden uzaklaştırılanların yerine ancak mahkeme tarafından gorevlendirme yapılır.
Onceki mevzuatta gorevden uzaklaştırma bulunmakta mıydı?
Evet. Kamu yararına calışan derneklerin denetimleri sonucunda hapis cezası verilmesi gerektiren sucların işlendiğinin tespiti halinde, Dernekler Kanunu'nun 27'nci maddesine gore dernek yoneticileri İcişleri Bakanı tarafından gorevden uzaklaştırılabilmekteydi.
Derneklerin faaliyetten alıkonulması hangi durumlarda mumkundur?
Yukarıdaki maddede sayılan nedenlerle uygulanan gorevden uzaklaştırma tedbirinin yeterli olmaması ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde İcişleri Bakanı, derneği gecici olarak faaliyetten alıkoyabilir ve derhal mahkemeye başvurur. Mahkeme 48 saat icinde faaliyetten gecici alıkoymaya ilişkin kararını verir.
Onceki mevzuatta derneklerin faaliyetten alıkonulmasına ilişkin duzenleme bulunmakta mıydı?
Evet. Turk Medeni Kanunu'nun 115. maddesine istinaden vakıflar, Anayasa'da ongorulen hallerde İcişleri Bakanı tarafından faaliyetten gecici olarak alıkonulabilmekteydi. Benzer duzenleme dernekler icin de yapılmıştır.
Diğer ulkelerin mevzuatında gorevden alma ve faaliyetten alıkoymaya ilişkin duzenleme bulunmakta mıdır?
Evet. Yurt dışında da benzer uygulamalar bulunmakta olup orneğin; anayasal duzene karşı işlenen suclar ile ırkcılık, ayrımcılık, teror vb. suclarının işlenmesi halinde Almanya'da İcişleri Bakanı, Fransa'da Bakanlar Kurulu ve İngiltere'de Hayırseverlik Komisyonu tarafından dernekler hakkında faaliyetten men, gorevden uzaklaştırma ve gecici yonetici ataması yapılabilmektedir.
Denetimlerde neden bilirkişi gorevlendirilebilmektedir?
Dernek denetimlerinde uzmanlık gerektiren konularda durumun tespiti icin bilirkişi gorevlendirilebilecektir. Bunların denetim ve karar alma yetkisi bulunmamaktadır.
Derneklerin diğer kamu gorevlilerince denetlenmesi yeni bir uygulama mıdır?
Kamu gorevlilerinin mevcut durumda da İl İdaresi Kanunu'na gore dernek denetiminde gorevlendirilmesi mumkundur. Yeni durumda bu husus Dernekler Kanunu'na işlenerek denetimde gorev alacak kamu gorevlilerinin eğitim, nitelik, bilgi ve becerilerinin artırılması amaclanmıştır.
Dernek denetimlerinde belge ve bilgi istenebilmesine yonelik duzenleme Kişisel Verilerin Korunması Kanunu'na aykırı mıdır?
Hayır. Denetim icin elde edilen bilgi ve belgelerin Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hukumlerine uygun bir şekilde istenmesi ve korunması zorunludur.
Vakıflar, Dernekler Kanunu kapsamına alınmakta mıdır?
Merkezleri yurt icinde bulunan vakıflara ilişkin herhangi bir duzenleme yapılmamıştır. Sadece merkezleri yurt dışında bulunan vakıfların Turkiye'deki faaliyetleri kanun kapsamına alınmıştır.
Duzenlemede orgutlenme ozgurluğune aykırı bir husus bulunmakta mıdır?
Hayır. Yapılan duzenleme ile ne dernek kurulmasına ne derneklere uye olunmasına ne de derneklerin faaliyetlerine yonelik herhangi bir kısıtlama getirilmemektedir.
Duzenleme, Anayasa'ya ve Avrupa İnsan Hakları Sozleşmesi'ne uygun mudur?
Duzenleme, Anayasa'nın 'Dernek Kurma Hurriyeti' başlıklı 33'uncu maddesinin 'Dernek kurma hurriyeti ancak, milli guvenlik, kamu duzeni, suc işlenmesinin onlenmesi, genel sağlık ve genel ahlak ile başkalarının hurriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir. Dernekler, ancak, milli guvenliğin, kamu duzeninin, suc işlenmesini veya sucun devamını onlemenin yahut yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derneği faaliyetten men ile yetkilendirilebilir.' Hukmu ile Avrupa İnsan Hakları Sozleşmesi'nin 'Toplantı ve Dernek Kurma Ozgurluğu' başlıklı 11'inci maddesinde belirtilen 'Ulusal guvenliğin, kamu guvenliğinin korunması, kamu duzeninin sağlanması ve suc işlenmesinin onlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve ozgurluklerinin korunması icin gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz' esaslarına kesinlikle uygun olarak yapılmıştır. - ANKARA
Kaynak: İhlas Haber Ajansı / Muhammed Boztepe