Ostim Teknik Universitesince "Prof. Dr. Zeki Velidi Togan'ı Anma Programı" duzenlendi.
Cevrimici gercekleştirilen anma programına katılan Prof. Dr. İlber Ortaylı, yaptığı konuşmada, İstanbul'da okuduğu icin Zeki Velidi'nin talebesi olamadığını, bir donem kendisiyle calışma imkanının doğduğunu ancak ceşitli sebeplerden bunun da gercekleşemediğini anlattı.

Zeki Velidi'nin ilmi calışmalarının yanında siyasi macerasının da bulunduğunu belirten Ortaylı, sozlerini şoyle surdurdu:
"Zeki Velid Hoca Carlık Rusya'da kopan yani 1918'de ayrılan Turk kavimlerinin siyasi akımları icinde komunizmle bir donem iş birliği yapan Bolşeviklerle bir yapıdadır. Bu onun Bolşevik olmasından ileri gelmiyor. Liderleri İsmail Gaspıralı olsun Sadri Maksudi Bey olsun sempatiyle hic bakmazlardı sosyalizme ve ana artelleri doğrudur. Şunu soylerler, Nasıl ki bugune kadar bizi carlık Rusya otokrasisi, mevcut monarşinin hakim sınıfları ezdiyse halkımızı bundan sonra muvaffak olsalar bile bu Bolşevik takımının guya işci sınıfı hakimiyeti de bizim işcilerimizi ezecekti.' Bunu gormuşler onceden."
Zeki Velidi'nin daha pratik ve pragmatik davrandığını dile getiren Ortaylı, "Bizim baş Kurdistan ahalisi ile Kazan Tatarlarının bir ilişiği olamaz. Cunku 'Bunlar daha yabancı, bize yabancılaşmış' diyor. 'Yani cok fazla bir Rusya eğilimi var. Bunlarla kaynaşmamız mumkun değil. Daha cok Asya Turklerine eğilmemiz lazım.' Bu bir siyasi goruştur ve onun da doğru tarafı vardır." diye konuştu.
Zeki Velidi'nin bu goruşu nedeniyle "mahalli milliyetcilerce" tenkit edildiğini belirten Ortaylı, bu eleştirilerin cok haklı olmadığını soyledi. Ortaylı, Velidi'nin Lenin, Trotsky ve Stalin'le mulakatının muttefik yaklaşımından ileri geldiğini soyledi.
Velidi'nin metinlere ve coğrafi kalıntılara meraklı biri olduğuna dikkati ceken Ortaylı, şoyle devam etti:
"Kacarken bile kendisine kılavuzluk yapan adamların başını belaya sokuyor. O tarihte fotoğraf makinesi yok. 'Vay filan yerdeki kitabeyi kopya edeceğim, yok falan civardaki koyde bilmem ne varmış gidip onu goreceğim.' derken adamları canından bezdiriyor. O cok hazin bir kacıştır fakat gelirken de bir ton malzemeyle geliyor. "
Bunlardan birinin de İbn-i Fadlan'ın eserleri olduğunu bildiren Ortaylı, İbn-i Fadlan ile Rusya tarihine ve Volga boyundaki Turklerin tarihine ışık tutacak cok buyuk bir veri elde ettiklerini dile getirdi.
Ortaylı, "Turk tarihciliğinin Zeki Velidi Bey'den en onde takip etmesi gereken şey kendi eserlerinin dışında tarihcilikte metot, tarihte uslup dediğimiz Tarihte Usul kitabı ve coğrafyadır."
Kaynak: Anadolu Ajansı / İsa Toprak