Yusuf Hemedani kimdir? Ne zaman yaşamıştır? Yusuf Hemedani hayatı,yetiştirdiği mehur şahsiyetler kimlerdir? Abdulkadir Geylani ile olan ilişkisi nedir? İşte detaylar haberimizde...
[h=3]YUSUF HEMEDANİ KİMDİR?[/h]Yûsuf Hemedanî, 1048-1140 (Ebû Yakûb Yûsuf Hamdan&#238 onde gelen din bilginlerinden olup tam ismi Ebû Yakûb Yûsuf Hamdanî'dir. Rey ile Hamedan arasında Bûzencird adlı bir koyde doğdu. Turbesi Merv şehrinde bulunmaktadır. Ebû Yakûb Yusuf Hemedanî, Hoca Ahmed Yesevî ile Abdulhalik-ıl Gujdevani'nin hocasıdır.

[h=3]HAYATI[/h]Nakşibendi Tarikatı'nın silsilesinde yer alan Yusuf Hemedani, Allah yolunda hizmet icin Merv, Buhara, Herat, Semerkand gibi İslÂm merkezlerini dolaşarak halkı irşÃ‚da calışmaktaydı. Tarihi kaynaklarda kaydedildidine gore devrin Selcuklu Hanı Sultan Sencer, Yusuf Hemedani'ye bağlılığını her vesileyle gostermiştir. Dolayısıyla "Hocaların Hocası" olarak anılmaktadır.
EvliyÂnin buyuklerinden. İsmi, "Yûsuf bin YÂkûb HemedÂnî" olup, kunyesi Ebû YÂkûb'dur. İmÂm-ı A'zÂm'ın neslindendir. İnsanları Hakk'a dÂvet eden, onlara dogru yolu gosterip, hakîkî saÂdete kavuşturan ve kendilerine "Silsile-i Âlîyye" denilen buyuk Âlim ve velîlerin Peygamber Muhammed'den sonra gelen sekizincisidir. 1048 (H.440) senesinde Hemedan'da doğdu. 1140 (H.535) de Herat'tan Merv'e giderken yolda vefÂt etti.
On sekiz yaşında Bağdad'a gelip, fıkh îlmini Ebû İshÂk-î ŞîrÂzî'den oğrendi. Yaşı kucuk olmasına rağmen, Ebû İshÂk kendisine husûsî ihtimÂm gosterirdi. Bunun ve diğer fıkh Âlimlerinin derslerine devÂm etmekle, Hanefî mezhebinde fıkh ve munÂzara alîmi oldu. İsfahan ve Semerkand'da, zamanın meşhûr hadîs alîmlerinden hadîs ilmini oğrendi. Tasavvufu Şeyh Ebû 'Ali el-FermÂdî'den ogrenip, onun sohbetinde yetişerek kemÂle ulaştı. AbdullÂh-ı Cûveynî, Hasan SimnÂnî ve bircok buyuk zÂt ile goruıup, sohbet etti. Kendilerinden ilîm oğrendi. Yaya olarak otuz yedi hac yaptı. Kur'Ân-ı Kerîm'i sayısız defalar hatmetti. Gece namazlarında her rekÂtta bir cuz okurdu. Tefsir, hadîs, kelÂm ve fıkh ilminden yedi yuz cuz ezberindeydi. İki yuz on uc murşîd-i kÂmilden istifÂde etti. Yedi bin kÂfirin îmÂna gelmesine sebeb oldu. Hızır aleyhisselÂm ile cok sohbet etti.
[h=3]YETİŞTİRDİĞİ MEŞHUR ŞAHSİYETLER[/h]Altmış yıldan fazla, insanlara doğru yolu gostermekle meşgûl oldu. Yuzlerce talebe ondan ders aldı. AbdullÂh-î Berkî, Hasan-î EndÂkî, Ahmed Yesevî ve AbdulhÂlik-i GoncduvÂnî gibi buyuk velîler yetiştirdi. Bunlardan Ahmed Yesevi, Turkistan tarafına goc edip, insanları irşÃ‚d ederek buyuk hizmetlerde bulundu. Yûsuf-û HemedÂnî, butun dostlarına, talebesi AbdulhÂlik-i GoncduvÂnî'ye tÂbi olmalarını soyledi. Kendisinden sonra, bu talebesi insanlara doğru yolu gosterdi.
Yûsuf-û HemedÂnî, once Merv şehrinde bir muddet kalıp HerÂt'a gitti ve orada uzun zaman kaldı. Sonra, tekrar Merv'e gelip bir muddet daha kaldıktan sonra Herat'a dondu. Herat'tan Merv'e yaptığı son yolculuğu sırasında vefÂt etti. Kabri Merv şehrinde olup, ziyÂret edilmektedir.
Yûsuf-û HemedÂnî, İmÂm-ı Â'zama pek cok bağlıydı. Irak, Horasan, MÂverÂunnehr bolgelerinin muhtelif şehirlerinde bulunarak, halka saÂdet yolunu anlatmak ile mesgûl olmustur. İlmî, fazîleti ve kerÂmetleriyle İslÂm dunyÂsında tanınıp, cok sevilmiştir.
[h=3]KİŞİLİĞİ[/h]Hakîkî İslÂm Âlimlerinden ve evliyÂnın buyuklerinden olan Yûsuf-i HemedÂnî orta boylu, buğday benizli, kumral sakallı, zayıf bir zÂt idi. Eline ne gecerse muhtaclara verir, kimseden bir şey istemezdi. Herkese karşı cok iltifÂt eder, yumuşak ve merhametli davranırdı. Yolda yururken bile Kur'Ân-ı kerîm okumakla meşguldu. Hoş-dû denilen yerden, cÂmiye gelinceye kadar bir hatim okur, mescid kapısından, Hasan EndÂkî ve Hoca Ahmed Yesevî hÂnesine varıncaya kadar Bakara Sûresi'ni okurdu. Geri donerken Âl-i İmrÂn Sûresi'ni bitirirdi. Arada bir yuzunu HemedÂn'a cevirir ve cok ağlardı. SalmÂn-ı FÂrisî'nin ÂsÂsı ile sarığı kendisindeydi. Her ay başında, Semerkand Âlimlerini cağırarak onlarla sohbet ederdi. Bir taraftan koylulere ve yanına gelen herkese doğru din bilgilerini ogretmeye calışır, insanlarla uğraşmaktan, onları yetiştirmek icin calışmaktan hic sıkılmazdı. Diğer taraftan, ağrılara ve yaralara ilÂc yaparak herkesin derdine dev bulmaya calışırdi. Boylece, maddî ve mÂnevî hastalklarin tabîbi, mutehassısı olduğunu isbÂt ederdi.
Talebelerine ve kendisini sevenlere dÂim Peygamber Muhammed ve EshÂb-ı kirÂmın yolunda gitmelerini tavsiye ederdi. Kalbi, butun mahlûkÂt icin derin bir sevgi ile doluydu. Gayr-i muslimlerin evlerine giderek, onlara İslÂmiyeti anlatırdı. Her şeye sabır ve tahammul eder, herkese karşı muhabbet gosterirdi. Altın ve gumuş esy kullanılmasına musÂde etmez, fakirlere zenginlerden daha fazla îtibÂr ederdi. Zuhd sÂhibi idi. DunyÂ'ya ehemmiyet ve kıymet vermezdi. (MelÂmetîik ve Kalenderîlik) Odasında hasır, kece, ibrik, iki yastık ve bir tencereden baska bir şey bulunmazdı. Talebelerine, Dort Buyuk Halife'nin menkibe ve fazîletlerinden bahseder, onlar gibi ahlÂklanmalarını nasîhat ederdi.
[h=3]HAKKINDAKİ TASAVVUFİ RİVAYETLER[/h]Bir gun, HemedÂn'dan bir kadın, ağlayarak Yûsuf-i HemedÂnî'nin huzûruna geldi ve dedi ki: "Oğlumu Bizanslılar esir etmişler." Kadına; "Sabredin" dedi. Kadın; "Sabredecek hÂlim kalmadı." dedi. Bunun uzerine Yûsuf-i HemedÂnî; "Y Rabbî, bu kadının oğlunu esirlikten kurtar. Uzuntusunu neş'eye cevir!" diye du etti. Kadın donunce oğlunu evde buldu. Hayret etti. Oğluna; "Anlat evlÂdım! Buraya nasıl geldin?" dedi. Oğlu; "Biraz evvel Istanbul'daydım. Ayaklarım bağlı olup, başımda muhÂfız vardi. Âniden bir kimse geldi. Beni kaptığı gibi, bir anda buraya getirdi." dedi.
Yûsuf-i HemedÂnî'ye, İslÂm Âlimlerinin ve kiymetli rehberlerin azalip yok oldugu zaman ne yapmak lÂzim? denildiginde; "O zaman, her gun o buyuklerin yazdigi kitaplardan bir miktar okuyunuz." dedi.
Sayısız kerÂmetlerin ve fazîletlerin kendisinde toplandığı veliyyi kÂmil bir zÂt idi. KerÂmetlerinin en buyuklerinden birisi; Allahu teÂlÂyı tanımak yolunda cok yuksek derece ve makÂmlar sÂhibi olan, AbdulhÂlik-i GoncduvÂnî gibi buyuk bir velîyi yetiştirmesidir.
Yûsuf-i HemedÂnî hakkında uygunsuz seyler soyleyip, onu kotuleyen bir kimse vardi. Bu durum Yûsuf-i HemedÂnî'ye intikÂl edince, uzuldu ve yakinda cezÂsini gorur dedi. Birkac gun icinde o kimse, eşkiyÂlar tarafından olduruldu.
Bir def Yûsuf-i HemedÂnî insanlara vÂz ederken iki kimse gelip, "Sus! Yanlış seyler soyluyorsun" dediler. "Asıl siz susunuz. Size diri denmez!" dedi. O anda, o iki kişi orada oluverdiler.
Necîbuddîn ŞîrÂzî isimli bir zÂt soyle anlatıyor:
Bir zamanlar velîlerin sozlerinden birkac parca elime gecmisti. MutÂlaa ettim. Bana gÂyet hos geldi. Bu sozu arastirdim. Kimin sozudur, bundan baska eserleri var midir, bu zÂtı bulayım da, onune diz cokeyim dedim. Bir gece ruyÂda, heybetli, vekarlı, ak sakallı, pek nûrÂnî bir zÂtin evimize girdigini gordum. Hemen abdesthÂneye gitti. Abdest alacaktı. Beyaz bir kaftan giymişti. Kaftanın uzerinde iri hatla, altın suyu ile, Âyet-el-kursî bastan ayaga kadar yazılmıştı. Ben onun arkasından gittim. Kaftanı cıkarıp bana verdi. Bu kaftanın altında ondan daha goz kamaştırıcı bir yeşil kaftan daha vardı. Bunda da, onceki gibi aynı hatla, altın yazıyla Âyet-el-kursî yazılmıştı. Onu da bana verdi. "Ben abdest alıncaya kadar bunları tut!" dedi. Abdest aldi ve; "Bu iki kaftandan hangisini istersen sana vereyim." dedi. Hangisini verirseniz, bence sevgilidir dedim. Yesil kaftani bana giydirdi. Beyazi da kendisi giydi. Sonra: "Beni bilir misin? Ben, o okudugun parcalarin musannifiyim. Sen onu arzuluyordun... Ben Ebû YÂkûb Yûsuf-i HemedÂnî'yim. Ona, yÂni o okudugun yazılara Zînet-ul-HayÂt adini verdim. Ayrica MenÂzil-us-SÂlikîn ve MenÂzil-us-SÂyirîn gibi sevilen eserlerim de vardır." dedi. Uyanınca cok sevindim. Ona olan muhabbetim cok arttı.
[h=3]ABDULKADİR GEYLANİ İLE OLAN İLİŞKİLERİ[/h]Ibn-i Hacer-i Mekkî'nin FetÂvÂ-i Hadîsiyye isimli eserinde anlatildigina gore, Ebû Saîd Abdullah, Ibn-us-Sakk ve Seyyid AbdulkÂdir-i GeylÂnî ilim ogrenmek icin Bagdat'a geldiler. AbdulkÂdir GeylÂnî o zaman cok gencti. HÂce Yûsuf-i HemedÂnî'nin, NizÂmiyye Medresesinde vÂz ettigini duymuslardi. Bunlar, onu ziyÂret etmeye karar verdiler. Ibn-us-SakkÂ;
"Ona bir soru soracağım ki cevÂbını veremeyecek." dedi.
Ebû Saîd Abdullah; "Ben de bir soru soracağım. Bakalim cevap verebilecek mi?" dedi.
Kucuk yasina ragmen buyuk bir edeb timsÂli olan AbdulkÂdir GeylÂnî de "Allah korusun. Ben nasıl soru sorarım. SÂdece huzûrunda beklerim, onu gormekle şereflenir, bereketlenirim" dedi.
NihÂyet Yûsuf-i HemedÂnî'nin bulundugu yere vardilar. O anda orada yoktu. Bir saat kadar sonra geldi. Ibn-us-SakkÂ'ya donerek;
"Yazıklar olsun sana, ey Ibn-us-SakkÂ! Demek bana, cevÂbını bilemeyeceğim suÂl soracaksin ha! Senin sormak istedigin suÂl şudur. CevÂbı da şoyledir. Ben goruyorum ki, senden kufur kokusu geliyor." dedi.
Sonra Ebû Saîd Abdullah'a donerek; "Sen de bana bir suÂl soracaksın ve bakacaksın ki, ben o suÂlin cevÂbını nasıl vereceğim. Senin sormaya niyet ettigin suÂl şudur ve cevÂbı da şoyledir. Fakat sen de edebe riÂyet etmedigin icin, omrun huzun ile gececek," dedi.
Sonra AbdulkÂdir GeylÂnî'ye dondu. Ona yaklaştı ve;
"Ey AbdulkÂdir! Bu edebinin guzelliği ile, Allahu teÂlÂyi ve Resûlu (s.a.v)´nu rÂzı ettin. Ben senin Bağdat'ta bir kursîde oturduğunu, cok yuksek bilgiler anlattığını ve;
"Benim ayağım, butun evliyÂnın boyunları uzerindedir," dediğini sanki goruyor gibiyim ve ben, yine senin vaktindeki butun evliyÂyı, senin onlara olan yuksekliğin karşısında boyunlarını eğmiş hÂlde olduklarını goruyor gibiyim," dedi ve sonra gozden kayboldu. Kendisini bir daha goremediler.
Aradan uzun seneler gecti. Hakîkaten AbdulkÂdir GeylÂnî yetişti. ZamÂnında bulunan evliyÂnin en ustunu, bas tÂci oldu. Oyle yuksek derece ve makamlara kavustu ki, insanlardan ve yuksek zÂtlardan herkes gelerek, mubÂrek sohbetlerinden istifÂde ederlerdi. Bir gun yuksek bir kursîde oturuyor vÂz ediyordu. Dedi ki:
"Benim ayağım, butun evliyÂnın boyunları uzerindedir." ZamÂnında bulunan butun evliyÂ, onun kendilerinden cok yuksek oldugunu bilirler ve ustunlugu karşısında boyunları eğri olurdu. Bunlar meydana cıktıkca, HÂce Yûsuf-i HemedÂnî'nin senelerce once kerÂmet olarak haber verdigi hÂller anlaşılıyordu.
Ibn-us-SakkÂ'ya gelince, o Yûsuf-i HemedÂnî ile aralarında gecen o hÂdiseden sonra, ser'î ilimlerle mesgûl oldu. Cok guzel konuşurdu. Sohreti zamÂnın sultÂnına ulaştı. O da bunu elci olarak Bizans'a gonderdi. Hristiyanlar buna cok alÂka gosterdiler. NihÂyet, onların yalanlarına aldanarak hristiyan oldu."
Bu hÂdiseyi anlatan zÂt diyor ki:
"Bir gun onu gordum. Hastaydı. Olmek uzereydi. Ben yuzunu kıbleye dondurdum. O baska tarafa cevirdi. Tekrar kıbleye dondurdum. O tekrar baska tarafa cevirdi ve boylece oldu." Ebû Saîd Abdullah da diyor ki: "Ben Şam'a geldim. Bazı vazifelerde bulundum. Ceşitli sıkıntılar ile hayÂtım gecti. Yûsuf-i HemedÂnî hazretlerinin, her ucumuz hakkında da soylediği aynen meydana geldi."
El-Mesrevu'r-Revî kitÂbının sÂhibi olan CemÂleddîn Muhammed bin Ebî Bekr el-Hadramî es-Safiî diyor ki:
"Bu menkibe, rivÂyet edenlerin cokluğu sebebiyle lafızları değişik olsa bile, mÂn yonunden tevÂtur hÂlini almış bir menkıbedir. Allahu teÂlÂnin evliyÂsini inkÂr etmeye curet edenler, neûzu billÂh, Ibn-us-SakkÂ'nin durumuna duşmekten cok korkmalıdır. İlminin ve amelinin cok olmasına rağmen, Ibn-us-SakkÂ'nin, sonunda boyle sonsuz bir felÂkete dusmeşinin sebebinin, evliy hakkında edebsizlik yapması olduğu Behcet-ul-Musannife'de AbdulkÂdir-i GeylÂnî hazretlerinin menkıbeleri anlatılırken zikredilmektedir."
[h=3]BİBLİYOGRAFYA[/h]Tam İlmihÂl SeÂdet-i Ebediyye (49. Baski); s.1164
El-A'lÂm; c.8, s.220
SezerÂt uz-Zeheb; c.4, s.110
CÂmiû KerÂmÂt-il-EvliyÂ; c.2, s.289
TabakÂt-ul-KubrÂ; c.1, s.135
HadÂik-ul-Verdiyye; s.106
ReşahÂt (Arabî s.14
ReşahÂt (Osmanlıca); s.17
KalÂid-ul-CevÂhir; s.110
Hadîkat-ul-EvliyÂ; s.14
İrgÂm-ul-Merîd; s.48
Behcet-us-Seniyye; s.11
Rehber Ansiklopedisi; c.18, s.232
İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.7, s.367
MakÂmÂt-i Yûsuf HemedÂnî; SuleymÂniye KutuphÂnesi, İbrÂhim Efendi Kısmı, No: 430
Bırifkan Seyyidleri ; s.72