Ceza ve Tevkifevleri (CTE) Genel Mudurluğunden cezaevlerindeki aramalara ilişkin, "Ceza infaz kurumlarında detaylı arama istisnai bir uygulama olup gerek uluslararası orgutlerin kabul ettiği gerekse bircok ulkenin uyguladığı bir tedbir işlemidir. Ulkemizde de mahremiyete ve insan haysiyetine saygı cercevesinde yukarıda belirtilen sıkı şekil kurallarına uyularak yerine getirilmektedir." acıklaması yapıldı.
CTE Genel Mudurluğunun internet sitesinden yapılan acıklamada, bazı basın yayın kuruluşlarında yer alan, ceza infaz kurumlarına kabul ve girişlerde tutuklu ve hukumlulere uygulanan aramalarla ilgili iddialar hakkında kamuoyunu doğru bilgilendirmek amacıyla basın acıklaması yapılma ihtiyacı doğduğu ifade edildi.

Ceza infaz kurumlarında aramaların, 5275 sayılı Kanun'un 36'ncı maddesi ve Ceza İnfaz Kurumlarının Yonetimi ile Ceza ve Guvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yonetmelik'in 34'uncu maddesi, yine aynı kanunun 83 ve 116'ncı maddelerine dayanılarak hazırlanan "Hukumlu ve tutukluların ziyaret edilmeleri" hakkında yonetmelikteki hukumler ve Genel Mudurluğun 12 Haziran 2017 tarihli genel yazısı doğrultusunda yerine getirildiği belirtilen acıklamada, bu kapsamda, "hukumlunun uzerinde kuruma sokulması veya bulundurulması yasak madde veya eşya bulunduğuna dair makul ve ciddi emarelerin varlığı ve kurum en ust amirinin gerekli gormesi halinde detaylı arama yapıldığı" kaydedildi.
Acıklamada, bunun icin şu maddelerin dikkate alındığı ifade edildi:
" - Sıfat ve gorevi ne olursa olsun herkes kuruma girişte duyarlı kapıdan gecmek zorundadır. Duyarlı kapı ve dedektorlerin ikaz vermesi ya da şuphe halinde kuruma girmekte ısrarcı olan kişilere elle fiziki arama yapılmaktadır.
Kuruma kabul edilen hukumlu ve tutuklular, oncelikle genel kurallar cercevesinde duyarlı kapı ve dedektor aramasından gecirilmektedir. Buna muteakip ilgililerin ustu ve elbisesi fiziki aramaya tabi tutulmaktadır. Genel olarak bu şekilde yapılan aramalar hukumlu ve tutuklunun kuruma kabul edilmesi icin yeterlidir.
Genel arama işlemlerine rağmen ilgilinin kuruma yasak madde veya eşya sokacağına dair makul ve yoğun şuphe varsa detaylı arama uygulaması yapılır.
- Detaylı arama, tutuklu ve hukumlunun utanma duygusunu ihlal etmeyecek ve dışarıdan icerinin gorulmeyeceği şekilde, sadece aramalar icin tahsis edilmiş bir odada hukumlu ve tutukluyla aynı cinsiyetten iki personel tarafından gercekleştirilir.
Arama sırasında once bedenin ust kısmındaki giysiler cıkarılır, bedenin alt kısmında giysiler ust kısmındaki giysiler giyildikten sonra cıkarılır. Bu işlemler sırasında ilgiliye tek kullanımlık onluk verilir.
Detaylı arama sırasında bedene dokunulmaması icin gerekli ozen gosterilir. Oncelikle, tutuklu ve hukumluden yasak madde veya eşyanın kendisi tarafından cıkartılıp teslim edilmesi istenir. Aksi takdirde, beden cukurları aranması gereken hallerde detaylı arama hekim tarafından yerine getirilir."
"Detaylı arama, mumkun olan en kısa sure icinde bitirilir"
Acıklamada, detaylı aramada esas amacın gerek ilgilinin gerekse diğer tutuklu ve hukumlulerin can, emniyet ve sağlıklarının korunması olduğu, boylece tutuklu ve hukumlulerin korunması yanında kuruma kesici-delici alet, uyuşturucu gibi yasak madde girişlerinin de onune gecilmesinin sağlandığı vurgulandı.
Detaylı aramanın, istisnai bir uygulama olduğu, bu tur durumlarda gereklilik, olcululuk ve orantılılık ilkelerinin esas alındığı belirtilen acıklamada, "Mevzuatta 'cıplak arama' olarak belirtilen uygulama, detaylı olarak yapılan bir arama turu olup, hukumlu veya tutuklunun tamamen cıplak kalacak şekilde bir arama yapılması soz konusu değildir." ifadelerine yer verildi.
Acıklamada, Anayasa Mahkemesince 2013/5545 sayılı bireysel başvuruya istinaden verilen 15 Aralık 2015 tarihli karar ile detaylı arama nedeniyle Anayasa'nın 17'nci maddesinin ucuncu fıkrasının (insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele) ihlal edildiğine ilişkin iddiaların "acıkca dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğu" sonucuna varıldığına işaret edilerek, şunlar kaydedildi:
"Soz konusu kararda, tedbirin başvurucuya uygulanış biciminin, 'cıplak arama muessesesinin kacınılmaz unsurların otesine gecmediği ve başvurucunun aşağılanması ya da kucuk duşmesine sebebiyet vermediği' belirtilmiştir. Yine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 'cezaevi guvenliğini sağlamak, suc işlenmesini ya da duzenin bozulmasını engellemek amacıyla cıplak arama yapılmasının uygun ve gerekli olabileceğini' kabul etmiş, bu işlemin 'olculu ve duzgun bir şekilde yurutulmesi gerektiğini' ifade etmiştir.
Aynı şekilde, 1957 yılında BM tarafından 'Mahkumlara Yonelik Muamelede Gozden Gecirilmiş Asgari Standart Kurallar' olarak isimlendirilen kurallar, 2015 yılı aralık ayı icerisinde BM Genel Kurulunca gozden gecirilerek yeniden duzenlenmiş ve Nelson Mandela Kuralları olarak adlandırılarak kabul edilmiştir. Cezaevlerinin uluslararası standartlarını tayin eden bu kurallar icerisinde de detaylı arama kabul edilmiş, 'gereklilik, olcululuk ve mahremiyete saygı' ilkeleri cercevesinde yapılabileceği belirtilmiştir."
"İnfaz rejimi, şeffaflıkla ve hukuka uygun olarak yurutuluyor"
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin tavsiye kararlarında da bu tur aramalara hangi durumlarda başvurulacağı ve aramaların nasıl yapılacağının belirli şekilde ulusal hukuk tarafından duzenlenmesi gerektiğinin belirtildiği aktarılan acıklamada, bugun İngiltere, Hollanda, İsvec, ABD, İtalya, Almanya gibi pek cok ulkede ceza infaz kurumlarında detaylı aramaya ilişkin hukum ve uygulamalar bulunduğu kaydedildi.
Acıklamada, ayrıca ceza infaz kurumlarında infaz rejiminin, mevzuat ve tarafı olunan uluslararası sozleşmeler cercevesinde, şeffaflıkla ve hukuka uygun olarak yurutulduğune dikkat cekilerek bu kapsamda ceza infaz kurumlarının, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, TBMM Dilekce Komisyonu, Kamu Denetciliği Kurumu, Turkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, izleme kurulları, cezaevi savcıları, infaz hakimlikleri ile Adalet Bakanlığı mufettişleri ile kontrolorleri tarafından her zaman habersiz olarak denetlenebildiği ve kurumların uluslararası duzeyde Avrupa İşkenceyi Onleme Komitesi (CPT), BM İşkenceye Karşı Komite (CAT), İşkencenin Onlenmesi Alt Komitesi (SPT) tarafından da izlendiği vurgulandı.
"İnfaz uygulamalarımız keyfi ve kotu muameleye sıfır tolerans anlayışıyla yerine getirilmektedir"
Acıklamada, şunlar kaydedildi:
"Yukarıda acıklanan sebepler ve koruyucu ilkeler doğrultusunda yapılan aramalarda, ceza infaz kurumunda bulunanların guvenliğini ve sağlığını tehdit edebilecek nitelikte, uyuşturucu madde, delici ve kesici aletler, iletişim aracları, sim kart, orgutsel talimat iceren notlar gibi maddeler ele gecirilmiştir.
Sonuc itibarıyla yukarıda izah edildiği uzere ceza infaz kurumlarında detaylı arama istisnai bir uygulama olup gerek uluslararası orgutlerin kabul ettiği gerekse bircok ulkenin uyguladığı bir tedbir işlemidir. Ulkemizde de mahremiyete ve insan haysiyetine saygı cercevesinde yukarıda belirtilen sıkı şekil kurallarına uyularak yerine getirilmektedir. Ozellikle uyuşturucu ve teror suclarından hukumlu veya tutuklu olup bizzat kendi bedenini suistimal etmek isteyenlerin onune bu yontemle gecilebilmektedir. İnfaz uygulamalarımız keyfi ve kotu muameleye sıfır tolerans anlayışıyla yerine getirilmektedir."
Kaynak: Anadolu Ajansı / Aybuke İnal Kamacı