AŞI
Aşı sozcuğu koronavirus salgınının başından beri dort gozle beklediğimiz bir mujdeydi. Birden fazla aşının bulunmasıyla son gunlerde epey revacta.

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ
Bağışıklık sistemimiz en cok onem verdiğimiz konuların başında artık. Gelsin D, gitsin C vitamini, evde egzersiz, iyi uyku ve morali yuksek tutma cabası. Moral, bağışıklık sisteminin ayakta kalması icin buyuk bir etken.
COVID-19
Cambridge Sozluğu yılın kelimesi olarak karantinayı secmeseydi muhakkak COVID-19'u secerdi.
CEVRİMİCİ
Hayat daha once hic bu kadar cevrimici olmamıştı. Salgının seyri ve karantina yasakları iş ve eğitim hayatlarını cevrimici platformlara taşıdı. Sosyal ilişkiler de hic olmadığı kadar internet uzerinden kuruldu. Zamansız gelen goruntulu arama istekleri de cabası…
DEZENFEKTAN
Dezenfeksiyon kelimesini bilir, nadir de olsa kullanırdık. Ancak bugune kadar dezenfektanlara hic ihtiyacımız olmamıştı. Camaşır suyunun tahtına oturan dezenfektanlar kucuk şişelerde cantalarımızda, ceplerimizde…
ENTUBASYON
Kelimeyi bircok kişi Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın vaka tablosundan oğrendi. Entubasyon maalesef 2020 yılının endişe yaratan kelimelerinden biri olarak hafızalara kazındı.
FİLYASYON
Hastalığın kaynağını bulmak anlamına geliyor. Filyasyon ekipleri vakaların bildiriminden sonra kaynağı, bulaşma yolunu saptamak; korunma ve kontrol onlemlerini almak amacıyla sahada calışmalar yapıyor.
GUNLUK KORONAVİRUS TABLOSU
Sağlık Bakanı Koca aracılığıyla hayatımıza giren laflardan. İlk vakanın acıklanmasıyla uzun bir sure gozumuz her akşam Bakan Koca'nın canlı acıkladığı gunluk koronavirus tablosunda oldu.
HİJYEN
'Maske-mesafe-hijyen' uclemesinin en takıntıya yol acanı! Ellerimiz daha once bu denli temiz olmuş muydu? Peki ya market alışverişinin once dışarda bekletilip sonra tek tek yıkanarak yerleştirilmesi unutulabilir mi?
İZOLASYON
Yılın kelimesi olarak secilen karantinanın kardeşi olan izolasyon da en az karantina kadar dillere pelesenk olup sozlukte hak ettiği yeri aldı.
IRKCILIK
Burada Cinli sanıp Korelilere saldırdılar, Avrupa'da restoran kapılarına "Cinliler giremez" yazdılar. Dilimizin ucundaki ırkcılık salgınla birlikte zirveye cıktı.
JOHN HOPKINS
Virus Turkiye'ye gelmeden dunyada neler olduğunu Johns Hopkins Universitesi koronavirus haritasından izliyorduk. Harita, gercek zamanlı olarak tum dunyadaki resmi vakaları takip etmemize olanak sağlıyor.
KARANTİNA
Tıp dunyasında kullanılan karantina kelimesinin etimolojik kokeni İtalyanca quarantina'dan gelir ve anlamı 'kırk gun'dur. Karantina, bulaşıcı bir hastalığın yayılmasını onlemek icin belli bir bolgenin veya yerin kontrol altında tutulup giriş cıkışların engellenmesi bicimindeki uygulamaların genel tanımıdır. Karantina kelimesi ustunden yıllar gecse de nesiller boyu hatırlanmaya devam edecek. Neler neler yaşanmadı ki!
LUPPO
Cumartesi ve pazar gununu kapsayacak olan sokağa cıkma yasağının 10 Nisan Cuma gecesi saat 22.00'de duyurulmasının ardından bazı bolgelerdeki market ve bakkallarda aşırı yoğunluk yaşanmıştı. Market kasa kuyruğunda elinde sadece Luppo marka bir biskuviyle bekleyen vatandaş sosyal medyada gunlerce 'luppo' etiketiyle gundemde kalmıştı.
MASKE
M harfiyle sıralanabilecek bircok kelime olsa da zirveyi hak eden tek sozcuk elbette maske. Hayatımız boyunca belki de bir defa bile takmadığımız cerrahi maskeler artık adeta vucudumuzun bir parcası haline geldi.
NEGATİF
Anlam değiştiren kelimelerin başında negatif sozcuğu var. Normalde olumsuzluğu işaret eden bu kelime COVID-19 testi negatif cıkanların yuzunu gulduruyor.
OKSİJEN
Atom numarası 8, atom ağırlığı 16 olan, hidrojenle birleşerek suyu oluşturan, rengi, kokusu ve tadı olmayan, havada 1/5 oranında bulunan bir gaz aslında. Ama artık boyle tanımlamak mumkun değil, oksijen değerlerimizi olcen 'oksimetre'lerle yaşar olduk. Değer, 90'ın altına duşmemeli!
PANDEMİ
'Karantina'dan sonra en cok kullanılan kelime olsa gerek. Bir hastalığın bir kıta ya da birkac ulke uzerinde aynı anda yaygın şekilde gorulmesi, yani 'buyuk salgın' anlamına geliyor. Bazı coğrafi bolgelerde ve bir grup insan ustunde yayılan salgınaysa endemi deniyor. Ozetle; Pandemi > Endemi.
OKSURUK
TDK "Ciğerlerdeki havanın, solunum organlarının kasılmasıyla ağızdan gurultuyle cıkması" olarak tanımlasa da oksuruk kelimesi artık bir anda tum gozlerin "Acaba mı?" bakışlarıyla size donmesine sebep olan bir refleksten otesi değil.
RNA VİRUSU
Cift zincirli DNA'nın tek zincirlisine RNA virusu deniyor. Bir nevi kardeşlik meselesi. Hepimizin oğrendiği gibi COVID-19 bir RNA virusudur.
SOKAĞA CIKMA YASAĞI
Sağlık calışanı, semptom, suruntu, stokin fırtınası gibi terimler hayatımıza girmiş olsa da sozluğun bu harfte one cıkmayı hak edeni 'sokağa cıkma yasağı'. Caddeyi yuruyerek gecen martıların, temizlenen havanın, kısaca doğanın dili olsa da konuşsa...
ŞİDDET
Bu bir savaşsa eğer, cephenin on saflarında sağlık calışanları yer alıyor. ve onlar hayatları pahasına aylardır bizler icin savaşıyor. Fakat bu durum dahi sağlık calışanlarına şiddeti azaltmaya yetmedi, hatta şiddet olayları yeniden yukselişe gecti. Karantina doneminde şiddet gordukleri erkeklerle aynı evde kalmak zorunda olan kadınları ve artan kadına şiddet rakamlarını da unutmamak gerek.
TEST - TANI - TEMAS - TESPİT
"Bugun yapılan test sayısı şeklinde" başlayan cumle aylardır "tespit edilen vaka sayısı" olarak devam ediyor. Bir de bunun tanısı var, temaslı kişisi var, temassız teslimatı var. T harfinde pota kalabalık; kararı size bırakıyoruz.
UMUMİ HIFZISSIHHA KURULU
Hıfzıssıhha, 'sağlıklı yaşamak icin gereken onlemlerin butunu' anlamına geliyor. Arapca hıfız (muhafaza etmek) ve sıhha (sağlık) sozcuklerinden oluşmuş. Bu kurulun halk sağlığını tehdit eden olağanustu durumlarda zamanında tum tedbirleri almak, gerekli kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak gibi bircok gorevi var.
UREME
İngilizce yeni bir terim, 'quranteens'. 2021'in ilk aylarında beklenen doğum patlamasından cıkacak kuşağı tanımlıyor. Başka deyişle, karantinada artan ureme faaliyetlerinin sonucunu.
VAKA
Aylar boyunca tablodan artışını takip ettiğimiz kelime. Surec bitmedi, tez zamanda 'azalan vaka sayıları' sozunu duymamız dileğiyle son iki kelimeye geciyoruz.
YOĞUN BAKIM
Kimseler girmesin, girenler şifa bulsun, taburcu olsun. M, H harflerini ve kuralı hatırlayalım: Maske-hijyen-mesafe.
ZOOM
Zombi diyen de oldu, Zumba diyen de. Adı her ne olursa olsundu, iş toplantıları, dersler, dostlarla birlikte yenen akşam yemekleri, hatta kına geceleri, hepsi Zoom'da yapıldı.
Kaynak: Hurriyet