Tum bilgisayarların en onemli bileşenlerinden biri olan işlemci, sistemdeki yukun buyuk bir kısmını sırtlayarak adeta bilgisayarın beyni gibi hareket etmekte. Teknolojinin gelişmesi ve bilgisayar bileşenlerinin onemli bir yer tutmasıyla birlikte her ihtiyaca gore farklı bileşenler piyasaya sunuldu. İşlemciler de bir sistemin beyni olarak bu sınıflandırmaya dahil oldular.
Gunumuz sistemlerinde gunluk kullanım, oyun oynama, iş istasyonu ve icerik uretme amacıyla bircok farklı kurulum mumkun. Bu bağlamda Intel ve AMD de farklı kulvarlarda farklı modellerle rekabet ediyorlar. Biz de bu yazımızda yeni bir işlemci satın almadan once nelere dikkat edilmesi gerektiğinden soz edeceğiz. İşlemci secim surecinden once işlemcileri daha iyi tanımak isterseniz aşağıdaki yazımıza goz atabilirsiniz.
İşlemci alırken nelere dikkat edilmeli?
- İhtiyacı belirleyin,
- Soket tipi (Socket Type)
- Nesil (Generation)
- Saat hızı (Clock Speed)
- Cekirdek (Core)
- İş parcacığı (Thread)
- Onbellek (Cache)
- Darboğaz (Bottleneck)
- IPC
- TDP
- Soğutucu (Cooler)
- İncelemeler
- Kullanıcı yorumları
Sisteminiz icin işlemci secmenin en temel maddesi ihtiyacınızın farkında olmaktır. Eğer gunluk kullanımdan oteye gecmeyecek bir kullanıcı iseniz ağır iş yuku icin tasarlanmış bir işlemci kullanmanız luzumsuz olacaktır. Aynı şekilde oyun oynamak uzere bir sistem ediniyor iseniz ekran kartınıza uyum sağlayamayacak, nispeten gucsuz bir işlemci secmeniz hata olacaktır.
Var olan bir sistem de olsa tamamen baştan toplanacak bir sistem de olsa işlemci tercihini yapmadan once, gozden gecirmeniz gereken konu başlıkları mevcut. Kullanım tipinize uygun cekirdek sayısı, sahip olduğunuz ya da sececeğiniz ekran kartıyla uyumluluk, uygun soğutma cozumunu bulmak gibi bircok farklı unsuru goz onunde bulundurmalısınız. Son kararınızı vermenizi sağlayacak tum unsurlara goz attıktan sonra ise satın almayı duşunduğunuz modelin inceleme videolarını izlemeniz ve forumlardaki kullanıcı yorumlarına goz atmanız son derece faydalı olacaktır.
Soket tipi: Anakartınızın soket tipi hangi işlemcilere destek veriyor?
Intel ve AMD rekabetinin sonucunda ortaya cıkan onlarca modeli birbirinden ayıran unsurlardan biri de soket tipi. Gunumuzde Intel’in kullandığı soket tipi LGA iken AMD ise AM4 ve TR4 soket tipleriyle işlemci uretmekte. Koskoca işlemci dunyasında yalnızca 3 adet soket tipi varmış gibi gorunse de bu soket tiplerinin bir de alt modelleri bulunuyor. Aşağıdaki listede Intel ve AMD’nin piyasada bulunan soket tiplerini ve bu soket tiplerini kullanan işlemci serilerine goz atabilirsiniz.
Intel soket tipleri, işlemci serileri ve uyumlu yonga setleri:
- LGA 1151: 8. ve 9. nesil
- Z390
- Z370
- Q370
- H370
- B365
- B360
- H310
- LGA 1200: 10. nesil
- Z490
- H470
- B460
- H410
- LGA 2066: 10. nesil
- X299
- AM4: Ryzen 3000, 2000 ve 1000 serisi
- X570
- X470
- X370
- B550
- B450
- B350
- A320
- X300
- A300
- TR4: Ryzen Threadripper 2000 ve 1000 serisi
- X399
- sTRX4: Ryzen Threadripper 3000 serisi
- TRX40
AMD de Intel de gelişen teknolojiye farklı nesillere işlemci ureterek ayak uyduruyorlar. Bu da iki dev marka arasındaki rekabetin artarak devam etmesine yol acıyor. Yeni bir nesil işlemcinin cıkması, bir onceki nesilde yer alan işlemcilerin cağ dışı kalması anlamına gelmiyor. Her kategoride olduğu gibi nesil konusunda da ihtiyacı iyi belirlemek gerekiyor. AMD’nin en yaygın olarak kullanılan serisi Ryzen’in 3000, 2000 ve 1000 olmak uzere farklı serileri mevcut. Ryzen serisinin bir sonraki adımı olan Threadripper ise aynı şekilde 3000, 2000 ve 1000 olmak uzere kategorilere ayrılıyor. Intel ise 8. ve 9. nesilden 10. nesil işlemcilere yeni bir soket tipiyle gecmiş olsa da 8. ve 9. nesilde yer alan işlemcilerini satmaya devam ediyor.
İşlemci tercihinin nesil adımına geldiğinizde hangi neslin size uygun olduğunu analiz etmeniz gerekiyor. Eğer LGA 2066 soket tipini kullanan 10. nesil bir Intel işlemciye ya da Ryzen Threadripper 3000 serisi kadar guclu bir AMD işlemciye ihtiyacınız yoksa, hem butceyi hem de ideal performansı gozeterek farklı bir nesil işlemciyi radarınıza alabilirsiniz.
Saat hızı: İhtiyacınız olan hız ne duzeyde?
Motorlu aracların olduğu gibi işlemcilerin de bir hız olcu birimi mevcut. Saat hızı, bir işlemcinin sunabileceği performansın ve coklu işlem becerisinin bir olcusudur. GHz (Gigahertz) birimiyle olculen bu hız, işlemcinin mimari altyapısına gore değişiklik gostermektedir. Ureticilerin farklı serilerle farklı muşterilere hizmet etmesinin sebebi de tam olarak budur.
2000 yılının ilk donemlerinde 1 GHz hıza sahip ilk işlemciler Intel ve AMD tarafından uretildiğinde bu buyuk bir kilometre taşıydı. Gunumuzde ise 5 GHz’in uzerinde saat hızı vadeden işlemcileri gormek son derece normal hale geldi. Eğer rutin kullanımınız coklu işlemler iceriyorsa ve sisteme yuk bindirecek duzeyde ise saat hızının yuksekliği oncelikli gozetmeniz gereken detay olmalıdır.
Cekirdek: Fiziksel işlem gucunun merkezi
Cekirdek, bir işlemcinin beyni olarak tanımlanabilir. İşlemcinin sırtladığı tum işlemler cekirdekler tarafından yurutulur ve tamamlanır. Bu da ne kadar cok cekirdek mevcut ise o kadar hızlı işlem gercekleştirilebilir demek oluyor.
Gunumuzde 64 cekirdeğe sahip işlemciler bile piyasada yer edinmeye başladı. Kullanım tipine gore gozetilmesi gereken en onemli detay olan cekirdek sayısı, yalnızca gunluk kullanım gercekleştiren kullanıcılar icin 2 veya 4 cekirdek olabilecek iken oyun oynayan veya daha kapsamlı işlemler yapan kullanıcılar icin 8 ve uzeri olmalıdır.
İş parcacığı: Sanal işlem gucunun merkezi
Teknoloji dunyasındaki adı “Thread” olan ancak Turkce’de “iş parcacığı” dediğimiz bu unsur, fiziksel olarak yer alan cekirdeklerden sanal birer cekirdek oluşturulmasıyla ortaya cıkıyor. “Cekirdek” başlığında bahsettiğimiz 64 cekirdekli AMD Ryzen Threadripper 3990X adlı işlemcinin iş parcacığı sayısı 128. Bu da fiziksel cekirdek başına oluşturulan 2 adet sanal cekirdek anlamına geliyor. 64 fiziksel cekirdeğin aynı anda 128 cekirdek gorevini gercekleştirebiliyor olması da “Multithreading” ile her fiziksel cekirdeğin ikiye bolunmesiyle mumkun oluyor.
Onbellek: Aynı anda ve en fazla ne kadar işlem gercekleştirmeniz gerekiyor?
Onbellek, L1, L2 ve L3 olmak uzere 3 turden oluşur. İşlemci, ihtiyac duyduğu verileri on bellekte bulamadığında RAM’e başvurur. Kullanıcının sıklıkla yaptığı işlemleri bu belleğe kaydeden işlemci, bu belleğin boyutunun artması ile daha fazla işlemi hafızasında tutabilir. Dizi, film izlemek gibi gunluk işlemler gercekleştiren bir kullanıcının işlemci tercihinde onbelleğin boyutunu oncelikli olarak duşunmesi cok da gerekli sayılmaz.
Darboğaz: Ekran kartı, hafıza ve işlemci uyumu
Darboğaz, hangi tip kullanıcı olursanız olun kullanım tecrubenizi baltalayan bir durum. Sistemdeki işlemci, ekran kartı, RAM gibi donanımların herhangi birinin nispeten daha gucsuz kalması sonucu gorulebilen bir durum olan darboğaz, genelde işlemci ve ekran kartının uyumsuzluğundan kaynaklanır. İşlemcinin performans bakımından ekran kartının gerisinde kalması ya da bu durumun tam tersinin olması, gucsuz olan donanımın guclu olanın performansını frenlemesi anlamına geliyor.
IPC: Kucuk ama onemli bir performans detayı
Aynı teknik ozelliklere sahip iki farklı işlemcinin performansları birbiriyle aynı olmayabilir. Bunun sebebi işlemcilerin kullanmakta olduğu farklı mimari yapılardır. IPC ise bu performans farkının olculmesinde kullanılan terimdir. Dongu başına komut sayısı anlamına gelen IPC kavramını işlemci satın alırken goremeyebilirsiniz. Alacağınız işlemcinin IPC değerinden haberdar olmak icin yapılan incelemelere goz atmanızı oneririz.
TDP: İşlemciniz ne kadar ısınacak, ısınınca ne kadar uc kaybedecek?
Isıl Tasarım Gucu anlamına gelen TDP, işlemci veya ekran kartının ısı yayma kapasitesi olarak tanımlanır. İşlemci veya ekran kartının kullandığı guce oranla uretmesi gereken ısının karşılığı olan TDP değerinin yuksek olması kullanıcının isteyeceği bir durum değil. Eğer satın alacağınız işlemcide hız aşırtma uygulamayı planlıyorsanız TDP değerinin olabildiğince duşuk olması gerektiğini unutmayın.
Soğutucu: İşlemciniz ısınınca nasıl ve ne kadar surede soğuyacak?
Sistemin beyni olan işlemcinin olmazsa olmaz yol arkadaşı soğutucu, işlemcinin ideal ısıda kalmasını sağlayan bir başrol oyuncusu olarak tanımlanabilir. Kapalı devre, acık devre sıvı soğutma ya da hava soğutma cozumleriyle piyasada yer alan soğutma sistemlerinin işlemcinin gucune ve kasanın ic ortamına uygun secilmesi gerekmektedir. Soğutma cozumunun yetersiz kalması durumunda işlemcinin performans kayıpları yaşaması kacınılmaz olacaktır. Guclu bir işlemcinin iyi bir soğutma cozumune ihtiyacı olduğunu unutmamanızı tavsiye ederiz.