Finansal bir terim olarak kullanılan tahvil ve bonolar ne anlama gelmektedir. Bono ve tahvil nasıl alınır? Tahvil ve bononun ozellikleri nedir? Tahvil ve bono ceşitleri nelerdir? Tahvil ihracı nedir, ne demek? İşte detaylar...
[h=3]TAHVİL NEDİR, NE DEMEK?[/h]Tahvil; bir yatırımcının devlet veya kurumsal işletmelerin finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla onlara belirli bir sure değişken ya da sabit bir faiz oranı ile borc verdiği ve vade sonunda faiz getirisi elde ettiği bir yatırım bicimidir. Vadesi 1 yıldan fazla olan tahvil, yazılı bir senettir. Tahvil sahibi olan yatırımcı, tahvil ihraccısının alacaklısı konumundadır.

Hisse senetleri ve nakit benzeri yatırım aracları ile birlikte uc temel jenerik varlık sınıfından biri olan tahviller, sabit getirili menkul kıymetlerdir.
Kısa vadeli finansman ihtiyacını karşılamak icin borclanmayı tercih eden ozel şirketler tahvil cıkartırlar. Faiz getirisini beklentilerine uygun goren yatırımcılar da tahvili satın alma yolunu secerler. Belirli donemlerde şirket tarafından tahvil sahiplerine belirli bir faiz odemesi yapılır. Bu odemeler genellikle 6 ayda bir sunulur. Tahvilin vadesi sona erdiğinde ise şirket, tahvili yatırımcıdan anapara karşılığında geri kalır. Vade suresince alınan faiz odemeleri yatırımcının kÂrını oluşturur. Şirket acısından bakıldığında ise, şirketin kısa vadeli finansman ihtiyacı karşılanmış olmaktadır. Bu ilişki, tahvil alım-satımının ozunu oluşturur.
Tahvil devlet tarafından da cıkartılır. Devlet tahvillerinin riski duşuk olmakla birlikte kÂr oranı, yani faiz getirisi duşuktur. Tahvillerin faiz getirisinin yukseldiği olcude riski de yukselecektir.
Nominal Değer: Tahvil senedinin uzerinde yazılı olan değerdir. Vade dolduğunda yatırımcıya geri odenecek bedeli temsil eder.
Kupon Oranı: Tahvilin nominal değeri uzerinden hesaplanan yuzdelik faiz oranıdır.
Kupon Tarihleri: Tahvil ihraccısı tarafından faiz odemelerinin yapılacağı tarihlerdir. Kupon odemeli tahviller, genel olarak yılda bir veya altı ayda bir kupon odeme periyotunda olurlar.
Vade: Sona erdiğinde tahvil uzerinde yazan nominal değerin odeneceği tarihi ifade eder.
İhrac Fiyatı: Tahvillerin, tahvil ihraccısı tarafından satışının ilk kez yapıldığı fiyattır.
[h=3]Tahvilin ozellikleri:[/h]Kıymetli bir evrak statusu taşır.
Bir borc senedidir.
Tahvil sahibi olan yatırımcı, tahvili cıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısı konumundadır.
Anonim şirketler tarafından tahvil cıkarılabilir.
Şirketlerin haricinde, devlet ve belediyeler gibi tuzel kişiliğe sahip kamu kuruluşları tarafından da tahvil cıkarılabilir.
Tahvilde yer alan vade sona erdiğinde tahvil sahibi ile şirket veya kurum arasındaki hukuki ilişki sona erer.
Anonim şirketler icin bir borc senedi niteliği taşıyan tahvil, satın alan kişiler icin ise alacak senedi niteliği taşımaktadır.
Bir tahvilin nominal değerinin alt ve ust sınırı, o tahvili cıkaran anonim şirket tarafından belirlenir.
Tahviller, mevzuatta nominal değerinin altında bir değerle (ıskontolu olarak) ihrac edilebilmektedir.
Tahviller hamiline ya da satın alan kişinin adına (namına) yazılı olabilir.
Yatırım amacıyla tahvili secen kişi ve kuruluşların kazanc sağlamaları karşılığında yerine getirmekle yukumlu oldukları bazı sorumlulukları bulunmaktadır. Tahvillerin getiri ve sorumlulukları:
Tahvil sahibinin şirketin kÂr veya zararı uzerinde bir sorumluluğu yoktur. Tahvil sahipleri yalnızca şirkete faiz karşılığı borc veren yatırımcılardır.
Tahvilin sabit getirili bir menkul kıymet olması sebebiyle getirisi onceden bilinmektedir.
Faiz ve anapara alacağının dışında tahvil sahibinin şirket uzerinde bir hakkı yoktur.
Tahvil sahibinin şirket yonetiminde soz hakkı yoktur.
Şirket tarafından kÂr dağıtımı yapılmadan once tahvil sahiplerinin alacakları odenir.
[h=3]Tahvil Ceşitleri Nelerdir[/h]Yatırım yapılabilmesi yonunden tahvil ceşitlerine aşağıda sıraladığımız şekilde değinebiliriz.
Devlet Tahvilleri: Devlet, yani hazine tarafından cıkarılan tahvildir. Hazine tahvilleri olarak da bilinir. Tum tahvil ceşitleri icerisinde en risksiz olan tahvil turudur. Getirisi duşuk olsa da paranızı borc verdiğiniz kurum devlet olduğu icin en cok tercih edilen tahvil ceşitlerinden biridir.
Ozel Sektor Tahvilleri: Bankaların veya anonim şirketlerin cıkardığı tahvillerdir. Tahvil grubu icerisinde en yuksek riske sahip olan ozel sektor tahvilleri, şirketlerin finansman kaynağı yaratmak amacıyla borclanmasını ifade eder. Buradaki en onemli nokta; tahvilini alacağınız şirketin guvenilir olup olmamasıdır.
Primli ve Başa Baş Tahviller: Tahvilin uzerinde bulunan değer ile piyasaya arz edilen tahvil turune başa baş tahvil denir. Eğer uzerinde yazılı olan değerden daha duşuk bir miktara piyasaya suruluyorsa buna primli tahvil denir.
Hamiline ve Nama Yazılı Tahviller: Tahvillerde isim belirtilmiş ise nama yazılı, belirtilmemiş ise hamiline yazılı tahvil denir. Nama yazılı tahviller o kişiden bir başkası tarafından ciro ettirilemezken, hamiline yazılı tahviller kimin elinde ise o kişi tahvili bozdurma hakkına sahiptir.
Paraya Cevrilme Kolaylığı Olan Tahviller: Vadenin sonu beklenmeden paraya cevrilebilen ve o tarihe kadar olan faiz hakkını kullandıran tahvillere paraya cevrilmesi kolay tahviller denir.
İkramiyeli Tahviller: Bu tur tahviller finansman gelirine devamlılık kazandırmak veya daha fazla satış yapabilmek amacıyla kullanılır. Ulkemizde uygulaması olmayan bir tahvil turudur.
Sabit ve Değişken Faizli Tahviller: Arz ve talebe gore belirlenen tahvillere değişken faizli tahviller denir. 3, 6 aylık ve 1 yıllık donemlerde ise sabit faiz uygulanır.
Garantili ve Garantisiz Tahviller: Bir banka veya başka bir ozel kurum tarafından cıkarılarak belli şekillerde guven veren tahviller garantili tahvillerdir. Bunun dışında kalan ve normal şartlarda işleyen borc senetlerine ise garantisiz tahvil denir.
Endeksli Tahviller: Yatırımcıları faize karşı koruyan endeksli tahvillerde, tahvilin anaparasının altın, doviz gibi yatırım araclarına gore arttırılarak o kişiye odenir. Tahvilin vadesi boyunca endekslenen yatırım aracında gosterilen değişkenler uzerinden hesaplanmaktadır.
Tahvil Cıkarma Şartları
Tahvil cıkarmak icin bulunması gereken hususlar:
Şirketin unvanı, konusu, suresi ve merkezi
Esas sermayenin miktarı
Ana sozleşmenin ilan tarihi ile ana sozleşmede değişiklik yapıldığı takdirde, değişikliğin tarihleri
Genel kurul tarafından onaylanmış son bilancoya gore şirketin durumu
Daha once cıkarılmış veya hali hazırda cıkarılmakta olan tahvillerin;
Nominal değerleri,
Verilecek faiz tutarı,
Nama veya hamiline yazılı olduğunun belirtilmesi,
İtfa şekli ve suresi
Şirketin varlıkları uzerinde rehin veya teminat olup olmaması
Genel kurulun tahvil cıkarma kararının tescil ve ilan tarihi
En az iki yetkili imzası
BİST [h=3]BONO NEDİR, NE DEMEK?[/h]Bono, sabit getirisi olan bir yatırım aracıdır. Devlet ya da kurumsal bir yapının yatırımcıdan aldığı borca karşılık verdiği senettir. Ya da diğer bir tabirle yatırımcının devlet ya da kurumdan sabit faiz ile aldığı kredinin belgesidir denilebilir.
Bu senetlerin suresi 1 seneden kısadır ki tahvil ile bonoyu ayıran tek ozellik aslında budur. 1 seneyi gecmesi durumunda bono değil tahvil denmektedir.
Emre yazılı olan bu menkul kıymetin bir diğer ozelliği ise nakit yerine gectiği icin odeme kolaylığı sağlamasıdır.
Tahvillerde gecerli olan durum burada da soz konusudur; alacak ilişkisi doğurmaktadır. Bonolar da ortaklık ve yonetimde soz hakkı olmak gibi haklar vermemektedir
Turlerine gore bonoları dorde ayırabiliriz:
- Hazine Bonosu:
Devletin kısa sure icerisinde fon sağlamak icin cıkarttığı, vadesi 1 yıldan az olan ve Turk lirası ya da doviz olarak cıkarılan borclanma menkul kıymetidir. Devlet guvencesinde olduğu icin riski duşuktur.
- Altın-Gumuş-Platin Bonolar:
Kıymetli maden cinsinden ihrac edilen bonolardır. Bu bonoların satışa sunulması icin hem iskonto hem de halka arz edilmeleri gerekmektedir.
- Banka Bonoları:
Yatırım bankaları ile kalkınma bankalarının "borclu" olarak cıkarttığı bonolardır.
- Finansman Bonoları:
Anonim statusunde olan şirketler, bankalar ve finans şirketleri tarafından ihrac edilen ve tabii basılan senetlerdir.
Bono ve Tahvil Nasıl Alınır ?
Bono ve tahviller, bankalar ve aracı kurumlar tarafından satılırlar. Bono ve tahvil ihrac eden kuruluşlar ihrac sırasında banka ve aracı kurumlar aracılığı ile bireylere ve kurumsal şirketlere satış yaparlar. İhrac sonrasında ise bu bono ve tahviller Borsa Tahvil ve bono piyasasında işlem gorebildiği gibi banka ve aracı kurumlar kendi portfoylerinden de tezgÂh ustu olarak satış yapabilirler. Bono ve tahvil almak isteyen yatırımcı alış sırasında vadeye, getirisine, ihraccısını, getiri turune dikkat etmelidir. Ayrıca aldığı bono tahvili vadesinden once sattığı takdirde mevcut piyasa koşullarına gore zarar edebileceğini de bilmelidir.
Devlet Tahvili Nedir?
Devlet tahvili, devlet garantili, duşuk riskli, ve sabit getirili araclara yatırım yapmak isteyenlerin tercihi olan bu sebeple likiditesi nispeten yuksek yatırım araclarındandır. 1 seneden uzun borclanma icin hazine musteşarlığı tarafından cıkarılan bu aracların bir diğer adı da "devlet ici borclanma senedi (dibs)".
Devlet, bu borclanma aracında belirli vadede belirlenmiş olan faizi odemeyi garanti etmektedir. Kuponlu ve kuponsuz olarak ihrac edilen devlet tahvillerinde faiz her zaman daha duşuktur cunku devlet tahvilleri işlemiş faizleri ile paraya cevrilmektedir ve bu da faiz duşukluğune neden olmaktadır.
İskontolu olarak da satışı yapılabilen devlet tahvillerinde, alacaklılar faiz gelirlerini alırken 3, 6, veya 12 aylık periyodlarda birer kere alabilirler.
Devlet Tahvilinin Ozellikleri Nelerdir?
- Devlet garantili oldukları icin guvenilir yatırım araclarıdır.
- Sabit ve yuksek getirili araclardır.
- Kuponlu veya kuponsuz devlet tahvilleri iskontolu olarak satılırlar. Vade tarihinde, devlet tahvilinin uzerinde yazan nominal değer odemede esas alınır
- Kuponsuz devlet tahvillerinde ise yatırımcılara 3-6-12 ayda en az bir kere faiz odemesinin yapılması gerekmektedir.
- Faiz duşuşu yaşanırsa devlet tahvillerinin birim fiyatında yukselme yaşanır.
- Hazine ve maliye bakanlığı tarafından cıkarılan devlet tahvillerinin satışı Merkez Bankası aracılığı ile gercekleştirilir.
- Hazine bonoları ile karıştırılırlar ki teknik olarak aynı ozelliklere sahip olsalar da hazine bonoları 1 yıldan kısa sureli borclanma araclarından iken hazine tahvilleri 1 yıldan sure vadesi olan borclanma araclarındandır.
Devlet Tahvili Nasıl alınır?
Devlet tahviller, bankalar ve aracı kurumlar tarafından satılırlar. Devlet tahvillerini ihrac eden Hazine Musteşarlığı ihrac bilgilerini onceden duyurur. Banka ve aracı kurumlar talep ettikleri tutar ve/veya faiz ile Hazine ye başvururlar. Hazine taleplerin bir kısmını veya tamamını karşılayabilir. İhale sonrasında ise devlet tahvilleri Borsa Tahvil ve bono piyasasında işlem gorebildiği gibi banka ve aracı kurumlar kendi portfoylerinden de tezgÂh ustu olarak satış yapabilirler. Devlet tahvil almak isteyen yatırımcı alış sırasında vadeye ve getirisine dikkat etmelidir. Ayrıca aldığı devlet tahvilini vadesinden once sattığı takdirde mevcut piyasa koşullarına gore zarar edebileceğini de bilmelidir.