Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, endustriyel trans yağ kısıtlamasının 1 Ocak 2021'de başlayacağını hatırlatarak, Turk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tuketicileri Bilgilendirme Yonetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yonetmelik taslağına gore, gıda etiketlerinde artık trans yağ miktarı yer almayacağını ancak endustriyel trans yağların urunde hangi miktarlarda bulunduğuna dair bilgilendirme yapılması gerektiğini belirtti.
Dağlı, yaptığı yazılı acıklamada, trans yağlar icin iki ana kaynağı "doğal kaynaklar (inek ve koyun gibi geviş getiren hayvanların sut urunleri ve etlerinde)" ve "endustriyel olarak uretilen kaynaklar (kısmen hidrojene yağlar)" şeklinde sıralayarak, yeni trans yağ duzenlemesinin endustriyel olarak uretilen trans yağların kısıtlanmasıyla ilgili olduğunu kaydetti.
Endustriyel olarak uretilen trans yağların, margarin gibi sertleştirilmiş bitkisel yağlarda bulunduğunu ve genellikle atıştırmalık, fırınlanmış ve kızartılmış yiyeceklerde olduğunu anlatan Dağlı, ureticilerin genellikle trans yağları diğer yağlardan daha uzun raf omrune sahip ve ucuz olduğu icin kullandığına değindi.
Elif Dağlı, endustriyel trans yağların sağlık uzerine bilimsel kanıta dayalı kotu etkilerinin ışığında, Dunya Sağlık Orgutu'nun 2023'e kadar gıda tedarik zincirinden endustriyel trans yağların kaldırılması kararını aldığını hatırlatarak, hedefe ulaşılabilirse, bulaşıcı olmayan hastalıkların onemli kısmında ve bunlara bağlı olumlerde azalma sağlanabileceğine işaret etti.
Hemen hemen tum ulkelerin endustriyel trans yağın insanı olduren, sağlıklı beslenme acısından gereksiz, toksik bir kimyasal madde olduğunun farkına vararak gıda kodekslerinde yeni duzenlemeler yaptığını aktaran Dağlı, şoyle devam etti:
"Danimarka gibi bazı AB ulkeleri ile Kanada ve Amerika gibi ulkelerde endustriyel trans yağlar 2023 yılı beklenmeden tumden yasaklandı. Turkiye ise Avrupa Birliğinden sonra endustriyel trans yağların nihai tuketiciye doğrudan satılan gıdalarda kısıtlanması duzenlemesini hukme bağladı. 100 gram yağda 2 gramdan az endustriyel trans yağ kısıtlaması 1 Ocak 2021'de başlıyor. Bu kısıtlamadan gıda sektorune hammadde tedarik eden dev gıda endustrileri muaf tutuldu. Kısmi de olsa kısıtlama getirilmiş olması elbette olumlu bir adım ancak, uygulamada sıkıntılar olduğu kesin."
"Endustriyel trans yağların yasaklanması tek cozum"
Prof. Dr. Elif Dağlı, endustriyel trans yağlara kısıtlama getiren 7 Mayıs 2020 tarihli ve 31120 sayılı Resmi Gazete'de, Tarım ve Orman Bakanlığından Turk Gıda Kodeksi Gıdalara Vitaminler, Mineraller ve Belirli Diğer Oğelerin Eklenmesi Hakkında Yonetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yonetmelik yayımlanması oncesinde derneğin uygulamada sıkıntı olacağı konusunda uyarı yaptığını ifade ederek, şu goruşlere yer verdi:
"Bugun, yeni duzenlemeye gecilmesine sadece 17 gun kala, Turk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tuketicileri Bilgilendirme Yonetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yonetmelik taslağı konuşulmaya başlandı. Taslağa gore gıda etiketlerinde artık trans yağ miktarı yer almayacak. Oysaki endustriyel trans yağların hangi miktarlarda urunde bulunduğuna dair bilgilendirme yapılması, aynı urunden birden fazla tuketilmesi veya kısıtlı trans yağ iceren farklı urunlerin aynı zamanda tuketilmesi nedeniyle alınacak toplam trans yağ miktarını onerilen gunluk limit uzerine cıkaracağından, tuketicinin etiketlerde endustriyel trans yağ miktarını da gormesi acısından onemlidir. Aksi halde getirilecek kısıtlama etkinliğini yitirecektir demiştik. Dikkat edilmesi gereken husus, etiketlerden trans yağ miktarının cıkartılmış olması değildir, 'endustriyel trans yağların' etiketlerden cıkartılmış olmasıdır."
Hayvansal kaynaklı yağda doğal olarak bulunan trans yağ dışındaki trans yağların urunlerde kullanılan miktarının denetlenmesi ve hayvansal kaynaklı trans yağ ile hayvansal kaynaklı yağda doğal olarak bulunan trans yağ dışındaki trans yağların birlikte kullanıldığı urunlerde bunların birbirinden ayrıştırılarak uygunluğunun denetlenmesi icin kullanılacak standart analiz metodu bulunmadığını belirten Dağlı, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Dunya Sağlık Orgutu bunun farkındadır ve standart bir analiz metodu geliştirilebilmesi icin calışmaları mevcuttur. Kısıtlı maddenin olcumunu yapamadığınız bir duzenlemede uygulamanın nasıl denetleneceği hususu eksiktir. Bu nedenle denetim icin ya mevcut bir metoda referans verilmesi veya yeni bir analiz metodu acıklanması zorunludur -ki bu bilimsel olarak mumkun değildir- ya da endustriyel trans yağ imalatının yasaklanması zorunludur. Goruşe acılan taslakta ayrıca paketli gıdalarda 'Trans yağ yoktur.' ibaresinin yasaklanması dikkat cekicidir. Gıda endustrisi yeni duzenleme haliyle yasalaşırsa, trans yağ kullanmayanlar icin haksız rekabet oluşturacak goruşunu dile getirmektedir. Bu, endustrinin kendi arasında bir rekabet tartışmasıdır. 'Trans yağ yoktur.' ibaresi kullanarak endustrinin diğerleri ile rekabet etme stratejisi sınıfta kalmıştır. İnsan sağlığı odaklı politika gereği endustriyel trans yağların yasaklanması tek cozumdur."
Kaynak: Anadolu Ajansı / Andac Hongur