Batınilik pek cok zaman olduca merak edilip araştırılan bir sistem olarak karşımıza cıkıyor. Peki, Batınilik nedir? Batınilik hareketi nedir? Batınilik hareketi amacı nedir?
[h=3]BATINİLİK NEDİR?[/h]BÂtınîlik kelimesi Arapca BÂtın'dan uretilmiştir. BÂtın; gizli olan, bir şeyin gerceği, ic yuzu anlamına gelir. Aynı zamanda İslami anlayışta Allah'ın 99 adından biridir.

Terim, İranlı Gazali gibi Sunni otoriteler tarafından bu goruşleri benimseyen kişilere yonelik suclayıcı bir anlam yuklenerek de kullanılmıştır. Tarihte en iyi bilinen ornekleri İsmaililerdir. Al kirmani ve İmÂmet (İsmÂilî-Pamir Alevîliği i'tikadı) kurucusu olan Muin'ed-Dîn NÂsır-ı Husrev gibi Fatımi-İsmÂilî yazarların bunun aksini savunmalarına rağmen, Gazali ve diğer bir kısım Sunni otoritelere gore bu gruplar dini metinlerin, ibadet ve kuralların Zahiri (dış) anlamlarını reddetmektedirler. Selefi otorite başı İbni Teymiyye bazı Şiî grupları, İslam'ın mistik yonu olan Tasavvufi (Sûfi) akımlar ile İbn-i Ruşd, İbn-i Sina ve Farabi gibi filozofları BÂtınîyye şeklinde olarak vasıflandırmıştır.
BÂtınîlik sadece bir akım ya da grup değildir. Tarihte ve gunumuzde derin etkileri olan bir duşunce sistemidir. Orneğin Kur'anda gecen salat, secde, ruku veya abdest gibi kavramlar Sunni gelenekte şekil, kapsam, miktar gibi ayrıntılı emirler gibi algılanır ve ele alınırken Alevi'lerin cem torenlerinde aynı kavramlar sembolik olarak, şekle ve miktara bağlı olmadan, manevi anlamlarıyla temsil edilirler.
[h=3]BATINİLİKTE İNANC SİSTEMİ NEDİR?[/h]İsmailiye mezhebinde yedi imama inanılır ve butun temsiliyet ve kutsiyet yedinci imÂm olan Muhammed bin İsmÂ'îl eş-ŞÃ‚kir'e verilir. KÂdim dinler tamamen ilga edilmiş olup ve bu yedi imÂmın dini yaymakla ve yuceltmekle gorevlendirilmiş olan birer de yardımcısı vardır. Peygamberlere "NÂtık/Konuşan" ve yardımcılarına da "SÂmet/Susan (VÂsi/Esas) İmÂm" unvanı verilmiştir. Her yedi "SÂmet" silsilesinin sonunda bir "NÂtık" gonderildiği ve boylece dinin surekli olarak geliştirildiğine inanılır. Âdem'den ve oğlu Şit'ten itibaren altı[1] "NÂtık–SÂmet" silsilesinden sonra (Nûh–Sam), (İbrahim–İsmÂ'il), (Mûs–HÂrun), (İs–Şem'ûn), (Muhammed bin ?AbdullÂh–Ali bin Ebû TÂlib), (Muhammed bin İsmÂ'il (Meymûn'ûl-KaddÂh[2][3])–?AbdullÂh İbn-i Meymûn ve Oğulları) ile hitam bulan "NÂtıklar ve SÂmetler silsilesi" ile surmektedir. Gozle gorulen eşyanın tasavvufî mÂnalarını kaldıran İbn-i Meymûn idi ve her BÂtınî ona itaatle yukumluydu. Muhammed'den sonra bir peygamber daha gelecektir. Ayrıca, muntesipler butun semavî nass'ların acıklamaları ile hadislerin tamamının uydurma olduğuna inanmakla yukumludur. Dinî tekliflerin kÂmilen ref'edilmiş olmakla birlikte, sadece milletlerin an'anelerine hurmeten bunlara değer verildiği, ve bu oğretilerin butun onem ve değerlerinin aslında bir hic olduğuna inanılırdı.
BÂtınîlik akımı, Sunni anlayıştaki dini emirleri reddeden ve yasakları kaldıran (ibaha) itikadî fırkalar yanında, son derece gizli bir şekilde teşkilatlanmış orgutler vasıtasıyla merkezî idareye karşı girişilmiş isyan faaliyetlerinin başını ceken ceşitli siyasi gruplar icin de kullanılmış bir lÂkaptır.
Ayrıca BÂtınîlik'te hûlul ve tenasuh gibi inanışlar da gorulmektedir. BÂtınîlik, tarihin ceşitli donemlerinde farklı isimlerle anılmıştır. Bunlar İbahiyye ve Mazdek, İsmailîyye (Seb'iyye), Karmatîyye, Sabbahiyye (Haşhaşiyye), Durzîyye; ve Nusayriyye gibi isimlerle anılırlar.
[h=3]BATINİLİK TARİHCESİ NEDİR?[/h][h=3]BÂtınî şiiler[/h]DÂ'î Â'zamlar tarafından yayılan bu i'tikadın en şohretli muntesipleri arasında "FÂtımîler HÂlifeliği'nden Ebû Tamîm Ma'add el-Mûstensir bil-LÂh", "Hukumet-i MelÂhide'nin bÂnisi olan Hasan bin Sabbah" ve "Suriye BÂtınîleri'nin Reisi RÂşid'ûd-Dîn Sinan", "Afrika Kıt'ası BÂtınileri'ni yoneten İbn-i Meserret", "Pamir Alevîliği'nin kurucusu Muin'ed-Dîn NÂsır-ı Husrev", "Hindistan BÂtınîliği'nin yaratıcısı Ahmed bin KeyyÂl", ve "Attaş" gibi BÂtınîlik tarihinde nÂm kazanmış olan "Alevî-İsmÂ'ilîler" gelmekteydi.
Ayrıca bakınız: Yediciler, Meymûn'ûl-KaddÂh, FÂtımîler HÂlifeliği, Ebû Tamîm Ma'add el-Mûstensir bil-LÂh, Pamir Alevîliği, Muin'ed-Dîn NÂsır-ı Husrev, RÂşid'ûd-Din Sinan el-İsmÂi'lî, Ahmed bin el-KeyyÂl bin el-Khasibî, Attaş, Hasan bin Sabbah, Sabbah'îyye, Ebû?Alî el-Mansûr el-HÂkim bi-Emr?AllÂh, Dûrz'îyye ve Nusayr'îyye
[h=3]Şiilik[/h]Şii-BÂtınî tarikÂt ve mezheplerin Turkler arasında yayılması
Ana maddeler: Turklerde batınilik ve Turk mitolojisi
Tarihi olarak 9. yuzyılda oluşmaya başladığı 11. yuzyılda oluşumunu tamamladığı kabul edilmektedir. Eski Turk inanc ve geleneklerinin BÂtınî anlayışın Turkler tarafından benimsenmesinde katkısı olduğu duşunulur. BÂtınîler inanışlarını tarih boyunca daîler aracılığıyla yaymışlardır. 11. yuzyılda Hasan bin Sabbah'ın goruşleri etrafında oluşan akım FÂtımîler tarafından desteklenmiştir. Liderleri Hasan Sabbah Kazvin bolgesindeki Alamut Kalesi'ni kendisine merkez yapmış ve fedaileri aracılığıyla Nizamulmulk'un de aralarında bulunduğu bircok devlet adamını suikast yaparak oldurtmuştur. Melikşah doneminde guclenen hareket ortadan kaldırılmak istenmiş ancak Melikşah'ın olumu uzerine başarılı olunamamıştır. 13. yuzyıl ortalarına kadar etkili olan bu hareket 1256 yılında Moğol hukumdarı Hulagu'nun Alamut Kalesi'ni yıkması ile ortadan kalkmıştır.
[h=3]Selcuklular devrinde bÂtınîlik hareketleri[/h]Ana maddeler: Selcuklular ve Buyuk Selcuklu Devleti
Hulefa-yı FÂtımî dÂîlerinin AbbÂsîler'in hukumran oldukları ulkelerde kuvvetli bir propaganda teşkilÂtı oluşturdukları sıralarda şiîliğin korunması adına cok dikkatli davranan Selcuklu hukumdarları da Sultan Tuğrul'un i'tikaden Mu'tezile'den olan, KerrÂmîlik mezhebine mensup veziri "Amid'ûl-Melik" gibi Şî?a-i BÂtın'îyye'nin en onemli dÂîlerinden biri tarafından istenildiği bir şekilde yonetilmekteydi. Selcukluların Anadolu'nun iclerine doğru ilerlemesiyle birlikte Selcuklu ordularıyla birlikte yuruyen Şî?a-i BÂtın'îyye dÂ'îlerinin nufuz alanı da Anadolu'nun iclerine doğru yayılmaktaydı.
[h=3]BÂtınîliğin Kuzey Afrikaya yayılması[/h]H. 553/ M. 1158 yılında İran Selcuklularının sonu olarak kabul edilen Sultan Sencer'in evlÂt bırakmadan olmesi uzerine Selcuklu valileri Horasan, Irak-ı Acem, Kerman, Halep, Şam, Konya Selcuk şubeleri oluşturdukları gibi Benî Artıklar, Elgarzîler, Musul ve Halep Atabeylikleri isimleri altında bağımsızlıklarını ilÂn ettiler. FÂtımîler'in son halifesi olan El-Âzıd bil-LÂh'ın H. 566/ M. 1171 tarihinde vefatı uzerine ŞÃ‚fiî olan SalÂh'ed-Dîn-i Eyyûbî Mısır'a yerleşti. Bunun uzerine iki yuz yetmiş sekiz sene suren Mısır Şî?a'sının tarihe karışması neticesi "Mısır Şî?a-i BÂtın'îyyesi" mensupları da ceşitli ulkelere dağılmak zorunda kaldılar. Boylece, Sultan SalÂh'ed-Dîn-i Eyyûbî'nin baskısından bunalan BÂtın'îyye dÂ'îleri bu yeni bağımsızlığına kavuşan bolgelere goc ettiler. O sırada Bağdat'ta hilÂfet makamında oturan Ebû'l Muzaffer el-Mustencit bil-LÂh'ın Elemût Şeyh'ûl-Cebelleri tarafından suikaste kurban gittiği haberi geldi. Bunun uzerine BÂtınîler aleyhinde şiddetli fetvÂlar yayınlanmaya başlandı. İlk fetvÂyı da Rustem dÂrı Âlimlerinden ve meşhur fukahadan olan imÂm Fahr'ûl-İslÂm RûyÂnî verdi. Bundan son derece muessir olan BÂtınîler, sonunda Fahr-ûl'İslÂm'ı da hancerletmeyi başardılar.[12] Neticede, Bağdat'taki hilÂfet makÂmı BÂtınîler'e karşı tavizkÂr davranmak zorunda kaldı. Ebû'l Muzaffer el-Mustencit bil-LÂh'ın torunu olan "En-NÂsır'ûd-Dîn'Allah" halife olunca Şî?a-i BÂtın'îyye'ye karşı daha teveccuhkÂr bir tutum izledi. Hatt bazen teşvik dahi etti.
[h=3]BÂtınîlerin Moğol ve Turk aşiretlerine yayılması[/h]Turkler MaverÂunnehir ve İran'a yerleşmeden once ve sonra, Budist, Mazdek, Mani dinleriyle Zerduşt ve Hristiyanlığın neşirleri tarafından yapılmakta olan etkin telkinler altında kaldılar.
Orta Asya'da yaşayan ve Turkler'in dini olan Şamanizm, Pamir'e kadar gelen Alevî-BÂtınî dÂ'îlerinin savunduğu ilkeler ile kolayca kaynaşabilecek akideler ihtiva etmekteydi. "BÂtınîler" eski Turk dîninde mevcut olan bir takım inanclar ile "Şî?a-i BÂtın'îyye" arasındaki benzerlikleri kullanarak buyuk istifade kopruleri oluşturdular. Bu hususta en cok yararlandıkları fikir ise Ali bin Ebû TÂlib'in şahsiyetinin ilÂhlaştırılması ve kendisine Turk ilÂhlarının en buyuğu olan ve goğun en ust katında oturan Gok Tanrı'ya eşdeğer bir makam atfedilmesi olmuştu. Buveyhîler gibi AbbÂsîler'e duşman olan Kutb'ûd-Dîn Muhammed Harzem Şah'ın hilÂfetin Ali evlÂdına devredilmesi icin girişimlerde bulunması da Turkler uzerinde "Şî?a-i BÂtın'îyye" lehine cok kuvvetli etkiler oluşturmuştu. "Kutb'ûd-Dîn Muhammed Harzem Şah" zamanın AbbÂsî HÂlifesi En-NÂsır'ûd-Dîn'Allah'ın yerine SÂdattan Seyyid Abd'ûl-Melik Tırmizî'yi gecirmek uzereyken Moğolların taarruza gectikleri haberinin etrafa yayılması uzerine kendi ulkesini savunmak icin memleketine geri donmek zorunda kalmıştı. Şeyh Şihab'ed-Dîn Omer Suhreverdî'nin HavarezmşÃ‚h'ın huzurunda AbbÂsî HÂlifeliği'nin surekliliğinin sağlanmasının gerekliliğine lehinde uzun bir nutuk attığında Kutb'ûd-Dîn'in şiddetli muhalefetine mÂruz kalmıştı.