Ucuncu Taraf İzleme Heyeti (Third Party Monitoring Team - TPMT) gozlemcileri, Filipinler'e bağlı Bangsamoro Ozerk Bolgesi'nde yaşayan Moro Muslumanları ile merkezi hukumet arasındaki anlaşmaların uygulanmasında yeni tip koronavirus (Kovid-19) nedeniyle gecikmeler olmasına rağmen barış surecinin yolunda olduğunu bildirdi.
TPMT uyeleri bir video konferansta yaptıkları acıklamada Bangsamoro Ozerk Bolgesi'nde geciş surecinin gidişatı, geciş hukumetinin yapılanması, polis gucunun teşkilatlandırılması gibi konularda değerlendirmede bulundu.

TPMT Başkanı Heino Marius konferansta Kovid-19'un Bangsamoro'da Moro İslami Kurtuluş Cephesi'nin (MİKC) eski uyelerinin silahsızlandırılmasının ucuncu aşaması dahil barış anlaşmasının uygulanmasını geciktirdiğini belirterek, "Barış anlaşmaları butuncul şekilde uygulanmalı ancak (geciş aşamasını uzatmaya yonelik) kararlar iki tarafa bağlı." ifadesini kullandı.
Marius, ozerk bolgenin parlamenter hukumet sistemini oluşturmasının buyuk bir başarı olduğunu belirtti.
Parlamenter sistemde ust duzey bakan ve yasamayı yoneten bir kabinenin olduğu Bangsamoro'nun son zamanlarda hukumetin calışmaları ve yapısını tanımlamak uzere kanun cıkardığını hatırlatan Marius, "İki (merkezi-bolgesel) hukumet birbirleriyle karşılıklı saygı temelinde iş birliği yapıyor." dedi.
Normalleşme surecinde ve siyasi surecte olumlu gelişmeler olduğunu belirten Marius, iki tarafın, merkezi hukumetten buyuk hibeler şeklinde Bangsamoro'nun butcesi icin acil transfer mekanizması kurmak uzere eyleme gecmesi gerektiğini ve bu mekanizmanın kolay, herhangi bir engelle karşılaşmadan doğrudan calışması gerektiğini belirtti.
"Dışarıdan da yardım etmek isteyen bağışcılar olduğu icin Bangsamoro'nun normalleşme surecinin internet ortamına taşınması cok onemli." ifadesini kullanan Marius, Bangsamoro ozerk hukumetinin Kovid-19 ile mucadele konusunda da başarılı olduğunun altını cizdi.
Polis gucunun teşkilatlandırılması gecikti
TPMT, MİKC'nin silahsızlandırılan eski militanlardan bir polis gucunun oluşturulması konusunda gecikme olduğu yonunde endişelerini bildiren Marius, "12 bin savaşcının silahsızlandırılması başarıldı. Bu gercek bir başarı ancak silahsızlandırılmanın ucuncu aşaması henuz başlamadı ki surenin gerisinde kalındı." ifadesini kullandı.
Marius, bu konuda Kovid-19 kaynaklı butce kesintilerini ve sağlık sorunlarının etkili olduğunu kaydederek, bolgesel ve merkezi hukumet arasında silahsızlandırılan savaşcıların polis gucunu katılması noktasında ozellikle kriter bazında perspektifte bir boşluk olduğu goruşunu paylaştı.
Bolge kanununa gore eski savaşcıların polislik gorevine alınmasının yaş ve eğitim seviyesine bağlı olmadığını belirten Marius, bu konuda TPMT'nin iki tarafın karşılıklı tatmin edici bir cozume ulaşmasını umduğunu soyledi.
İki tarafın da zamana ihtiyacı var
İnsan Hak ve Hurriyetleri İnsani Yardım Vakfı Başkan Vekili ve TPMT uyesi Huseyin Oruc da Filipin merkezi hukumeti ve MİCK'nın "sureci tamamlamak icin kesinlikle cok şey yaptığını" belirtti.
"İki tarafın zamana ihtiyacı var. MİCK devrimci bir grup ve (grup uyeleri) politikacı değil. (MİCK) İlk kez hukumete geldi ve (grup uyelerinin) devrimci MİCK'yi hukumete donuşturmeleri daha fazla zaman alacak." ifadesini kullanan Oruc, uygun siyasi partiyi oluşturmanın ve secimlere girmenin MİCK icin kolay olmadığını belirtti.
Oruc "İki taraf daha fazla zaman istiyor… Bu barış surecini destekleyecek." dedi.
Polis gucunu teşkilatlandırılması ve guvenliğin Bangsamoro ozerk hukumeti ve halkı icin oneminin altını cizen Oruc, iki tarafın polis gucunu şekillendirmek icin daha iyi ve kabul edilebilir bir cozum bulmasını umduklarını kaydetti.
Marawi bolgesindeki huzursuzluğa işaret eden Oruc, "Tum paydaşlara (Mindanao bolgesinde yer alan) Marawi'deki rehabilitasyon surecinin yavaş olduğunu hatırlatmak isterim. Bu (yavaşlık) insanlarda husrana yol actı." dedi.
TPMT uyesi Karen Tanada ise yerel halkın ihtiyaclarına daha fazla dikkat edilmesi gerektiğini belirterek, "Normalleşme surecinin Moro'da yerli halkı olmayanların da temsiliyle daha katılımcı olmasını bekliyorum." ifadesini kullandı.
Ozerk yonetim
Ulkenin guneyindeki Musluman Mindanao bolgesinde 21 Ocak ve 6 Şubat 2019'da yapılan referandumlarda, halk, bolgeye kapsamlı ozerklik getiren Bangsamoro Organik Yasası'nı kabul etmişti.
Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte tarafından Bangsamoro Geciş Otoritesi'nin başına getirilen Hacı Murat İbrahim, 26 Şubat'ta yonetimi federal hukumetin bolge valisinden devralmıştı. İbrahim'in geciş surecinin tamamlanacağı Haziran 2022'ye kadar bolgeyi yonetmesi kararlaştırılmıştı.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Fuat Kabakcı