Azerbaycan'ın mimarisinin onde gelen anıt eserlerinden yaklaşık 1000 yıllık 15 gozlu Hudaferin Koprusu, Cebrail'deki 27 yıllık Ermenistan işgali sırasında kullanıma kapatılması ve bakımsızlık nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor.
Ermenistan'ın 27 yıl once işgal ettiği Cebrail'e bağlı Hudaferin koyundeki iki kopruden bugun sadece 15 gozlu kopru tamamen ayaktayken, 750 metre uzağındaki 11 gozlu koprunun ise ortadaki 3 gozu dışında kara bağlantısı tamamen yıkılmış durumda.

İranlı tarihci Hamdullah Kazvini'ye gore ilk halife Hazreti Ebubekir doneminde, burada bir kopru inşa edildiyse de bugunku koprunun 1027 yılında yapıldığı tahmin ediliyor.
Yaklaşık 200 metre uzunluğunda ve 4,5 metre genişliğindeki koprunun en yuksek noktası nehirden 12 metre yukseklikte. Nehirdeki kayaların uzerine inşa edildiği icin farklı boyutlarda kemerlerden oluşan koprunun en geniş gozu 8,70 metre, en dar gozu ise 5,60 metreden oluşuyor.
Kopru, tuğla yanında nehir taşlarının da inşada kullanılması, serbest mimari stili ve kemerleriyle Azerbaycan mimarisinin anıt eserleri arasında kabul ediliyor.
Tarihi ve mimari onemine rağmen 15 gozlu kopru, 1993'teki Ermenistan işgalinin ardından kullanım dışı kaldı. Bolgedeki tum halkın Azerbaycan'ın başka yerlerine gocmesi ve yeni insanların bolgeye yerleşmemesiyle kopru, işgal yıllarında bakım da gecirmedi.
Bakımsızlığın yanında doğa şartlarının da etkilediği 1000 yıllık kopru, işgalin sona ermesiyle yeniden kullanıma acılmayı ve restorasyon gecirmeyi bekliyor.
İkinci Dunya Savaşı'na katılan Azerbaycanlılar anıtı hala ayakta
İran-Azerbaycan sınırını oluşturan Aras Nehri uzerindeki kopruye, Azerbaycan'ın Fuzuli ve Cebrail kentlerinden gecilerek de İran'dan da ulaşılabiliyor.
Bu bolgede İran'a ait gelişmiş kasabalar gorulurken Azerbaycan tarafında ise 27 yıl suren işgalin kalıntıları dikkati cekiyor.
Cebrail uzerinden gelinen Hudaferin kasabası, 27 yıllık işgalin sonucunda hicbir binanın ayakta kalmaması neticesinde hayalet koy gorunumunde.
Kasabaya cıkan yol uzerindeki Soltanlı, Veyselli ve Niyazkulular kasabaları da işgalin ardından tamamen yıkılmış halde. Bolgenin Hudaferin'de yer alan kopruleri dışında en dikkat ceken yapısı ise Soltanlı'da yer alıyor.
Ermenistan'ın 1993 yılında işgal ettiği kasabada, İkinci Dunya Savaşı'na katılmış Azerbaycanlı askerler icin dikilmiş anıt, işgal yıllarında tahribata uğramış olsa da bugun buyuk oranda hala ayakta.
Ermenistan 27 yılda Cebrail'e sadece karargah inşa etti
Bolgenin merkezinde yer alan Cebrail şehri de işgalin hayalet kente donuşturduğu yerleşim yerlerinden biri. İşgal oncesinde yer yer Ermenilerin coğunlukta olduğu noktaların da bulunduğu Cebrail'de bugun ayakta kalan tek bir bina bile yok.
Uzerindeki kabartma ve mozaikleri tahrip edilmiş bir ceşmenin bulunduğu kentte yalnızca Ermenistan ordusuna ait karargah binası bulunuyor.
Ermenistan'ın şehri ele gecirince yaptırdığı hac anıtı da kentin girişinde goruluyor.
Ermenistan'ın İran'la bağlantısı Hudaferin'de koptu
Sovyetler Birliği doneminde kara bağlantıları yıkılan 11 gozlu kopruden sonra İran ve Azerbaycan'ı, bu bolgede sadece 15 gozlu kopru bağlıyordu.
Ermenistan'ın işgaliyle kopan bağ, Azerbaycan'ın Hudaferin'i 18 Ekim'de işgalden kurtarmasıyla yeniden kuruldu.
Koprunun alınmasıyla sadece Azerbaycan-İran bağlantısı kurulmadı aynı zamanda Ermenistan'ın Karabağ'da İran'la olan sınır bağlantısı da kesilmeye başladı.
Hudaferin'in alınmasıyla başlayan ilerleme, 22 Ekim'e kadar surdu. Bu surecte Zengilan, Cebrail ve Fuzuli'ye bağlı bircok koy, işgalden kurtarıldı ve Azerbaycan-İran sınırındaki Ermenistan işgali tamamen sona erdi.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Osman Bayturk