Sezaryan nedir?
Sezaryan ile doğum Can'ın ve sonunun , Anne'nin karnından uterusu acarak cıkartılmasıdır. Can'ın ve Anne'nin sağlığını tehdit eden her durumda ya da vajinal yolla doğumun imkansız olduğu durumlarda sezaryan yapılır.
Sezaryan ameliyatı dunyanın bildiği en eski ameliyatlardandır. Tıbbın ve teknolojinin ilerlemesiyle ameliyat tekniği cok gelişmiştir. Ameliyatların mikropsuz koşullarda yapılması, kan verilebilmesi, kuvvetli mikrop kırıcı ilaclar, modern cerrahi malzeme ve genel anestezi vermeden belden yapılan uyuşturma sayesinde ameliyatın tehlikesi cok azalmış, nerdeyse normal doğum kadar tehlikesiz olmuştur.
Normal koşullarda ameliyat 45 dakika kadar surer. Can ameliyat başladıktan yaklaşık 10 dakika sonra cıkarılır. Sonra kesilen katlar dikilir. Can'a ulaşmak icin cildden başlayarak 8 kat tabaka kesilmekte ve sonra dikilmektedir.
Bu tabakalar sırasıyla...
- Cilt,
- Cilt altı yağ dokusu...
- Kasların koruyucu kılıfı...
- Kas tabakası...
- Karın ic zarı...
- Uterus zarı...
- Uterus kası...
- Amnion zarı...
Sezaryan oranı neden artıyor?
Son yıllarda tum dunyada ve ulkemizde sezaryan ile doğan bebek oranı hızla artmaktadır. Bugun bircok gelişmiş ulkede sezaryan oranı %20-25 arasında seyretmektedir. Yani her 4 veya 5 bebekten biri artık sezaryan ile doğmaktadır. Halbuki oran 1970 de %5.5, 1980 de ise %16.5 idi. Bu da sezaryanın bircok hekim ve aile tarafından yaygın bir şekilde benimsendiğinin gostergesidir.
Sezaryan oranının artışında bir başka neden hekimlerin eğitimlerindeki değişikliklerdir. Orneğin eskiden Can'ın ters gelişlerinde vajinal doğum daha cok uygulanan bir doğum şekli idi. Boyle olunca eğitim goren hekimler vajinal yoldan ters doğumları yapmakta ustalaşırdı. Ama yavaş yavaş sezaryan oranı arttıkca vajinal yoldan doğan Can sayısı azaldı. Uzmanlık eğitimi goren hekimler ters gelen bebeklerin vajinal doğumunu oğrenemeden uzman olmaya başladılar. Bu durumda bugun nerede ise hemen her ters doğum sezaryan ile doğurtulmaya başlandı.
Aynı eğilim forseps doğum icinde gecerli oldu. Forsepsi eline bile almadan uzmanlık eğitimini tamamlayan bir hekim doğal olarak her zorlu doğumda sezaryan ile doğuma yoneldi.
Artan her sezaryan sayısı daha sonraki doğumlarında sezaryan ile olmasına neden olur.
Yani sezaryan sayısının artışı bir kotu daire şeklinde calışır durur. Bu kotu daireyi kırmak icin son yıllarda daha once sezaryan ile doğum yapmış Annelerı daha sonraki doğumlarında vajinal yolla doğurtmak eğilimi artmaktadır.
Aileler sezaryanı neden benimsiyor?
Cağdaş aileler gunumuzde kucuk kalmak istiyor. En fazla iki cocuk duşunuyor. Bu nedenle daha garanti gordukleri sezaryanı tercih ediyor. ikinci operasyon esnasında da tuplerini bağlatarak bir daha gebe kalma korkusundan kurtulmuş oluyorlar.
Sosyoekonomik koşulları iyi olan aileler sezaryanı daha fazla tercih ediyorlar. Cunku bu ailelerin ozel hastanelerde, ozel hekimlerle doğum yapma şansları fazla. Tercihlerini daha iyi belirliyorlar. Ekonomik koşulları kotu olan aileler ise devlet ya da sigorta hastanelerinde doğum yapıyorlar. Bu hastanelerde cok gerekmedikce sezaryana fazla başvurulmuyor. Bu eğilim sadece Ulkemizde değil, dunyada da boyle.
Bu nedenle ozel hastanelerde sezaryan oranı kat kat fazladır. 30 yaşın ustundeki Annelerde ve yuksek oğrenim gormuş Annelerde sezaryan tercihi cok daha fazladır
Sezaryanın ustunlukleri...
Bircok durumda sezaryan ile doğum tercih edilir. Bugun gelişmiş ulkelerde her 4 doğumdan biri sezaryan ile olmaktadır. Bunun nedenleri şunlardır.
Sezaryan tehlikesiz bir doğum şekli haline gelmiştir.
Normal doğum sırasında Can uzun sureler oksijensiz kalır. Sancılar sırasında olan bu durum uzun surerse Can'da bazı hasarlar olabilir. Sezaryanda boyle bir tehlike yoktur.
Normal doğum sırasında ıkınmalara ve zorlanmalara bağlı olarak rahim ve idrar kesesi sarkmaları olur. Uterus ağzı yırtıklara bağlı akıntı şikayetleri olabilir. Rahim ağzının genişlemesine bağlı olarak cinsel ilişkide eski zevk kalmayabilir. Sezaryan ile bu sakıncalar ortadan kalkmıştır.
Coğu zaman normal doğum sonrası cekilen sıkıntılar sezaryan'a gore daha fazla olur. Epizyotomi dikişleri şişer, mikrop kapabilir. Anne otururken ve dışkılarken siddetli sancı yapabilir. Dikişler iltihap kaparsa epizyotomi kesisi acılabilir ve aylarca suren sıkıntılar doğurur.
Sezaryan esnasında uterus veya yumurtalıklarda mevcut myom, kist gibi oluşumları cıkarma şansı doğar, Anne ikinci bir ameliyat olasılığından kurtulur.
Sezaryan ile daha zeki bebekler...
Ancak sezaryan ile doğumun en buyuk amacı doğacak cocukların zeka ve akıl yonunden geri kalmamasını sağlamaktır.
Can anne karnında uterus icinde bulunmaktadır. Can Anne'ye gobek kordonu ve plasenta aracılığıyla bağlıdır.
Doğum eylemi başladıktan sonra sancılar sırasında gobek kordonu sıkışabilir ve bebeğe giden kan ve oksijen miktarı azalabilir. Bu durumda Can'ın beynindeki hucreler olmeye başlar. Bu olay zamanında farkedilmeyip gerekli onlem alınmazsa bebek tum omru boyunca sakat ya da geri zekalı olabilir. Bu geri zekalılık coğu zaman farkedilmeyecek kadar hafif olur. Ancak cocuk buyuyup okula gitmeye başladıktan sonra zeka eksikliği belirmeye başlar. Derslerde, okullara giriş sınavlarında başarı gosteremez.
Sezaryanın riskleri...
Herşeye rağmen sezaryan bir operasyondur. Karın acılmaktadır. Karın ici iltihaplanma riski her zaman vardır. Dikişlerde, ciltaltında kanama ve iltihap ile karşılaşılabilir.
Sezaryan ile kan kaybı normal doğuma gore daha fazladır. 2. veya 3. kez yapılan sezaryanlar 1. lere gore daha risklidir. Cunku ilk sezaryandan yapışıklıklar kalmıştır. Idrar kesesi yukarı kaymış olabilir. Idrar kesesinin veya idrar yollarının zedelenme riski vardır.
Sezaryan sonrası dikiş bolgesindeki sancılar 3-4 gun devam eder ve Anne'nin hareketlerini ve emzirmesini gucleştirir.
Genel anestezi ile yapılan sezaryanlarda anesteziye bağlı sıkıntılar olabilir. Bu şekilde sezaryan ile doğum yapanlarda Anne olum oranı vajinal doğuma gore 3-4 kat fazladır.
NEDEN SEZARYAN ILE DOĞUM?..
Baş-Catı uyumsuzluğu...
En sık sezaryan nedeni Can'ın başı ile Anne'nin kemik catısının birbirine uymamasıdır. Ya Can'ın başı cok buyuk olmakta ya da Anne'nin kemik catısı ileri derecede dar olmaktadır. Ya da baş ile catı birbirine uyar buyukluktedir. Ancak başın kemik catıya oturuş şekli başın catıdan gecişini engeller.
Bazan doğum ilerler. Baş iyice kemik catının icine yerleşir. Ama pozisyonu ters oturur. Bir turlu son hareketi yapıp dışarı cıkamaz. Bu durumda sancılar ne kadar guclu olursa olsun Can'ın başı belli bir noktadan ileri gecemez. Sezaryan yapılmadığı takdirde hem Anne'nin hem de Can'ın yaşamı tehlikeye girer. Hamilelik sırasında yapılan kontrollerde bu uyuşmazlığı onceden saptayabilmekteyiz. Boylece gereksiz sancı cektirmeden planlı sezaryan ile doğum yaptırmaktayız.
- Can Sıkıntı da...
Ikinci sık neden Can'ın sancılar başladıktan sonra sıkıntıya girmesidir. Bu durum Can icin bir ceşit nefes darlığıdır. Bu durum daha cok gelişmesi geri kalmış ve Anne karnında iyi beslenememiş Can'larda gorulur. Ayrıca doğum gununun gecmesi, kordonun Can boynuna dolanması, ya da duğumlenmesi bu sıkıntıya neden olabilir. Bu durumun oluşabileceği duzgun ve dikkatli yapılan kontrollerle anlaşılabilir ve uygun zamanda Anne'yi normal doğuma bırakmadan sezaryanla doğurtmak gerekir.
Gelişme geriliği olan, yeteri kadar Anne karnında beslenememiş Can'ların eylem sırasında sıkıntıya girme oranı yuksektir. Bu nedenle belirgin gelişme geriliği olan Canları fazla sıkıntıya sokmadan sezaryanla doğurtmak en uygun yol olur.
Bazen Can sağlıklıdır ve doğum normal ilerlemektedir. Ama bir sure sonra Can'ın sıkıntıya girmeye başladığını gosteren belirtiler ortaya cıkar. Kalp sesleri bozulmaya, Can'ın dışkısı suyun icinde gozukmeye başlar. Bu durumda ya kordon sıkışmıştır, ya da plasentada ayrılmalar olmaktadır. Kordonu kısa olan Can, aşağı doğru hareket edince sıkıntıya girer. Boyle durumlarda doğum yakınsa Anne'ye oksijen vererek, pozisyonun değiştirerek ve doğuma aktif olarak yardım ederek vajinal yoldan doğurtma şansı değerlendirilebilir. Ama Anne uzun surecek bir doğum surecinin başında ise sezaryan yeğlenmelidir.
Kanamalar...
Ucuncu onemli sezaryan nedeni kanamadır. Eğer Can'ın sonu onde yerleşmişse ya da doğum bitmeden son ayrılmaya başlamışsa cok şiddetli kanamalar olur. Duzenli kontrole gelen Annelerde bu tehlikeler onceden farkedilebilir ve zamanında sezaryan yapılarak hic bir tehlike yaşamadan hamilelik sonlandırılır. Yuksek tansiyonu olan veya son aylarda tansiyonu yukselmiş hamilelelerde son ayrılma riski daha fazladır. P>
Ters Duruşlar...
Dorduncu onemli neden Can'ın uterusta ters ya da yan durmasıdır. 100 hamilelikten %95'inde en gec son ayda Can'ın başı aşağı doğru donerek kemik catıya yerleşir. 100 hamileden 5'inde ise Can bu donuşu yapamaz ve poposuyla kemik catıya yerleşir. Burada ters geliş soz konusudur.
Doğum eylemi sırasında baş onden ise doğum yolunu acar. Başın gectiği her yerden govde rahatlıkla gecer. Cunku govde başa gore daha esnektir. Bu nedenle popo onde giderken doğum yavaş ilerler. Poponun gectiği yerden baş gecemeyebilir.
Ters gelişte vajinal yoldan doğum yaptırmaya calışmak, Can'ın geleceği ile kumar oynmaktır. Doğumun son anına kadar neler olacağı bilinemez. Can'ın vucudu doğup kafası iceride sıkışabilir. Can canlı bile doğsa ileride bir cok sakatlıklar ortaya cıkabilir. Onun icin ters gelişlerde doğum sancılarını beklemeden sezaryan yapmak en uygunudur.
Diğer nedenler...
Can'ın cok iri olması, Anne'ye ait şeker, tansiyon gibi hastalıklar, sonun onde gelmesi, ikiz hamilelikler, erken doğumlar sayılabilir.
- Eski Sezaryanlılar...
Bu konudaki genel eğilim daha once sezaryanla doğum yapmış Anneleri yine sezaryanla doğurtmaktır. Oncelikle ilk doğumda sezaryana yol acan neden suruyorsa sezaryan kararı verilir. Bu neden ortadan kalkmış olsa bile eski dikiş yerlerinin zorlanmasından ve acılmasından korkulur. Bu nedenle yerleşmiş bir deyiş vardır."Bir kez sezaryan, daima sezaryan". Ancak bu yaklaşım son yıllarda değişmiştir. Gelişmiş ulkelerde sezaryanla doğumun maliyeti normal doğuma oranla cok fazladır. Bu nedenle ozellikle ozel sağlık sigortası yapan şirketlerin de zorlamasıyla daha once sezaryanla doğum yapmış Annelere ikinci hamileliklerinde vajinal doğum denenmesi yaygınlaşmaktadır.
Son yıllarda ABD'de eski sezaryanlıların %60 a yakını vajinal yoldan doğurtulmaya başlanmıştır. Iyi secilmiş olgularda vajinal doğum şansı oldukca yuksektir. O korkulan rahim yırtılmasının gorulme sıklığı da fazla değildir. Ancak ulkemizin koşulları henuz bu yaklaşımın cok uzağındadır. Cunku bu hamilelerde doğum eyleminin cok dikkatli izlenmesi gerekirki bu ozel hastanelerde bile mumkun değildir. Ayrıca Ulkemizde hastalara kendilerine yapılan işlemleri anlatan epikriz dediğimiz tıbbi raporun verilmesi yaygın değildir. Bu durumda ilk sezaryanın gerekceleri bilinemez. Uterusa yapılan kesinin yeri onemlidir. Eğer kesi biraz yukarıdan yapılmış ise vajinal doğum sırasında yırtılma riski aşağıdan yapılmış kesilere gore daha fazladır.
Isteğe Bağlı Sezaryan...
Hicbir tıbbi gereklilik yokken isteğe bağlı sezaryan yapılması ne kadar doğrudur? Bu oldukca tartışmalı bir konudur. Bazı hekimler keyfi sezaryana karşıdır. Gerekmedikce sezaryan yapmazlar. Ama coğu hekim keyfi sezaryanı benimsemiştir. Bana gore de bir ailenin sezaryan tercih etme hakkı olmalıdır. Bir kişi vucuduna ne gibi girişimlerde bulunulabileceği hakkında karar verebilir. Annede normal doğum yerine sezaryanı yeğleyebilir