Balkon bahceciliği son yıllarda, ozellikle şehirlerde yaşayanların toprağa dokunma hasretini, bahce ozlemini bir nebze gidermeye başladı. Hatta oyle ki daha once toprakla ilgilenmeyenler bile bu hobiye ilgi duyup bitki yetiştirme atolyelerine katıldı, kucucuk mekanları yemyeşil bir dunyaya cevirdi. Mis kokulu bir domatesi, tazecik bir biberi ya da salataya konacak birkac dal maydanozu dalından koparıp yemeyi kim istemez ki... Coğunu her gun tukettiğimiz bu sebzeleri evde yaz-kış demeden yetiştirebiliriz. Bazısını balkonda, bazısını arka odada, cam onunde... Peki hangi sebzeleri? Bitki bakım uzmanları Naz Irmak Saf ve Ahu Toksoz, evde yetiştirebileceğimiz bazı sebzelerin ve otların bakım tuyolarını bizimle paylaştı. Uzman psikolog Ayben Ertem ise evde bitki ekimiyle uğraşmanın stresi ve kaygıyı azaltmada etkili olduğunu soyluyor...
BUNLARA DİKKAT EDİN

Ahu Toksoz, Instagram: @greensquaremeter
Guneye bakan pencereler, kış gunlerinde en parlak ve uzun sureli ışığı alır. Bu cepheye biberiye, kekik, fesleğen, defne gibi tropikal ve yarı tropikal iklimlerden gelen bitkileri ekin. Doğuya ve batıya bakan pencereler sabah veya oğleden sonra yaklaşık altı saat boyunca parlak guneş alır, ancak doğu pencereleri daha cok soğuk kalır. Bu cephelere de daha az ışıkla gelişen ve daha duşuk sıcaklıkları tercih eden nane, maydanoz ve frenk soğanı gibi bitkileri ekin.
Biberiye, kekik, defne ve nane gibi cok yıllık bitkiler, yetiştirilmesi en kolay olanlar... Fesleğen ve nane bir bardak suda kolayca koklenir. Fesleğen, kişniş ve maydanoz gibi bazı şifalı bitkiler tohumdan da uretilebilir ve yıl boyunca yeniden ekilebilir.
ZARARLILARA DİKKAT!
Bitki satın almadan (veya bahceden getirmeden) once zararlıları kontrol edin. Yaprak bitleri, orumcek akarları bircok bitkide yaygındır. Yaprak bitleri, bitkinin etrafında yapışkan dışkılara yol acar. Orumcek akarları, yaprakların arasında ince ağlar oluşturur.
Zararlıları bulursanız, ılık sabunlu suyla yıkayabilirsiniz ancak en iyisi haşeresiz bitkiyle başlamak. Sorunları onlemek icin bitkileri kalabalıklaştırmaktan kacının. Her birinin etrafında iyi hava akışı sağlamaya calışın.
HANGİSİ NASIL EKİLİR?
Naz Irmak Saf, Instagram: @bitkilievim
ISPANAK: Kışın vazgecilmez sebzelerinden ıspanağı dalından koparıp pişirebilirsiniz. Evet evinizde, saksıda ıspanak yetiştirmek mumkun. Balkonda olmasa bile aydınlık bir odada ıspanağın bakımını yapabilirsiniz. Humuslu, zengin organik maddeler iceren torflu bir toprak karışımının ustune gelişiguzel ıspanak tohumlarını serpin. Uzerini cok kalın olmayacak şekilde toprakla ortun. Toprağını surekli nemli tutmaya calışın. Spreyle su puskurterek ıspanak icin yeterli nemi sağlayabilirsiniz.
HAVUC: Ev icerisinde havuc yetiştirmek icin oncelikle, yemek yaparken normalde cope attığınız havuc başlarını yaklaşık bir parmak kalınlığında kesin. Geniş ve su dolu bir kaseye, kesilen taraf suda kalacak şekilde yerleştirin. Su miktarını havucların yarısı dışarıda kalacak şekilde ayarlayın ve aydınlık bir konuma yerleştirin. Koklenmesini beklerken duzenli olarak suyu yenilemezseniz havuclar curuyebilir. Havuclar filizlendikten sonra bakımına saksıda devam edebilirsiniz. Saksıya dikerken filizlenen yeşil bolumun toprak ustunde kalmasına dikkat edin. Derin, geniş bir saksı ve organik maddelerce zengin, gubreli bir toprak kullanın. Saksının aydınlık bir ortamda, perde arkası ışığı dediğimiz filtrelenmiş gun ışığı almasına ve filizlerin haftada iki kere sulanmasına ozen gosterin.
MARUL: Marul, evde en kolay yetiştirebileceğiniz yeşil yapraklı sebzelerden biri. Bol humuslu ve suyu bunyesinde tutmayan bir toprak edinin. Sığ ve geniş bir saksıya, aralarında belli mesafeler bırakarak tohumları yerleştirin. Uzerini cok kalın olmayacak şekilde toprakla ortun. Saksıyı direkt guneşe maruz kalmayacağı, yarı guneş alabileceği aydınlık bir konumda tutun. Toprağı su purkurterek duzenli nemlendirin. Toprağın kurumasına, ozellikle filizlenme surecinde fırsat vermeyin. Filizlenme bir hafta icerisinde gercekleşecektir. Şubat ayı marul dikimi icin uygun zaman. Ozellikle şubat, mart, nisan, gelişimi icin en ideal aylar.
MAYDANOZ: Yetiştirilmesi en kolay yeşil yapraklı sebzelerden bir diğeri... Yine bol humuslu, zengin organik maddeler iceren bir toprakta yetiştirmeniz, bitkinin sağlıklı gelişmesini sağlar. Sığ ve geniş bir saksıya, dortte ucu kadar toprak doldurun. Tohumları eşit aralıklarla serpin. Uzerini yaklaşık 1 cm kalınlıkta toprakla ortun. Toprak surekli su pusturterek nemli tutulmalı. Maydanozlar filizlenene kadar toprağın nemini koruyun. Filizlenme yaklaşık iki hafta sonunda gozlenir. Filizlendikten birkac hafta sonra da yenebilir.
TOPRAKLA TEMAS EDEREK KAYGI VE STRESİ AZALTABİLİRSİNİZ
Uzman psikolog Ayben Ertem
Bitkilerle bir arada olmanın, sebze-meyve yetiştirmenin fiziksel ve ruhsal sağlığa iyi geldiğine dair pek cok calışma var. Bahceyle uğraşmak, bitki yetiştirmek duygu durumunu duzenliyor. Japonya'da yapılan bir calışmada, bitkileri izlemenin bile beyin dalgalarında olumlu yonde değişiklik yarattığı goruldu. Stresi azaltıyor, kan basıncını ve nabzı duşuruyor, kas gerginliğini azaltıyor.
Florence Nightingale terapotik bahcelerin cok buyuk destekcilerindendi ve uzun yıllar da hastanelerde terapotik bahceler kullanıldı. Bahce işlerini oğretme, terapi surecinin bir parcası oldu. Stresi ve kaygıyı azaltmada etkili olduğunu gosteren calışmalar yapıldı. Hapishanelerde de aynı şekilde... Terapotik amaclı bahceler yapıldı ve mahkumlar ilk aşamadan itibaren bahcenin yapım surecine dahil oldu. Kendi sebzelerini yetiştirmek, bahce bakımıyla ilgilenmek streslerini azalttı.
Doğaya dokunmak...
Neden bahce işleri faydalı? Cunku hem bir fiziksel aktivite iceriyor, hem doğanın bir parcasına dokunmuş oluyorsunuz hem de toprakta yetiştirdiğiniz urunu yiyerek sağlıklı besleniyorsunuz. Yetiştirdiğiniz bir bitkinin kokusunu duymak kan basıncınızı duşuruyor ve stresiniz azalıyor. Avustralya'da yapılan bir calışmada, bahce işleriyle ilgilenmenin akıl sağlığı acısından yurumekten daha etkili olduğu goruldu.
Epey zamandır kontrol edemediğimiz doğa olaylarıyla karşı karşıyayız. Kontrol edemeyeceğimizi bildiğimiz halde yoğun stres yaşıyoruz. Bahce işleri bu anlamda cok yararlı. Kendi yetiştirdiğimiz sebzelerin bizim emeğimizle ama bizim değil de doğanın kontrolunde buyuduğunu gormek ve kabul etmek, daha sonra onları dalından koparıp yemek stresle, depresyonla mucadelede yardımcı oluyor. Orada duyu organlarımız devrede. Koku, tat, dokunma... Bunun yanında emek verdiğimiz bir şeyin sonucunu gormek ayrı bir keyif. Bunu ebeveynlik gibi duşunun. Bebeğinizi toprağa bırakıyorsunuz, buyurken suluyor, capalıyor, bakımını yapıyorsunuz. Nasıl bebeğinizi buyuturken elinizden gelenin en iyisini yapıyor ve buyuduğunde gururlanıyorsanız, bu da oyle bir şey.
Salgının global bir travma olduğu ve herkesin bundan bir derecede etkilendiği malum. Bu durum daha bir sure devam edecek gibi gorunduğune gore bahcesi olan bahcede, olmayan balkonda, o da yoksa evin icinde saksıda bitkiler ekin. Yetiştirdiğiniz bitkileri yediğinizde ağzınızdan başlayarak organlarınız vasıtasıyla aslında toprakla bağlantıda oluyorsunuz. Bunun da stresi, kaygıyı azaltmada oldukca pozitif etkisi var.
CEŞNİLER DALINDAN...
Ahu Toksoz
NANE
Duzinelerce lezzetli ceşidi vardır. Nane genellikle dağınık bir şekilde buyur ve kokusu evinizi ferahlatır. Yetiştirirken toprağını nemli tutun ve orta ya da kuvvetli ışık almasını sağlayın. Coğu nane 30 dereceye kadar sıcaklığı tolere eder. Dayanıklı ve uzun omurlu bir bitki olan nanenin istilacı olduğunu da unutmayın.
FESLEĞEN
Nemli, ancak iyi drene edilmiş (fazla sudan arındırılmış) toprağı tercih eder ve sık budama gerektirir. Saksılarınızı guneye ve batıya bakan bir pencereye yerleştirin cunku fesleğen bol guneşi ve sıcağı sever. Fesleğen uzun vadeli bir bitki değildir. Sapları odunsu hale gelene kadar birkac hafta bekleyebilirsiniz. Duzenli olarak tuketebilmek icin birkac haftada bir yeni bir tohum partisi ekleyin.
ADACAYI
Alacalı (yeşil ve beyaz) ve mor formları, bir bitki bahcesi icin mukemmel renk kaynakları olur. Adacayının tadı, yaprakları buyudukce artar. Dolayısıyla bitkinizi erken hasat etmemeye dikkat edin. İyi bir C vitamini kaynağıdır ve potasyum gibi zengin mineraller icerir. Yetiştirirken kuru, ic mekan havasını tercih eder, guneye bakan bir pencereden guclu guneşe ihtiyacı vardır.
BİBERİYE
Geleneksel tıpta iyi bir hafızaya sahip olmakla ilişkilendirilen biberiye bahcede yetişen, besleyici, bakımı kolay ve dayanıklı bir bitki. Yağmur suyu ve guneş ışığını cok sever. Oldukca geniş ve uzun buyuyebilir. Yaz sonunda ekebilirsiniz. Yaprak dokmeyen bir calı olarak, kokulu iğne benzeri yaprakları tum yıl boyunca taze durur, boylece sofranızı surekli susleyebilir ve bahcenizi de dekore edebilir.
KEKİK
Kısmen golge seven kekik, bahcede ve saksıda iyi yetişebilen sert bir bitki. Cok fazla su gerektirmez ve ne kadar cok hasat ederseniz o kadar hızlı ve kalın buyur. Toprağın yuzeyi kuruduğunda sulayın, ancak saksının tamamen kurumasına izin vermeyin. Orta ya da kuvvetli ışık almasını sağlayın.
SAKSIDA SEBZE YETİŞTİRMEK İCİN GEREKLİ MALZEMELER
Naz Irmak Saf
Zengin organik maddeler iceren, humuslu ve kaliteli bir toprak.
Ekeceğiniz bitkinin turune gore uzun, geniş, derin ya da sığ saksılar.
Bulabilirseniz yoresel urunlerin atalık tohumları, bulamazsanız hibrit olmayan tohumlar ya da organik sebzelerin cekirdekleri.
Kaynak: Hurriyet