Turkiye'de 2021 itibariyle yururluğe girecek duzenlemeye gore, yolcu ve yuk taşıyan suruculer psikoteknik belgesi almak zorunda. Amac trafikteki "300 bin riskli surucuyu" bulmak.Daha once de tam altı kez gundeme gelen ve her seferinde ceşitli nedenlerle ertelenen "psikoteknik belgesi" bu kez yururluğe giriyor. 1 Ocak 2021 itibariyle ticari amaclı yuk ve yolcu taşıyan her bir surucunun bu belgeyi alması zorunlu oldu. Psikoteknik testini gecemeyenler yolcu ya da yuk taşıyamayacak. Belge almadan bu işi yapanlara da 1080 TL ceza kesilecek.
Peki "psikoteknik belgesi" nedir? Nereden alınır? Fiyatı nedir? Bu soruların yanıtlarını uzmanlarına sorduk.

Aslında sistem yıllardır Turkiye'de mevcut. Ne var ki psikoteknik merkezlerinin sayısının yetersiz oluşu, piyasadaki tepkiler, pandemi gibi nedenlerle bugune kadar uygulamanın yururluğe girmesi hep ertelendi. Ancak bu kez ertelemenin olmayacağı belirtildi.
Testler psikoteknik merkezlerinde yapılıyor. Testin suresi en az bir saat suruyor, surucunun durumuna gore iki saate kadar da uzayabiliyor. Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği fiyatlar ise en az 170, en fazla da 220 TL.
GVC Psikoteknik Kurucusu Uzman Psikolog Guvenc Sağ, altı ay once psikoteknik merkezi kurdu. Beşiktaş'taki ofisinde son gunlerde test konusunda bir yoğunluğun olduğunu anlattı. Testin nasıl yapıldığına dair ayrıntıları DW Turkce'ye aktaran Sağ'ın ilk uyarısı, bu testi sadece psikologların uygulayabildiği oldu. Suruculerin trafikte gercekten yeterli olup olmadığını psikolojik acıdan olcebilen tek test olduğunu ifade eden Sağ, bu nedenle 12 soruluk bu değerlendirmenin cok onemli olduğuna vurgu yaptı.
"Simulasyonu terk edenler oluyor"
Bir surucunun testten gecip gecmediğine psikologlar karar vermiyor. Bu merkezler sadece surucunun durumunu raporlayıp psikiyatrlara gonderiyor. Test sonucu raporuna ve kendi muayenesine gore bir değerlendirmede bulunan psikiyatr kişinin bu belgeyi alıp alamayacağına karar veriyor.
Test bir simulasyon aleti aracılığıyla yapılıyor. Bu similasyon aslında bir surucu mahaline benziyor. Pedallar, direksiyon var. Sorular gercek goruntulerden oluşuyor, surucunun ne şekilde tepki vereceği olculuyor. Uzman psikolog Sağ, bu testlerde ne gibi olcumler yapıldığını şoyle acıklıyor:
"Ceşitli kişilik testleri, dikkat, algı, hız, mesafe tahmin gibi testlerimiz var. Bu testlerde adayın trafiğe cıkmaya yeterli olup olmadığını olcebiliyoruz."
Sağ'a gore, bazı suruculer bir saatlik strese dayanamıyor. 15 dakikada simulasyonu terk edenler bile var.
Ulke genelinde 840 merkez var
Turkiye'de yaklaşık 60--65 milyon arasında ehliyetli surucu bulunuyor. Trafik Guvenliği ve Psikoteknik Merkezleri Dernek Başkanı Cengizhan Kutlu'ya gore, bunların 300 bini risk grubunda. Kutlu, bu sayılara trafikte alkollu arac kullanımı ile hız limitlerini aşan kişilere uygulanan cezalarla ulaşıldığını belirtti.
Psikoteknik belgesinin de temel amacı bu 300 bin kişiyi bularak yolcu ve yuk taşımasını engellemek, boylece trafiği daha guvenli hale getirmek.
Kutlu, Turkiye'de toplam 840 psikoteknik merkezinin olduğunu anlatarak, bu sayının tum ihtiyacı karşılayacağını goruşunde:
"Yeteri kadar test cihazı mevcut. Tum ticari arac kullanıcılarının bir an once raporlarını almalarını bekliyoruz. Bizim amacımız riskli surucuyu tamamen ya da kısmi olarak trafikten men etmektir. 4 milyona yakın ticari arac surucusu var. Yuzde 30'u raporlarını almış, yuzde 70'inin almadığını istatistiklerden anlıyoruz."
Test beş yılda bir tekrarlanacak
Kutlu, psikolojik acıdan yetersiz olan suruculerin de bu testlerden gecemeyeceğini şu sozlerle anlatıyor: "Riskli suruculer mutlaka elenir. Psikiyatristler surucunun tum ilaclarını gorebilir. Gerekirse kan ve idrar tahlili isteyebilir. Orneğin bir epilepsi hastası olup olmadığını dahi anlayabilir. Bugune kadar bu tur rahatsızlıkları olanların ticari amaclı arac kullanımının onunde bir sorun yoktu. Bu onemli bir adım."
Testler tum merkezlerde aynı sorularla yapılıyor. Sağlık Bakanlığı'nın izin verdiği iki tur simulasyon var. Biri Avusturya diğeri ise yerli uretim. Eğer surucu testi gecerse psikoteknik belgesine de sahip olmuş oluyor. Ancak surucuye herhangi bir kart verilmiyor. Yapılacak denetimlerde polis ya da jandarma bu belgeyi e-devlet uzerinden goruntuleyebilecek.
Yeni duzenleme ile trafiğin daha guvenli olup olmayacağı, trafikte olumlu ya da yaralanmalı kazaların azalıp azalmayacağını ise zaman gosterecek.
Serkan Ocak
(c)
Kaynak: Deutsche Welle