Yapay zekÂların gundelik hayatımızda yer edinmelerine alıştık. Aslında Google’da arama yaparken, Instagram’da hikayelerinizi kontrol ederken ya da akıştaki gonderilere bakarken bile yapay zek diyebileceğimiz pek cok yazılım arka planda calışıyor. Ancak bu yazılımlara kıyasla daha komplike yapılara sahip, farklı alanlardaki verileri işleyen, modeller geliştiren yapay zekÂlar da mevcut.
Google’ın bağlı olduğu Alphabet isimli şirketin en onemli calışma alanı da DeepMind adı verilen bir yapay zek projesi. Bugune kadar farklı alanlarda becerilerini gorduğumuz DeepMind, sağlık araştırmaları alanında da becerilerini gosterdi.
[h=2]Proteinlerin 3 boyutlu şekillerini cozumleyerek hastalıkların kaynağını anlama işi DeepMind’a emanet: [/h]
Bilim insanları, hastalıkların kaynağını cozmek icin proteinlere yoğunlaşırlar. Bu sayede protein yapılarının hangi hastalıklara neden olduklarını anlamaya calışırlar. Boylece hastalığa neden olan yapısal bozuklukları duzeltmek icin ilac geliştirebilirler. Ancak bu surec bazen yıllar surer ve gereken teknolojik imkanlar son derece pahalıdır. Dolayısı ile proteinleri anlamak icin her yerde gelişmiş araştırmalar yurutulemez. İşte bu calışmaların belki de en cetrefilli olan ”proteinleri anlamak” adımında artık DeepMind kullanılabiliyor.
[h=2]50 yıl once keşfedilen, insan tarafından hesaplanması imkansıza yakın sorunu DeepMind cozdu:[/h] 1970’li yılların başından bu yana bilim insanları “protein katlanması” adındaki bir soruna yanıt arıyorlar. Araştırmacılara gore bu sorunu anlamak icin yapılması gereken 3 boyutlu modellerin sayısı o kadar fazla ki insan gucu ile hesaplama yapmanın evrenin yaşından (13,7 milyar yıldan) daha uzun sureceğini belirtiyorlar.
2018’de DeepMind’ın protein araştırmalarına yardımcı olmak icin geliştirilen AlphaFold isimli aracı, yaklaşık 170 bin protein yapısının bulunduğu bir veri tabanı ile eğitildi. Proteinler yapılarına dair bilimsel testlerde %92,4 puan alan AlphaFold, bu sayede hatalı calışan ve yapıları keşfedilemeyen proteinlerdeki “katlanma” sorununa dair en net verileri sunabildi.

AlphaFold tarafından oluşturulan protein modelleri.
Bilimsel detaylara boğulmadan ozetleyecek olursak AlphaFold, protein araştırmalarında insan gucuyle 50 yıldır cozulmeye calışılan problemi cozmeyi başardı. Bu başarısı ile birlikte AlphaFold, başta gunumuz salgını Covid-19 olmak uzere pek cok salgın hastalığa yol acan hatalı proteinleri hızlı şekilde anlamamızı, yeni tedavi yontemleri geliştirmemizi sağlayabilir.
Eğer AlphaFold’un rol oynadığı protein araştırması hakkında daha detaylı bilgi gerekiyorsa calışmaya buradan ulaşabilirsiniz.