Uzay teknolojileri ABD ve Sovyetlerin Soğuk Savaş yıllarındaki rekabeti temelinde gelişti ve 2010'lu yılların başına dek bu teknolojileri devletler yonetti. Ancak tarihin ilk yeniden kullanılabilir roketini ureten kuruluş, devletler değil Elon Musk'ın kurucusu olduğu ozel şirket SpaceX oldu.
İnternetten alışverişlerde online odeme servislerinin atası X.com'u kuran ve sattıktan sonra koşeyi donen Elon Musk, aslında uzay işine sadece bir hevesle girmişti. Ancak vizyonu, insanlığın ortak gayeleri ile birleşti ve bugun SpaceX, Mars'a insan taşıyabilecek tek şirket konumuna geldi. .
Peki SpaceX nasıl bir vizyonla, hangi hedeflerle kuruldu? 18 yıllık bu uzun yolculukta ne gibi onemli adımlar atıldı, uzay teknolojileri ve uzay gorevleri SpaceX’in getirdikleriyle nasıl şekillendi? Bu yazımızda hep beraber bunlara goz atacağız.
[h=2]Her uzun yolculuk, buyuk ve cesur bir ilk adımla başlar: SpaceX nasıl kuruldu?[/h]
Takvimler 2002 yılını gosterirken, Elon Musk hayatının en onemli adımlarından birini atmıştı. PayPal’ın atası olan X.com’u eBay’e satarak elde ettiği geliri, hayatının belki de en onemli projesi olan SpaceX’e yatıran Elon Musk, 6 Mayıs 2002’de SpaceX’i kurdu.
Elon Musk’ı kendi roketlerini ureten bir uzay şirketi kurmaya iten ise uzay taşımacılığını ve uzay yolculuklarını ulaştırmak istediği noktaya; yani daha ucuz ve daha kolay hale getirebilmek icin bundan daha iyi bir secenek olmadığını fark etmesi olmuştu. O yıllarda Musk’ın hedefleri ve hayalleri, geniş cevrelerce tedirginlikle karşılanmış, herkes bu projeye alınan buyuk bir risk olarak bakmıştı; zaman zaman Musk da oyle.
Şirketin kuruluş yıllarına dair Musk, o donemde en yakınındaki insanların bile şirketine yatırım yapmasını istemediğini, bu riskli projede para kaybedilecekse de bunun kendi parası olmasını istediğini soylemişti. Yıllar sonra bugun, Elon Musk aldığı risk ve attığı buyuk adım ile dunyanın en buyuk ve onemli şirketlerinden birine sahip ve uzayın geleceğini şekillendiren adımlar atıyor.
[h=2]İnsanlığı cok gezegenli bir tur haline getirmek: SpaceX, hangi hayal ve hedeflerle kuruldu?[/h]
Elon Musk’ın SpaceX’i kurarken en buyuk hayali, pek coğumuzun aşina olduğu uzere insanlığı Mars’a goturmek ve Mars’ı kolonileştirmekti. Bugun hala bu hayal icin Elon Musk’ın ve şirketi SpaceX’in en onemli itici gucu diyebiliriz. Hatta SpaceX, bu hedefini ‘insanlığı cok gezegenli bir tur haline getirme’ hedefi olarak tanımlıyor. Ancak tabii ki SpaceX’in tek hedefi bu değil.
SpaceX’in aynı zamanda uzay taşımacılığını daha ucuz hale getirmek, bu sayede daha sık aksiyon almak, daha cok yuku daha az maliyetle uzaya taşımak icin daha guclu roketler uretmek ve yuksek hızlı ucuz interneti Starlink ile tum dunyaya yaymak gibi yıllar icinde şekillenen hedefleri de oldu.
Bu hedeflerden pek coğu, yıllar icerisinde yapılan ciddi calışmalar ile gercekleşti. SpaceX, en onemli hedefi olan Mars misyonu icin onundeki tum engelleri birer hedefe donuşturerek buyuk başarılar elde etmiş oldu.
[h=2]İlk fırlatmalar, ilk hayal kırıklıkları ve ilk başarı: Falcon 1’in başarısız fırlatmaları ve uzay yolculuğunun başlangıcı:[/h]
SpaceX, kuruluşunun hemen ardından kendi roketlerini uretmek icin calışmalara başladı ve gecen 4 yılın ardından 2006 yılının Mart ayında ilk fırlatmayı gercekleştirildi. 26 Mart gunu gercekleştirilen bu fırlatmada, Falcon 1 fırlatma platformunu terk ettikten saniyeler sonra yakıt hortumlarındaki bir yırtılma sonrası cıkan yangın sebebiyle başarısız oldu.
Aradan gecen bir yılın ardından 25 Mart 2007’de ikinci fırlatma gercekleştirildi ancak bu fırlatma da roketin kendi etrafında donuşunun dengelenememesinden kaynaklanan motor kapanması sebebiyle bir kez daha başarısız oldu. Gercekleştirilen ucuncu fırlatmanın da başarısız olmasının ardından 28 Eylul 2008’de uzay taşımacılığında onemli adımlardan biri atıldı ve SpaceX ilk başarılı fırlatmasını gercekleştirdi.
Falcon 1, gecen altı yılın ardından gercekleştirilen bu fırlatmada yorungeye ulaşarak bunu gercekleştiren ilk ozel sermayeli ve sıvı yakıtlı roket oldu. Falcon 1 sonrasında 13 Temmuz 2009’da, beşinci fırlatılışında ilk ve başarılı olan tek ticari gorevini de gercekleştirerek kendi misyonunu tamamladı.
[h=2]Uzay taşımacılığında devrim: Falcon 9 ve yere iniş denemeleri[/h] Uzay taşımacılığında yıllar boyu maliyetleri en cok artıran noktalardan biri, her fırlatmadan sonra yeni roketlere ihtiyac duyulması olmuştu. Hal boyle olunca da roketlerin fırlatmadan sonra yere sağ salim indirilerek tekrar kullanılabilir şekilde tasarlanması en onemli calışma alanlarından biriydi.
SpaceX de yere indirip tekrar tekrar kullanabilecekleri bir roket ve fırlatma aracları ailesi tasarlayıp uretebilmek icin calışmalara başlamıştı. Falcon 9, SpaceX’in pek cok deneme ve yanılmadan sonra nihayet resmi bir gorevde başarıyla yere indirebildiği roketi oldu.
Bu konuda calışmalar yapan tek şirket SpaceX değildi. SpaceX’in en buyuk rakiplerinden Blue Origin de bu işte oldukca ciddiydi. Hatta oyle ki, 24 Kasım 2015 tarihindeki deneme fırlatmasında Blue Origin’in roketi New Shepard, yere inmeyi başaran ilk roket oldu. Ancak bu resmi bir gorev değildi ve yarış devam ediyordu.
SpaceX ise Falcon 9’un 23. kez kullanıldığı bir gorevde, 3,100 kilo malzeme dolu Dragon'u yorungeye gonderdi ve Florida, Cape Canaveral ussu acıklarında bekleyen Of Course I Still Love You platformuna iniş gercekleştirdi. Boylece SpaceX, uzay taşımacılığında yeni bir donemi başlatmış oldu.
[h=2]Falcon Heavy ve Mars’a doğru yola cıkan ilk otomobil Tesla[/h]
Falcon Heavy, hic şuphesiz en az Falcon 9 kadar onemli bir başarı hikayesi. Toplamda uc Falcon 9 roketinin birleşmesiye oluşan bir mimarisi olan Falcon Heavy, cok daha guclu. Bu sayede cok daha ağır yukleri tek seferde taşıması da mumkun.
Falcon Heavy ile ilgili en unutulmaz ve eğlenceli olaylardan biri ise Elon Musk’ın Falcon Heavy ile Mars’a doğru bir Tesla Roadster fırlatması olmuştu. Dawid Bowie’nin unlu Space Oddity şarkısı eşliğinde Mars’a doğru uzun bir yolculuğa cıkan Tesla Roadster’ı fırlatan Falcon Heavy’nin ise iki parcası başarılı şekilde yere indi.
Falcon Heavy, dunya uzerinde kullanımda olan en guclu roket olma ozelliği taşıyor ve bu guclu roketin esas hedefi insanları Mars’a taşımak. Şu an icin bizi Mars’a taşımaya ve orada kolonileşme gercekleştirmeye en yakın olan roket de Falcon Heavy ancak tabii ki daha aşılması gereken pek cok engel ve yapılması gereken geliştirmeler var.
[h=2]İlk insanlı ucuş: Crew Dragon gorevi[/h]
SpaceX, Mayıs ayında gercekleştirdiği Crew Dragon gorevi ile uzaya insan gonderen ilk ozel şirket olmayı başardı. Bu başarı, uzaya insan taşıma misyonu acısından değerlendirdiğimizde şimdiye kadar uydular ve yukler taşıyan SpaceX’in hedefine her gecen gun yaklaştığının gostergesi diyebiliriz.
SpaceX’in insan taşıma misyonunun en onemli urunlerinden biri olan Dragon kapsulu ve Falcon 9 roketi ile gercekleştirilen fırlatma sonrası Falcon 9 başarılı bir şekilde yere iniş yaptı ve sonrasında Dragon kapsulu icinde iki astronot Uluslararası Uzay İstasyonu’na ulaştırıldı.
[h=2]Starlink ile ucuz ve hızlı internet:[/h]
SpaceX’in son donemde en cok gundeme gelen projelerinden biri de Starlink projesi. Starlink ile SpaceX, yorungeye uydular fırlatıyor ve bu uydular ile tum dunyada hızlı ve ucuz internet hedefini gercekleştirmek istiyor.
Şimdiye kadar 15 gorev gercekleştirerek yorungeye uydular taşımaya başlayan Starlink’in en temel hedefi ise dunya uzerinde ozellikle internet erişiminin olmadığı bolgelere hizmet sunabilmek.
[h=2]Starship ve SpaceX’in uzaya insan goturme projeleri:[/h]
Musk’ın Mars misyonu icin kilit olarak gorulen projelerden biri de Starship. Bu devasa tasarıma sahip uzay aracı ile Elon Musk, uzay turizmini başlatmayı ve daha da onemlisi Mars’ta kolonileşmeyi başlatmayı hedefliyor.
Henuz geliştirme aşamasında olan Starship tum calışmalar tamamlanıp testlerden başarı ile gecerse, 2023 yılında ilk uzay turizmi yolculuğunu gercekleştirecek ve Ay’a ilk turistleri goturecek. Japon milyarder Yusaku Maezawa'yı ve 8 sanatcıyı Ay’a goturecek olan Starship, sonrasında rotasını Mars’a cevirecek.
[h=2]Peki SpaceX nasıl para kazanıyor? Tum bu calışmalar hangi kaynaklarla gercekleştiriliyor?[/h]
SpaceX nasıl para kazanıyor sorusunun oldukca basit bir cevabı var; taşımacılık yaparak. SpaceX uyduları ve uzaya gidecek yukleri taşıyarak elde ettiği gelirin yanında aynı zamanda NASA gibi uzay ajansları ile projeler gercekleştirerek yatırımlar alıyor.
Şimdiye kadar pek cok ulkenin uydularını uzaya gonderen SpaceX, yeniden kullanılabilen roketleri ile uzay taşımacılığı maliyetini hayli duşurduğu icin ulkelerin tercihi olmayı da başarmış durumda.
SpaceX’in şimdiye kadarki yolculuğu, hedeflerini bir bir gercekleştirdiğini gosteriyor. Bu uzun yolculuk ve zorlu gorevler sırasında yaşanan tum aksiliklere, başarısız gorevlere rağmen surekli calışan ve gelişen ekibiyle SpaceX, uzaya dair heyecanımızı yuksek tutmayı ve en aşırı hayallerin bile zamanla yavaş yavaş şekillenerek, kendi koşullarını oluşturarak gercekleşebileceğini gosteriyor.